Εκτεταμένα στρατιωτικά πλήγματα στο Ιράν έχει πραγματοποιήσει το Ισραήλ από την Παρασκευή (13/06), πλήττοντας κυρίως τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τις σημαντικότερες πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Το Reuters παραθέτει μια σύνοψη των όσων είναι γνωστά σχετικά με τις ζημιές που προκλήθηκαν στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, ενσωματώνοντας στοιχεία από την τελευταία τριμηνιαία έκθεση του πυρηνικού παρατηρητή του ΟΗΕ στις 31 Μαΐου.
Ως είναι γνωστό, το Ιράν εμπλουτίζει ουράνιο σε καθαρότητα έως και 60%. Αυτό θα μπορούσε εύκολα να βελτιωθεί περαιτέρω στο περίπου 90% που είναι οπλικός βαθμός. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, η οποία επιθεωρεί τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των εργοστασίων εμπλουτισμού, λέει ότι αυτό είναι «σοβαρή ανησυχία», διότι καμία άλλη χώρα δεν έχει εμπλουτίσει σε αυτό το επίπεδο χωρίς να παράγει πυρηνικά όπλα. Οι δυτικές δυνάμεις λένε ότι δεν υπάρχει καμία πολιτική δικαιολογία για τον εμπλουτισμό σε αυτό το επίπεδο.
Το Ιράν αρνείται ότι επιδιώκει πυρηνικά όπλα. Επισημαίνει το δικαίωμά του στην πυρηνική τεχνολογία για ειρηνικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του εμπλουτισμού, ως συμβαλλόμενο μέρος της συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Από πλευράς του, το Ισραήλ, το οποίο δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της ΝΡΤ, είναι η μόνη χώρα στη Μέση Ανατολή που πιστεύεται ευρέως ότι διαθέτει πυρηνικά όπλα. Το Ισραήλ δεν το αρνείται ούτε το επιβεβαιώνει.
Εμπλουτισμός ουρανίου
Το Ιράν διέθετε τρεις εν λειτουργία μονάδες εμπλουτισμού ουρανίου όταν το Ισραήλ άρχισε τις επιθέσεις του. Πρόκειται για το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων (FEP) στη Νατάνζ (χτύπημα στην παροχή ενέργειας), το πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων (PFEP) στη Νατάνζ (καταστράφηκε), και το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων Fordow (δεν υπάρχουν ορατές ζημιές).
Αναφορικά με το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων (FEP) στη Νατάνζ, είναι μία τεράστια υπόγεια εγκατάσταση σχεδιασμένη να στεγάσει 50.0000 φυγόκεντρες, τις μηχανές που εμπλουτίζουν το ουράνιο. Εδώ και πολύ καιρό, αναφέρει το Reuters, υπήρχαν εικασίες μεταξύ στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων σχετικά με το αν οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές θα μπορούσαν να καταστρέψουν την εγκατάσταση, δεδομένου ότι βρίσκεται σε αρκετούς ορόφους κάτω από το έδαφος.
Υπάρχουν περίπου 17.000 φυγόκεντρες εγκατεστημένες εκεί, εκ των οποίων περίπου 13.500 λειτουργούσαν κατά την τελευταία καταμέτρηση, εμπλουτίζοντας ουράνιο έως και 5%.
Οι υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας στη Νατάνζ καταστράφηκαν, δήλωσε την Παρασκευή (13/06) στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ο επικεφαλής του ΙΑΕΑ Ραφαέλ Γκρόσι, και συγκεκριμένα ένας ηλεκτρικός υποσταθμός, το κτίριο της κύριας παροχής ηλεκτρικής ενέργειας, η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας έκτακτης ανάγκης και οι εφεδρικές γεννήτριες.
Αν και δεν υπήρξε ένδειξη φυσικής επίθεσης στην υπόγεια αίθουσα που περιέχει το FEP, «η απώλεια της ηλεκτρικής ενέργειας... μπορεί να έχει προκαλέσει ζημιά στις φυγόκεντρες εκεί», είπε.
Ο Grossi επικαλέστηκε απροσδιόριστες «πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του ο ΙΑΕΑ». Ενώ το Ιράν έχει παράσχει στον οργανισμό ορισμένες πληροφορίες, ο ΙΑΕΑ γενικά κάνει εκτεταμένη χρήση δορυφορικών εικόνων.
