Η επίσημη επίσκεψη του Εμανουέλ Μακρόν στο Ηνωμένο Βασίλειο, η πρώτη αρχηγού κράτους της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το Brexit, ήλθε να σηματοδοτήσει ένα ιστορικό ορόσημο στις γαλλο-βρετανικές σχέσεις - ιδίως στο σκέλος του διμερούς συντονισμού όσον αφορά την πυρηνική αποτροπή. Οι συμφωνίες που επιτεύχθηκαν αντανακλούν την αναγνώριση ότι η Ευρώπη από κοινού πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για την ασφάλειά της σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
Εν μέσω αυξανόμενης αβεβαιότητας για τη δέσμευση των ΗΠΑ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και υπό τη σκιά της ρωσικής απειλής, οι δύο πλευρές υπέγραψαν τη δήλωση του Νόρθγουντ, επιβεβαιώνοντας για πρώτη φορά ότι συντονίζουν τις προσπάθειες ανάπτυξης των δυνατοτήτων της ανεξάρτητης πυρηνικής αποτροπής τους. Η επικείμενη επίσκεψη του Φρίντριχ Μερτς στη Βρετανία -και η υπογραφή συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής- θα έλθει δε να προσθέσει ένα ακόμη επίπεδο σε αυτό το εξελισσόμενο τοπίο, υποδηλώνοντας ότι αναδύεται ένα νέο, πιο ολοκληρωμένο πλαίσιο ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Συμφωνώντας σε έναν κοινό σχεδιασμό και μία πιθανή συντονισμένη ανάπτυξη δυνάμεων από τις δύο μοναδικές χώρες της Ευρώπης με πυρηνικό οπλοστάσιο, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία έσπευσαν να παρουσιάσουν μία πιο αξιόπιστη αποτρεπτική ισχύ, με το βλέμμα πρωτίστως στην απειλή της Ρωσίας. Αυτός ο συντονισμός αποσκοπεί όχι μόνο στην άμυνα των δύο χωρών, αλλά υψώνει ένα τείχος προστασίας και για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως εκείνες της Ανατολικής Ευρώπης, στέλνοντας σαφή μηνύματα: Η ήπειρος θα προστατευτεί από ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, ακόμη και αν εξακολουθούν να υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την αξιοπιστία της πυρηνικής «ομπρέλας» των ΗΠΑ. Οι πυρηνικές δυνάμεις της Ευρώπης είναι ενωμένες και έτοιμες να ανταποκριθούν με συντριπτική ισχύ σε υπαρξιακές απειλές και η Ευρώπη μπορεί να δράσει αποφασιστικά στο πλαίσιο της Συμμαχίας, ενισχύοντας το ΝΑΤΟ.
Η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει επίσης την επιθυμία για μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, εν μέσω αβεβαιότητας σχετικά με τις μελλοντικές δεσμεύσεις της Ουάσινγκτον έναντι του ΝΑΤΟ και ανταποκρίνεται στις μακροχρόνιες εκκλήσεις ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Γερμανία, για ισχυρότερη πυρηνική αποτροπή και εξασφάλιση διατλαντικών εγγυήσεων ασφάλειας.
«Από σήμερα, οι αντίπαλοί μας θα γνωρίζουν ότι οποιαδήποτε ακραία απειλή γι' αυτή τον ήπειρο θα προκαλέσει αντίδραση από τις δύο χώρες μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της σημασίας αυτής της σχέσης» δήλωσε ο Κιρ Στάρμερ μετά την υπογραφή της δήλωσης του Νόρθγουντ.
Η γαλλο-βρετανική συνεργασία στον τομέα της άμυνας εγκαθιδρύθηκε με τις Συνθήκες του Lancaster House του 2010, οι οποίες θεσμοθέτησαν επιγραμματικά κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις, σύμπραξη μεταξύ των αμυντικών βιομηχανιών των δύο χωρών και συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής τεχνολογίας. Κατά την τελευταία δεκαετία, αυτή η συνεργασία παρέμεινε ανθεκτική λόγω των κοινών συμφερόντων, παρά τις πολιτικές αναταραχές, συμπεριλαμβανομένου του Brexit.
Κατά την τριήμερη επίσκεψη του Μακρόν, παρουσιάστηκε η φιλόδοξη δήλωση «Lancaster House 2.0», ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την επανεκκίνηση και την εμβάθυνση των αμυντικών δεσμών. Η νέα συμφωνία προβλέπει τη διευρυμένη κοινή δράση της Αγγλο-Γαλλικής Μεικτής Εκστρατευτικής Δύναμης (CJEF, Combined Joint Expeditionary Force), που επιτρέπει στο Λονδίνο και το Παρίσι να έχουν στη διάθεσή τους για πρώτη φορά ένα μεικτό στρατιωτικό σώμα Ηνωμένου Βασιλείου/Γαλλίας -τη μεγαλύτερη σε μέγεθος χερσαία δύναμη υπό κοινή διοίκηση- αποτελούμενο από χιλιάδες στρατιώτες έτοιμους να αναπτυχθούν για την άμυνα της Ευρώπης, συνεργαζόμενους στενά με τους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Η δύναμη αυτή θα ενσωματώνει όχι μόνο τους συμβατικές δυνάμεις σε ξηρά, θάλασσα και αέρα, αλλά θα διαθέτει και ικανότητες στο διάστημα και τον κυβερνοχώρο.
Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της ανανεωμένης αμυντικής συνεργασίας Γαλλίας-Βρετανίας είναι η έμφαση στη βιομηχανική και τεχνολογική συνεργασία. Οι δύο χώρες ανακοίνωσαν την από κοινού προμήθεια πυραύλων cruise Storm Shadow/SCALP και την επιτάχυνση των εργασιών για τα πυραυλικά συστήματα επόμενης γενιάς. Αυτή η «Entente Industrielle» (Βιομηχανική Αντάντ) στοχεύει στην ενίσχυση των αμυντικών βιομηχανιών και των δύο χωρών, στη βελτίωση της διαλειτουργικότητας και στη διασφάλιση της ταχείας τεχνολογικής προσαρμογής ως απάντηση στις αναδυόμενες απειλές.
Οι συμφωνίες επιβεβαιώνουν επίσης την κοινή ηγετική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ιδίως όσον αφορά την υποστήριξη της Ουκρανίας έναντι της ρωσικής επιθετικότητας και τη διαμόρφωση του μελλοντικού στρατηγικού προσανατολισμού της Συμμαχίας.
Μετά την υπογραφή της δήλωσης του Νόρθγουντ, ο Εμανουέλ Μακρόν χαρακτήρισε ζωτικής σημασίας τη δημιουργία μιας επιτροπής εποπτείας για τον συντονισμό της γαλλο-βρετανικής συνεργασίας. «Δεν αποκλείουμε τον συντονισμό των αποτρεπτικών μέσων μας. Είναι ένα μήνυμα που πρέπει να ακούσουν οι εταίροι και οι αντίπαλοί μας» δήλωσε.
Λίγες ώρες νωρίτερα, σε μία σπάνια ομιλία του ενώπιον των δύο Σωμάτων του βρετανικού Κοινοβουλίου ο Γάλλος πρόεδρος δήλωνε ότι «ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής μας είναι να προχωρήσουμε μαζί, χέρι-χέρι», υπογραμμίζοντας την ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τρίτες δυνάμεις και ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης.
Η συνεργασία του Βρετανού πρωθυπουργού με Ευρωπαίους ηγέτες, αρχικά με τον Μακρόν και σύντομα με τον καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς, αποτελεί μέρος όχι μόνο μιας ευρύτερης στρατηγικής για την «επαναφορά» των σχέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου με την ήπειρο, έπειτα από χρόνια αποξένωσης λόγω του Brexit, αλλά και ένα όραμα για φιλόδοξες συνεργασίες, με αιχμή την άμυνα και εκτείνονται στο εμπόριο, τη μετανάστευση και την τεχνολογική συνεργασία.
Οι συνομιλίες μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Γερμανίας στο Λονδίνο είναι προγραμματισμένες για τις 17 Ιουλίου. Ακρογωνιαίος λίθος της επικείμενης συμφωνίας Λονδίνου-Βερολίνου -όπως και στην περίπτωση της Γαλλίας- θα είναι επίσης η άμυνα με ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής έναντι οποιασδήποτε στρατηγικής απειλής, στο πλαίσιο μίας σύμπραξης, που δύναται να καταστεί καταλύτης για ευρύτερες πρωτοβουλίες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στον τομέα της ασφάλειας, σε καιρούς γεωπολιτικής αστάθειας και ανακατατάξεων που ορίζονται από τις αβεβαιότητες της προεδρίας Τραμπ και την ρωσική απειλή.
Η συνθήκη, αποτέλεσμα 18 γύρων διαπραγματεύσεων και προϊόν στενής συνεργασίας μεταξύ Βρετανίας και Γερμανίας από την εποχή της κοινής διακήρυξης του Κιρ Στάρμερ με τον τέως καγκελάριο Όλαφ Σολτς, αναμένεται να θεμελιώσει μία νέα εποχή στις διμερείς σχέσεις και προβλέπει, πέραν της στρατιωτικής συνδρομής, συνεργασία στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης, στις μεταφορές, την έρευνα και καινοτομία, καθώς και στην προώθηση διασυνοριακών ανταλλαγών.
Ο καγκελάριος Μερτς έχει θέσει μεταξύ των προτεραιοτήτων του την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και την ευθυγράμμιση με τις κυοφορούμενες εξελίξεις στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Η επικείμενη συνάντησή του με τον Στάρμερ δεν αφορά μόνο διμερή ζητήματα, αλλά και το ευρύτερο ζήτημα της στρατηγικής ανθεκτικότητας της Ευρώπης. Ο διάλογος μεταξύ Λονδίνου και Βερολίνου συμπληρώνει τις γαλλο-βρετανικές πρωτοβουλίες, δείχνοντας την κατεύθυνση προς μια πιο ολοκληρωμένη και ισχυρή ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας.
Εν μέσω κλιμάκωσης της διεθνούς ρευστότητας, με αιχμή τις συγκρούσεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, οι ηγέτες της ΕΕ έχουν αναζητήσει νέους τρόπους για να διατηρήσουν έναν ουσιαστικό στρατηγικό διάλογο με το Λονδίνο, ξεπερνώντας τα τραύματα του Brexit. Χαρακτηριστικό δείγμα της σύμπραξης των τριών ισχυρότερων στρατιωτικών δυνάμεων της Ευρώπης, οι δύο εκ των οποίων όπως προαναφέρθηκε πυρηνικές, είναι το Σχήμα E3 της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου που αποτελεί πλαίσιο συντονισμού σε θέματα υψηλού γεωπολιτικού κινδύνου, όπως ενδεικτικά το ζήτημα του Ιράν. Το σχήμα αυτό τείνει τώρα να καταστεί η «ατμομηχανή» της ευρωπαϊκής άμυνας.
