Οι εγκληματολόγοι έχουμε γίνει σαν τους…γιατρούς. Μόλις δηλώσουμε την ιδιότητα μας, όλοι ξαφνικά έχουν από ένα ερώτημα να υποβάλλουν.
Αυτό μου συνέβη σε πρόσφατη κοινωνική συναναστροφή.
«Μα γιατί δεν εφαρμόζεται ο Νόμος, επιτέλους» αναφώνησε μια κυρία, με αφορμή τα πρόσφατα περιστατικά ανομίας. Από το πλοίο με τους Ισραηλινούς τουρίστες που δεν του επετράπη να αποβιβάσει στη Σύρο, μέχρι τον όχλο που διέκοψε φεστιβάλ στην Αμοργό ασχημονώντας.
«Διότι δεν το θέλετε» της απάντησα.
Φαντάζεστε αντίδραση.
Εγώ;
Εσείς!
«Μήπως να γράψεις κάτι γι αυτό», μου ψιθύρισε φίλος. Ωραία ιδέα, αν και αμφιβάλω για την αποτελεσματικότητα, του απάντησα.
Επειδή όμως διατηρώ πάντα μια ρομαντική διάθεση απέναντι στους ανθρώπους, θεώρησα ότι αξίζει μια (ακόμα) προσπάθεια.
Γιατί λοιπόν (φαίνεται να μην) εφαρμόζεται ο Νόμος;
Η κυβέρνηση (φαίνεται να) το θέλει. Άλλωστε εξελέγη δις μεταξύ άλλων και για την αποφασιστικότητα της να εφαρμόσει μια σύγχρονη πολιτική ασφαλείας. Πέτυχε αρκετά αλλάζοντας χρόνιες παθογένειες (βλέπε Άσυλο στα πανεπιστήμια), αναδιοργανώνοντας και εκσυγχρονίζοντας τις δομές της αστυνομίας και απαλλάσσοντας τους αστυνομικούς από χρονιές αγκυλώσεις και αναστολές στην άσκηση των καθηκόντων τους. Απαλλαγμένη από ιδεοληψίες περί «Αστυνομοκρατίας» και διάφορα τέτοια παλαβά που ανήκουν σε άλλες εποχές.
Η κοινωνία (φαίνεται να) το θέλει. Η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου (όπως προκύπτει και από τις εκλογές και από σφυγμομετρήσεις) επικροτεί την αποκατάσταση της ευνομίας και της ευταξίας και αναζητά κλίμα ομαλότητας που οδηγεί σε πρόοδο και ευημερία.
Άρα τι φταίει;
Δυστυχώς, η απάντηση είναι απογοητευτική για όλους μας.
Φταίει αυτό το «φαίνεται να».
Η χώρα και η κοινωνία δεν διαθέτει πλήρως διαμορφωμένη και βαθιά ριζωμένη κουλτούρα ασφάλειας και τάξης.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι γαλουχήσαμε γενιές ολόκληρες με μια συναισθηματική προσέγγιση στα θέματα Νόμου και Τάξεως, από την οποία πολύ δύσκολα θα απαλλαγούμε.
Παραδοσιακά στην κοινωνία μας, οποιοσδήποτε ενδύεται έναν επαναστατικό μανδύα για να προωθήσει τα (όποια) αιτήματα του, αποκτά χαρακτηριστικά κοινωνικού ήρωα και μπαίνει στο απυρόβλητο.
Δεν χρειάζεται πάρα να σηκώσεις μια σημαία της Παλαιστίνης ή να φωνάξεις «λευτεριά στην…..» ( βάλτε όποια χώρα θέλετε εκτός από τη Κύπρο….) και πλέον οι πράξεις σου αποκτούν άλλον χαρακτήρα. Βαφτίζεσαι «κοινωνικός αγωνιστής» και σου αποδίδονται υψηλού επιπέδου κίνητρα που σε κατατάσσουν στην κατηγορία των ανθρωπιστών, αλτρουιστών και γενικώς κοινωνικά ευαίσθητων.
Αυτομάτως στο κοινωνικό υποσυνείδητο, οι παρανομίες που μπορεί να διαπράττεις αναβαπτίζονται σε «ακτιβισμό».
Αυτή είναι η άποψη που επικρατεί όχι μόνο στο κοινωνικό περιθώριο, αλλά και σε αυτούς που φαινομενικά επικροτούν το αφήγημα της ευνομίας.
«Θα σας ικανοποιούσε μια σκληρή καταστολή», ρώτησα την εν λόγω κυρία της συντροφιάς. ΟΙ συγκεκριμένοι παρανομούντες δια της βίας απαγόρευσαν στο πλοίο να αποβιβάσει αρά ο Νόμος κι η Τάξη δια της βίας θα έπρεπε να επιβληθούν.
«Ε, ας μη φτάσουμε στα άκρα» ήταν η απάντηση.
«Γι αυτό ακριβώς δεν εφαρμόζεται ο Νομός», απάντησα. Διότι ό,τι και αν λέτε στον καναπέ σας, την εφαρμογή του Νόμου την θεωρείτε ακραία.
Όπως προανέφερα, δεν την θέλετε!
Θέλετε ίσως το τελικό αποτέλεσμα (την αποκατάσταση της τάξης) χωρίς όμως τη διαδικασία. (καταστολή)
Αυτό το ιδιότυπο παιχνίδι παίζεται λοιπόν. Η κυβέρνηση θέλει αλλά δεν τολμά να καταστείλει διότι γνωρίζει τα παραπάνω. Η κοινωνία μέμφεται την κυβέρνηση αλλά επί της ουσίας συμφωνεί στη μη καταστολή διότι «επαναστατημένα παιδιά είναι»..
Και είμαστε όλοι ευχαριστημένοι. (;)
Ας αντιληφθούμε όλοι κάτι πολύ βασικό.
Η επιβολή του Νόμου δεν είναι θέμα μιας πολιτικής ηγεσίας μόνο. Είναι κυρίως ζήτημα κοινωνικό. Όσο η κοινωνία μας ισορροπεί ανάμεσα στην επιθυμία για εφαρμογή του Νόμου αλλά και έναν στρεβλό «ανθρωπισμό» που αποτρέπει τις αρχές ασφάλειας να επιτελέσουν το καθήκον τους, θα έχουμε αυτό το «μεσοβέζικο» αποτέλεσμα που βλέπουμε καθημερινά.
«Ολίγη» εφαρμογή του Νόμου δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη όπως δεν υπάρχει «ολίγον έγκυος».
Είναι καιρός ως κοινωνία πλέον να αποφασίσουμε τι είδους αστυνόμευση επιθυμούμε και αφού κατασταλάξουμε να αποδεχθούμε και τις μεθόδους που η μονοπωλιακή άσκηση της βίας δίνει στο κράτος για να διασφαλίσει το αγαθό της τάξης και της κοινωνικής ομαλότητας.
Η συναισθηματική προσέγγιση περί «επαναστατημένων» σε συνθήκες κοινοβουλευτικής δημοκρατίας είναι συνταγή αποτυχίας.
Ο Νόμος είναι το απόλυτο όριο στην κοινωνική μας συμπεριφορά.
Μέχρι να αναθεωρήσουμε λοιπόν συλλογικά ως κοινωνία, ας μην είμαστε εύκολοι στην κριτική και ας εστιάσουμε στην αυτοκριτική.
*Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης.