Το πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων (PFEP) στη Νατάνζ αποτέλεσε τον μικρότερο, υπέργειο και πιο μαλακό στόχο από τα τρία εργοστάσια εμπλουτισμού. Επί μακρόν κέντρο έρευνας και ανάπτυξης, χρησιμοποιούσε λιγότερες φυγόκεντρες από τα άλλα εργοστάσια, συχνά συνδεδεμένες σε μικρότερες ομάδες μηχανημάτων, γνωστές ως cascades.
Διαθέτει, ωστόσο, δύο διασυνδεδεμένους, πλήρους μεγέθους καταρράκτες με 164 προηγμένες φυγοκεντρικές μηχανές ο καθένας, που εμπλουτίζουν ουράνιο έως και 60%. Εκτός από αυτό, στο PFEP λειτουργούσαν μόνο 201 φυγοκεντρικές μηχανές που εμπλούτιζαν το ουράνιο μέχρι 2%.
Το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών έρευνας και ανάπτυξης που αποδίδονται στο PFEP είχε πρόσφατα μεταφερθεί υπόγεια στο FEP, όπου περισσότερες από 1.000 προηγμένες φυγόκεντρες του εμπλουτίζουν έως και 5%.
Όσο για το εργοστάσιο εμπλουτισμού καυσίμων Fordow, πρόκειται για την πιο βαθιά θαμμένη εγκατάσταση εμπλουτισμού του Ιράν, σκαμμένη σε ένα βουνό, γι' αυτό και δεν υπέστη καμία ορατή ζημιά. Αν και έχει μόνο περίπου 2.000 φυγοκεντρικές μηχανές σε λειτουργία, παράγει τη συντριπτική πλειονότητα του ιρανικού ουρανίου εμπλουτισμένου έως και 60%, χρησιμοποιώντας περίπου τον ίδιο αριθμό φυγοκεντρικών μηχανών με το PFEP, επειδή τροφοδοτεί ουράνιο εμπλουτισμένο έως και 20% σε αυτούς τους καταρράκτες σε σύγκριση με το 5% στο PFEP.
Συνεπώς, το Fordow παρήγαγε 166,6 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου έως 60% κατά το πιο πρόσφατο τρίμηνο. Σύμφωνα με ένα μέτρο του ΙΑΕΑ, αυτό είναι καταρχήν αρκετό, αν εμπλουτιστεί περαιτέρω, για λιγότερο από τέσσερα πυρηνικά όπλα, σε σύγκριση με τα 19,2 kg του PFEP, δηλαδή λιγότερο από μισή βόμβα.
Άλλες εγκαταστάσεις
Πλην των παραπάνω εργοστασίων εμπλουτισμού καυσίμων, τα ισραηλινά πλήγματα προκάλεσαν ζημιές σε τέσσερα κτίρια του πυρηνικού συγκροτήματος στο Ισφαχάν, σύμφωνα με τον ΙΑΕΑ, μεταξύ των οποίων η εγκατάσταση μετατροπής ουρανίου (UCF) και εγκαταστάσεις στις οποίες διεξάγονταν εργασίες σε μέταλλο ουρανίου.
Ενώ έχει και άλλες χρήσεις, η γνώση της τεχνολογίας του μετάλλου ουρανίου είναι ένα σημαντικό βήμα για την κατασκευή του πυρήνα ενός πυρηνικού όπλου. Εάν το Ιράν προσπαθούσε να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο, θα έπρεπε να πάρει ουράνιο οπλικής ποιότητας και να το μετατρέψει σε μέταλλο ουρανίου.
Η μετατροπή του ουρανίου είναι η διαδικασία με την οποία το ουράνιο «yellowcake» μετατρέπεται σε εξαφθοριούχο ουράνιο, ώστε να μπορεί να εμπλουτιστεί. Εάν ο UCF τεθεί εκτός λειτουργίας, το Ιράν θα ξεμείνει τελικά από ουράνιο για εμπλουτισμό, εκτός εάν βρει μια εξωτερική πηγή εξαφθοριούχου ουρανίου.
Επιστήμονες
Τουλάχιστον 14 Ιρανοί πυρηνικοί επιστήμονες έχουν σκοτωθεί σε ισραηλινές επιθέσεις από την Παρασκευή, μεταξύ των οποίων και σε βόμβες αυτοκινήτων, δήλωσαν δύο πηγές την Κυριακή (15/06).
Οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ κατονόμασαν εννέα από αυτούς το Σάββατο (14/06), λέγοντας ότι «διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην πρόοδο προς τα πυρηνικά όπλα» και ότι «η εξόντωσή τους αποτελεί σημαντικό πλήγμα στην ικανότητα του ιρανικού καθεστώτος να αποκτήσει όπλα μαζικής καταστροφής». Ο ισχυρισμός αυτός δεν μπορούσε να επαληθευτεί άμεσα.
