Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης το προηγούμενο διήμερο δεν κατέληξε, ως αναμενόταν, σε συγκεκριμένες αποφάσεις όσον αφορά στη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος, το οποίο προβάλλει τώρα ακόμη πιο απειλητικό, καθώς εντείνονται οι ανησυχίες για νέες πιέσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, εξαιτίας της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς και του κινδύνου γενίκευσής της.
Το ξέσπασμα του νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή, έπειτα από τη φρικτή τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, αποτελεί επιπρόσθετη -και σοβαρή- πηγή ανησυχίας για την Ευρώπη. Ένας δάσκαλος μαχαιρώθηκε στη Γαλλία και τρεις άνθρωποι πυροβολήθηκαν στο Βέλγιο σε περιστατικά που οι Αρχές συνέδεσαν με την τρομοκρατία. Αεροδρόμια, μουσεία και άλλοι δημόσιοι χώροι χρειάστηκε να εκκενωθούν λόγω απειλών για βόμβες.
Ο αντίκτυπος της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη, με αιχμή την εσωτερική ασφάλεια και το μεταναστευτικό, ήταν ένα από τα κύρια θέματα συζήτησης των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες. Μέρος αυτής της συζήτησης, στο ίδιο πλαίσιο προβληματισμού, αποτελεί επίσης η αντιμετώπιση του αντισημιτισμού, της ισλαμοφοβίας και της ρητορικής μίσους.
Η ΕΕ χρειάζεται τώρα πρόσθετους πόρους για το μεταναστευτικό, και τη στήριξη γειτονικών χωρών με τις οποίες συνεργάζεται, προκειμένου να περιοριστούν οι ροές και αυτό την ώρα που ο προϋπολογισμός της βαρύνεται από την έκτακτη βοήθεια προς την Ουκρανία. Οι εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες της περιοχής της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, αλλά οι σχέσεις αυτές… κοστίζουν.
Χρειάζονται εξάλλου και πρόσθετοι πόροι για το Ταμείο Αλληλεγγύης, το οποίο έχει ήδη εξαντληθεί, για να μπορούν να στηρίζονται χώρες οι οποίες έχουν πληγεί από τις πρόσφατες φυσικές καταστροφές. Η Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-27 (ύψους 1,1 τρισ. ευρώ), ώστε να χορηγηθούν 50 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ουκρανία και να δαπανηθούν άλλα 15 δισεκατομμύρια ευρώ για τη μετανάστευση.
Η αναθεώρηση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, του προϋπολογισμού δηλαδή, της Ευρωπαϊκής Ένωσης «δεν ήταν μια εύκολη συζήτηση», δήλωσε εξερχόμενος από τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν την ενίσχυση του προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας της Συνόδου στις Βρυξέλλες, αλλά δεν κατέληξαν σε συμφωνία και αποφάσισαν μόνο να «προωθήσουν τις εργασίες με στόχο την επίτευξη συνολικής συμφωνίας έως το τέλος του έτους». Οι αλλαγές στον προϋπολογισμό απαιτούν ομόφωνη απόφαση των κρατών-μελών, τα οποία θα πρέπει να καταβάλουν πρόσθετες συνεισφορές από τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς.
Οι λαϊκιστές ηγέτες Πολωνίας και Ουγγαρίας αντιτάσσονται με σφοδρότητα στη μεταρρύθμιση του μεταναστευτικού συστήματος. Δεν πρόκειται όμως για τις μοναδικές διαφωνίες στους κόλπους της ΕΕ. Διαφορετικές προσεγγίσεις επί του θέματος υπάρχουν μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας, ενώ η Γερμανία έχει τις δικές της ανησυχίες από την άνοδο της Άκρας Δεξιάς, όπως και άλλες χώρες που μέχρι πρόσφατα ακολουθούσαν πιο χαλαρές πολιτικές όσον αφορά στην υποδοχή προσφύγων και μεταναστών, όπως η Ολλανδία και η Σουηδία, την ώρα που οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου πιέζουν για επιπλέον πόρους και ίση κατανομή βαρών όσον αφορά στην υποδοχή.
