Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Την ώρα που στην Ελλάδα ψάχνουμε τρόπο να ξεφύγουμε από τη οικονομική κατάρρευση της 10ετούς κρίσης και ολόκληρος ο πλανήτης βρίσκεται σε φάση επιβράδυνσης και κόπωσης κυρίως εξαιτίας του εμπορικού πολέμου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται – νομίζει για την ακρίβεια - πως έχει τη λύση για τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τουρκία και την επιστροφή σε εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης.
«Είμαι αλλεργικός στα υψηλά επιτόκια», δήλωσε για πολλοστή φορά ο Τούρκος πρόεδρος, επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την πάγια και εντελώς ανορθόδοξη οικονομική του θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει από το 15% που διαμορφώνεται σήμερα όταν η κεντρική τράπεζα της χώρας (CBRT) μειώσει τα επιτόκια. Ακολουθώντας αυτήν αλλά και άλλες παρόμοιες τακτικές, ο Ερντογάν… αποφάσισε ότι η τουρκική οικονομία θα τρέξει με ρυθμό 5% το 2020.
Και επειδή ο προηγούμενος διοικητής της CBRT, Μουράτ Τζεντικάγια, ήταν διστακτικός στη ραγδαία μείωση των επιτοκίων, αφού έβλεπε την οικονομία να παραπαίει μετά τη νομισματική κρίση του 2018 και τις τράπεζες να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, ο σουλτάνος τον καθαίρεσε και στην ουσία ανέλαβε ο ίδιος το σύνολο της οικονομικής και νομισματικής διαχείρισης. Επομένως δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν στις 12 Σεπτεμβρίου, όταν συνεδριάζει η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, δούμε μία νέα σημαντική μείωση των επιτοκίων, αφού ενοχλούν τον Πρόεδρο.
Η αναμενόμενη μείωση βέβαια φέρνει εκροές από την τουρκική λίρα και συντηρείται ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί σε μόνιμη αύξηση του δανεισμού που θα κληθούν να πληρώσουν οι επόμενες γενιές.
Η Τουρκία δεν παραπαίει μόνο οικονομικά αλλά και σε ότι αφορά το κράτος δικαίου, μία πάρα πολύ σημαντική συνιστώσα για την προσέλκυση και διατήρηση μεγάλων ξένων επενδύσεων. Όσο πιο αξιόπιστο, αποτελεσματικό και γρήγορο είναι το δικαστικό σύστημα μιας χώρας, τόσο πιο πολύ ενισχύεται το επενδυτικό προφίλ μιας χώρας. Σύμφωνα με τον δείκτη Rule of Law Index για το 2019, η Τουρκία καταλαμβάνει την 109η θέση επί συνόλου 126 χωρών. Την ίδια ώρα η Ελλάδα κατέχει την 36η θέση, ενώ η Τουρκία έχει χειρότερο σκορ από χώρες όπως η Λιβερία, το Μεξικό, η Νιγηρία, το Ιράν και η Μοζαμβίκη.
Είναι ένας από τους λόγους που οι άμεσες ξένες επενδύσεις καταρρέουν, έχοντας υποχωρήσει από τα 22 δις. δολάρια του 2007 στα 13 δις. δολάρια το 2018. Μάλιστα, στις επενδυτικές εισροές αντικατοπτρίζονται και η ευρύτερη αλλαγή κατεύθυνσης, καθώς το μεγαλύτερο μέρος προέρχεται από τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και άλλες χώρες που δεν ανήκουν στη Δύση. Ακριβώς το αντίθετο δηλαδή με ότι συνέβαινε όλα τα προηγούμενα χρόνια.
Ένα κόμη μεγάλο πρόβλημα είναι το εξωτερικό χρέος το οποί εκτινάχθηκε στα 453 δις. δολάρια, από 130 δις. δολάρια όταν ο Ερντογάν ανήλθε στην εξουσία το 2002. Τα περισσότερα από αυτά είναι χρέη του ιδιωτικού τομέα ενώ το επιτόκιο δανεισμού του δημοσίου διαμορφώνεται στο 15%.
Σήμερα, η τουρκική οικονομία προσπαθεί να ξεπεράσει την ύφεση και εκτιμάται ότι θα ολοκληρώσει το 2019 με το ΑΕΠ να συρρικνώνεται από λίγο έως και 1,5% μετά από χρόνια εκρηκτικής ανάπτυξης. Στο β' τρίμηνο του έτους η τουρκική οικονομία συρρικνώθηκε σε ετήσια βάση κατά 1,5% λιγότερο ωστόσο από τις προσδοκίες των αναλυτών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν κάποια θετικά σημάδια, παρά τα δεδομένα προβλήματα. Τον Αύγουστο ο πληθωρισμός υποχώρησε με εντυπωσιακό τρόπο στο 15,01%, από 16,65% τον Ιούλιο, καταγράφοντας χαμηλό 15 μηνών.
Σημειώνεται ότι ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλό άνω των 10 ετών τον Οκτώβριο του 2018 στο 25,24%, όταν η μεγάλη αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ για την αποφυλάκιση του πάστορα Άντριου Μπράνσον προκαλούσε την κατάρρευση της τουρκικής λίρας. Τον περασμένο Ιούλιο, η κεντρική τράπεζα μείωσε την εκτίμηση για τον πληθωρισμό στο τέλος του 2019 στο 13,9%, από 14,6% προηγουμένως, με τον νέο κεντρικό τραπεζίτη Μουράτ Ουισάλ, να δηλώνει ότι θα κυμανθεί μεταξύ 11,5%-16,3%.
Ενδεικτικό των προθέσεων του Ερντογάν είναι ότι ο Ουισάλ ανακοίνωσε λίγες ημέρες μετά την αντικατάσταση του Τζεντικάγια τη μείωση του επιτοκίου αναφοράς κατά 425 μονάδες βάσης, από το υψηλό του 24% στο 19,75%. Αναλυτές, λοιπόν, εκτιμούν ότι την ερχόμενη εβδομάδα θα δούμε και νέα μεγάλη μείωση του επιτοκίου κατά τουλάχιστον 225 μονάδες βάσης στο 17%. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν ο Ερντογάν έχει βρει τη μαγική λύση και μπορεί να τονώσει την οικονομία με… διάταγμα.