Οι δυτικές δυνάμεις έχουν πει συχνά ότι οι πυρηνικές πρόοδοι του Ιράν του παρέχουν ένα «μη αναστρέψιμο κέρδος γνώσης», υποδηλώνοντας ότι ενώ η απώλεια εμπειρογνωμόνων ή εγκαταστάσεων μπορεί να επιβραδύνει την πρόοδο, οι πρόοδοι είναι μόνιμες.
Απόθεμα ουρανίου
Το Ιράν διαθέτει μεγάλο απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένου σε διάφορα επίπεδα. Από τις 17 Μαΐου, το Ιράν εκτιμάται ότι διέθετε αρκετό ουράνιο εμπλουτισμένο σε ποσοστό έως και 60% για να κατασκευάσει εννέα πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με ένα μέτρο του ΙΑΕΑ.
Σε χαμηλότερα επίπεδα εμπλουτισμού έχει αρκετό για περισσότερες βόμβες, αν και θα χρειαζόταν μεγαλύτερη προσπάθεια: αρκετό εμπλουτισμένο μέχρι 20% για δύο ακόμη, και αρκετό εμπλουτισμένο μέχρι 5% για 11 ακόμη.
Μεγάλο μέρος του πιο υψηλά εμπλουτισμένου αποθέματος ουρανίου του Ιράν είναι αποθηκευμένο στο Ισφαχάν υπό τη σφραγίδα του ΙΑΕΑ, όπως δήλωσαν αξιωματούχοι. Ο ΙΑΕΑ δεν αναφέρει πού είναι αποθηκευμένο, ούτε έχει πει αν επηρεάστηκε από τα χτυπήματα.
Πώς θα απαντήσει το Ιράν;
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Καζέμ Γκαριμπαμπαντί, δήλωσε το Σάββατο (14/06) στην κρατική τηλεόραση ότι το Ιράν θα λάβει μέτρα για την προστασία των πυρηνικών υλικών και του εξοπλισμού που δεν θα κοινοποιηθούν στον ΙΑΕΑ και ότι δεν θα συνεργάζεται πλέον με τον ΙΑΕΑ όπως πριν.
Οι νομοθέτες ετοιμάζουν επίσης ένα νομοσχέδιο που θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν να αποχωρήσει από την NPT, ακολουθώντας τα βήματα της Βόρειας Κορέας, η οποία ανακοίνωσε την αποχώρησή της το 2003 και συνέχισε να δοκιμάζει πυρηνικά όπλα.
Ο ΙΑΕΑ δεν γνωρίζει πόσες φυγόκεντρες διαθέτει το Ιράν εκτός των εργοστασίων εμπλουτισμού του. Οποιαδήποτε περαιτέρω μείωση της συνεργασίας με τον ΔΟΑΕ θα μπορούσε να αυξήσει τις εικασίες ότι θα δημιουργήσει ή έχει δημιουργήσει ένα μυστικό εργοστάσιο εμπλουτισμού χρησιμοποιώντας μέρος αυτής της προμήθειας.
Οι υπάρχοντες καταρράκτες φυγοκεντρητών μπορούν επίσης να αναδιαμορφωθούν ώστε να εμπλουτιστούν σε διαφορετικό επίπεδο καθαρότητας εντός μιας εβδομάδας, δήλωσαν αξιωματούχοι.
Ποια είναι η κατάσταση του αποθέματος ουρανίου;
Εάν το Ιράν δεν μπορεί πλέον να μετατρέψει, το υπάρχον απόθεμα εξαφθοριούχου ουρανίου και εμπλουτισμένου ουρανίου αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
Πόσο σοβαρή είναι η ζημιά;
Ο ΙΑΕΑ δεν έχει ακόμη μπορέσει να πραγματοποιήσει επιθεωρήσεις για να εκτιμήσει λεπτομερώς τις ζημιές εκεί.
Θα υπάρξουν και άλλες επιθέσεις;
Υπενθυμίζεται ότι λίγο μετά την έναρξη των επιθέσεων την Παρασκευή (13/06), ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε το Ιράν να συνάψει συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την επιβολή νέων περιορισμών στο πυρηνικό του πρόγραμμα «προτού δεν απομείνει τίποτα». Οι συνομιλίες που ήταν προγραμματισμένες για τις 15 Ιουνίου, ματαιώθηκαν.
