Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Πόσο μπορεί να αντέξει η τουρκική οικονομία στο αμερικανικό πρέσινγκ και πόσο απέχει η Τουρκία από το σημείο ανάφλεξης; Όσο και αν «πουλάει» στη χώρα μας η τουρκική κρίση, το ζήτημα είναι πάρα πολύ σοβαρό καθώς τα προβλήματα της γειτονικής μας χώρας θέλουμε δεν θέλουμε μας αγγίζουν.
Η Ελλάδα καλείται να... βρει πυξίδα σε μία εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία για ολόκληρη την «γειτονιά» μας. Διότι οι εξελίξεις των επόμενων εβδομάδων ενδέχεται να καθορίσουν την σταθερότητα στην περιοχή. Με την Τουρκία σε «φουρτούνα» και τον Ερντογάν «λαβωμένο», εκφράζονται φόβοι τόσο για τις ευρωπαϊκές αγορές όσο και για έκρηξη των προσφυγικών ροών.
Κάθε ημέρα που περνάει οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία επιδεινώνονται και πλέον η οριστική ρήξη μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ είναι θέμα χρόνου. Χθες, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε να τονώσει κι άλλο το εθνικό αίσθημα του ακροατηρίου του, αποκαλύπτοντας ότι οι ΗΠΑ απειλούν τη χώρα του, στέλνοντας τελεσίγραφο για την απελευθέρωση του πάστορα Άντριου Μπράνσον έως το απόγευμα της Κυριακής.
Από την πλευρά του, με τελεσίγραφο ή χωρίς, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αποδείξει ότι είναι διατεθειμένος να συνεχίσει την πολιτική των κυρώσεων κατά της Τουρκίας, στην περίπτωση που ο Ερντογάν δεν απελευθερώσει τον Μπράνσον. Αν ο Αμερικανός πρόεδρος αποφασίσει να… χτυπήσει πιο δυνατά τον Ερντογάν, επιβάλλοντας κυρώσεις κατά τουρκικών τραπεζών ή άλλων φυσικών προσώπων -εκτός των δύο υπουργών- τότε η τουρκική κρίση κινδυνεύει να ξεφύγει εντελώς από κάθε έλεγχο.
Η κατάσταση στην Τουρκία δείχνει τι συμβαίνει όταν ο ηγέτης μιας χώρας υπονομεύει τους ανεξάρτητους θεσμούς, καταπατά τα πρότυπα καλής διακυβέρνησης, αγνοεί τις συμβουλές των ειδικών και κυριαρχείται από νεοποτισμό. Με αυτή τη φράση ο βρετανικός Independent, περιγράφει πολύ εύστοχα τα αίτια της τουρκικής κατρακύλας, τονίζοντας παράλληλα ότι αυτό θα μπορούσε να είναι το μέλλον και… της Αμερικής του Τραμπ.
Από χαρισματικός ηγέτης ο Ερντογάν εξελίσσεται σε «μαύρο πρόβατο». Ο Τούρκος πρόεδρος προτίμησε να συγκεντρώσει εξουσίες και να … φουσκώσει τα μυαλά των ψηφοφόρων του – οι οποίοι κατά κύριο λόγο είναι αγρότες και διακατέχονται από θρησκευτικό συντηρητισμό – με διχαστικές ομιλίες και λαϊκισμό.
Επιπρόσθετα, τα βάζει πολύ εύκολα και πολλές φορές χωρίς ιδιαίτερη αφορμή με γειτονικές χώρες όπως η Ελλάδα, προσβάλλει όσους δεν συμφωνούν μαζί του και προσπαθεί να πείσει ότι θα σώσει την οικονομία με ανορθόδοξες πολιτικές.
Και επειδή όλοι γνωρίζουν ότι αυτά που χρειάζεται η τουρκική οικονομία είναι τα αντίθετα από αυτά που υπόσχεται ο Ερντογάν, παίρνει τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας και τοποθετεί υπουργό Οικονομικών τον γαμπρό του.
Όσο υπερβολικά και αν ακούγονται όλα αυτά, όχι μόνο τα έκανε ο σουλτάνος αλλά σήμερα βρισκόμαστε σε μία φάση που η διεθνής κοινή γνώμη τα έχει σχεδόν… ξεπεράσει. Διότι η ταχύτητα με την οποία τρέχουν τα γεγονότα και βαθαίνει η τουρκική κρίση δεν επιτρέπει στους αναλυτές να σταθούν στις μεμονωμένες κινήσεις του Ερντογάν που οδήγησαν ως εδώ. Πλέον όλοι προσπαθούν να προβλέψουν το απρόβλεπτο.
Βέβαια, και ο Τραμπ προσπαθεί να πείσει τον κόσμο ότι θα «γιατρέψει» το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα με δασμούς και εμπορικό πόλεμο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που εκφράζεται προσβλητικά για όσους δεν τον… συμπαθούν ή για κράτη που δεν τάσσονται στο πλευρό του. Όμως, στη δεδομένη στιγμή το πρόβλημα το έχει κυρίως ο Ερντογάν.
Την περασμένη Παρασκευή η τουρκική λίρα διολίσθησε εκ νέου κατά περίπου 14% κάνοντας ακόμη πιο φτωχούς τους Τούρκους πολίτες, οι οποίοι έχουν ως μοναδική διέξοδο τις προτροπές του σουλτάνου να πουλήσουν χρυσό και ότι άλλο έχουν για να στηρίξουν το εθνικό τους νόμισμα. Αυτά είναι σημάδια της απόλυτης κρίσης. Εκεί που όλες οι στηρίξεις κρατούσαν την ισοτιμία κάτω από τις 5 λίρες, σήμερα σπάει το ένα φράγμα μετά το άλλο, σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Στο εξής, αυτό που θα βλέπουμε – αν δεν υπάρξει κάποια απρόοπτη στροφή στη στάση του Ερντογάν – είναι τις ΗΠΑ να επιβάλλουν κυρώσεις, τη λίρα να συνεχίζει την ελεύθερη πτώση και τις τουρκικές επιχειρήσεις να βυθίζονται στην άβυσσο μέχρι να ξεμείνουν εντελώς από ρευστότητα.
Όπως έχει ήδη επισημανθεί, ο Τούρκος πρόεδρος μπορεί να ξεφύγει από το αδιέξοδο μόνο αν κάνει πίσω, κάτι που για τον ίδιο μοιάζει με πολιτική αυτοκτονία. Η μοναδική εναλλακτική στο μυαλό του είναι η σύμπλευση με τη Ρωσία και το Ιράν. Όσο ο «πόλεμος» των κυρώσεων θα αφορά το τρίγωνο Ρωσία-Ιράν-Τουρκία από τη μία και τις ΗΠΑ από την άλλη, η ένταση θα κλιμακώνεται χωρίς να υπάρχει θετική εξέλιξη στον ορίζοντα.
Αυτό που δείχνει να αγνοεί ο Ερντογάν είναι ότι η Τουρκία δεν είναι Ρωσία. Δεν διαθέτει μεγάλες αντοχές ενώ ακόμη και η Ρωσία έχει στο παρελθόν αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα από τις αμερικανικές κυρώσεις. Οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές βλέπουν σήμερα στο πρόσωπο του Ερντογάν ένα νέο Μαδούρο και προειδοποιούν ότι η Τουρκία θα μπορούσε πολύ εύκολα να εξελιχθεί σε μία μεγάλη «μαύρη τρύπα» για ολόκληρη την περιοχή, προκαλώντας τεράστιο σοκ στην Ευρώπη.
