Σε αχαρτογράφητα νερά που άπτονται νομικών θεμάτων έχει εισέλθει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την πρότασή της για «δάνειο αποζημίωσης» προς την Ουκρανία, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη της έκβασης τυχόν νομικών αξιώσεων όπως αναφέρουν δικηγόροι και ακαδημαϊκοί.
Το δάνειο, αναφέρει το Reuters, στοχεύει στη συγκέντρωση 90 δισ. ευρώ (105 δισ. δολάρια) το 2026 και το 2027, προκειμένου να βοηθήσει την Ουκρανία να αμυνθεί έναντι της Ρωσίας.
Οι δυνάμεις της Δύσης ακινητοποίησαν τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας αμέσως μετά την έναρξη της στρατιωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Από τα 300 δισ. ευρώ (350 δισ. δολάρια) των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, περίπου 210 δισ. ευρώ βρίσκονται στην Ευρώπη, κυρίως στο Βέλγιο, όπου τηρούνται από τον κεντρικό αποθετήριο τίτλων Euroclear.
Το Βέλγιο ανησυχεί, αλλά για ποιους λόγους; Όπως αναφέρει το Reuters, ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ Ντε Βέβερ, έχει εκφράσει επανειλημμένα την ανησυχία του ότι οι Βρυξέλλες ενδέχεται να μείνουν με το βάρος της αποπληρωμής της Ρωσίας σε περίπτωση επιτυχούς αγωγής και θέλει να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της ΕΕ.
Επιπλέον, εκφράζει φόβο ότι η Ρωσία θα υλοποιήσει τις απειλές της να στοχεύσει εταιρείες και άτομα σε φιλικές δικαιοδοσίες, και ανησυχεί για τη ρευστότητα: εάν η Euroclear πρέπει να διευθετήσει γρήγορα οποιαδήποτε απαίτηση και οι χώρες της ΕΕ πρέπει να καλύψουν από κοινού τα δικαστικά έξοδα.
Γι' αυτό, για να κατανεμηθεί ο κίνδυνος ρωσικών αντιποίνων, το Βέλγιο επιθυμεί επίσης άλλες χώρες της G7 που κατέχουν ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, όπως η Βρετανία, ο Καναδάς ή η Ιαπωνία, να υιοθετήσουν το σχέδιο της ΕΕ.
Ποιοι μπορούν να αμφισβητήσουν το «δάνειο αποπληρωμής»; Η Ρωσία, το Βέλγιο και η Euroclear.
Πώς και πού μπορεί να υποβληθεί νομική αμφισβήτηση;
Σύμφωνα με το Reuters, η Ρωσία θα μπορούσε να ασκήσει αγωγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, θα μπορούσε επίσης να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει μια επενδυτική συνθήκη της εποχής του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ του Βελγίου και της Σοβιετικής Ένωσης, που υπογράφηκε το 1989.
Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, ακόμη και ως κρατικός φορέας, θα μπορούσε να θεωρηθεί επενδυτής σύμφωνα με τη διατύπωση της συνθήκης. Αρχικά θα διοριζόταν μια επιτροπή που θα εκπροσωπούσε και τις δύο πλευρές για να αξιολογήσει την αξίωση, και στη συνέχεια θα ακολουθούσε ένα διαιτητικό δικαστήριο στο οποίο θα συμμετείχε ένας διαιτητής από τρίτη χώρα.
Η υπόθεση θα μπορούσε να παραπεμφθεί στο διαιτητικό δικαστήριο της Στοκχόλμης ή στον ΟΗΕ.
Το Βέλγιο και η Euroclear θα μπορούσαν να υποβάλουν καταγγελίες σε βελγικό δικαστήριο ή απευθείας στο ΔΕΚ. Ωστόσο, η Ρωσία δεν μπορεί να υποβάλει αγωγή στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς δεν είναι μέλος τους.
Οποιαδήποτε αξίωση σχετικά με το δάνειο αποζημίωσης δεν εμπίπτει στο πεδίο αρμοδιότητας του Διεθνούς Δικαστηρίου και η Ρωσία δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του.
Τι λένε οι εμπειρογνώμονες σχετικά με τη νομική ορθότητα της πρότασης;
Νομικοί εμπειρογνώμονες έχουν δηλώσει ότι η Επιτροπή έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά, καθιστώντας δύσκολη την πρόβλεψη της έκβασης οποιασδήποτε πιθανής αγωγής. Ειδικότερα, οι εμπειρογνώμονες λένε ότι το Βέλγιο ή η Euroclear θα είχαν ισχυρότερα επιχειρήματα από τη Ρωσία για να αντιταχθούν στο δάνειο αποζημίωσης. Ωστόσο, όσον αφορά τις κυρώσεις, το ΔΕΚ τείνει να υποστηρίζει τα μέτρα εξωτερικής πολιτικής.
Η ΕΕ έχει φροντίσει να αποφύγει την άμεση απαλλοτρίωση και το σχέδιο της Επιτροπής είναι να δανειστεί με εγγύηση τα ταμειακά διαθέσιμα από ληξιπρόθεσμα χρεόγραφα που τηρούνται σε λογαριασμούς της Euroclear.
Ο πόλεμος της Μόσχας έχει κριθεί παράνομος από τα διεθνή δικαστήρια, επειδή ήταν μια απρόκλητη επίθεση. Δεν θα ήταν σε θέση να αμφισβητήσει την αιτιολόγηση της ΕΕ να ακινητοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία ως αντίμετρο.
Επιπλέον, ο μηχανισμός είναι προσωρινός και αναστρέψιμος εάν η Ρωσία σταματήσει τον πόλεμο.
Ο ισχυρισμός της Ρωσίας ότι τα περιουσιακά στοιχεία έχουν κατασχεθεί δεν έχει ωριμάσει. Οι κυρώσεις υπερισχύουν των εμπορικών συμβάσεων και θα προκύψει το ερώτημα εάν τα περιουσιακά στοιχεία έχουν πράγματι απαλλοτριωθεί ή θεωρητικά εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα.