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς έρχεται να θέσει τώρα νέα δεδομένα στο μεταναστευτικό, με την Τουρκία και την Αίγυπτο να διαδραματίζουν (για άλλη μια φορά) κομβικό ρόλο στην αναχαίτιση των ροών.
Οι ανησυχίες για νέα προσφυγικά κύματα εξαιτίας του πολέμου, αναφέρουν πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν περιορίζονται μόνο στους κατοίκους των Παλαιστινιακών Εδαφών που πιθανώς θα αναζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη, αλλά είναι ορατό το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της έντασης -πολλώ δε μάλλον των συγκρούσεων- στην ευρύτερη περιοχή που μπορεί να προκαλέσει μετακινήσεις πληθυσμών και από γειτονικές χώρες, όπως τη Συρία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ιράκ ή ακόμη και το Ιράν.
Η Αίγυπτος είναι η μοναδική χώρα που έχει κοινό σύνορο με τη Λωρίδα της Γάζας, αλλά και ως σήμερα έχει ήδη διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο, συνεργαζόμενη με την ΕΕ, στην αναχαίτιση μεταναστευτικών ροών από μία ευρεία γεωγραφία, που περιλαμβάνει τις εμπόλεμες ζώνες με τις οποίες γειτνιάζει, όπως το Σουδάν, το Σαχέλ και τη Λιβύη.
Η Τουρκία από την άλλη, που ήδη αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα με τους πρόσφυγες και μετανάστες με την κυβέρνηση Ερντογάν να δέχεται πλέον ισχυρές πιέσεις από την εκρηκτική κατάσταση στο εσωτερικό της, ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με ακόμη πιο οξύ ζήτημα αν προκύψει νέο προσφυγικό κύμα από τη Μέση Ανατολή.
Πλέον δείχνει να αντιλαμβάνεται η Άγκυρα ότι δεν μπορεί να εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό. Αντιθέτως, μετά και την αλλαγή στην ηγεσία του καθ' ύλην αρμόδιου υπουργείου Εσωτερικών και την ανάληψη καθηκόντων από τον Αλί Γερλίκαγια, κατανοεί ότι για να σταματήσουν οι μετανάστες να έρχονται στην Τουρκία, πρέπει να τους δοθεί το μήνυμα ότι δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι του προς τις χώρες της ΕΕ, δηλαδή δεν θα μπορέσουν να περάσουν στην Ελλάδα ή τη Βουλγαρία.
«Μερικές φορές μας επικρίνουν, λένε: 'Γιατί τους εμποδίζετε; Αφήστε τους να φύγουν'. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, τόσο οι διακινητές όσο και οι παράτυποι μετανάστες άρχισαν να εγκαταλείπουν την τουρκική διαδρομή» δήλωσε ο Τούρκος υπουργός σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή. Οι διαδρομές διακίνησης μεταναστών προς την Ευρώπη άρχισαν να μετατοπίζονται από την Τουρκία προς τη Βόρεια Αφρική, υποστηρίζουν στην Άγκυρα.
Η αλλαγή αυτή άρχισε ήδη να δίνει απτά αποτελέσματα στον Έβρο, παρατηρούσαν πρόσφατα στην Αθήνα. Η τουρκική πλευρά φέρεται να ζήτησε ένα περιθώριο περίπου πέντε μηνών για να συμβεί το ίδιο και στο Αιγαίο.
Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Δημήτρης Καιρίδης, επιβεβαίωσε την περασμένη Δευτέρα, όταν επισκέφθηκε την Άγκυρα και συνομίλησε με τον Αλί Γερλίκαγια, ότι η Ελλάδα και η Τουρκία βρίσκονται κοντά σε μία συμφωνία που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού προβλήματος. Οι συζητήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη έχουν χρονικό ορίζοντα την 7η Δεκεμβρίου, ώστε στο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών στη Θεσσαλονίκη, παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Ταγίπ Ερντογάν, να ανακοινωθεί ένα «μνημόνιο κατανόησης».
Πέραν από τη διμερή συνεργασία Ελλάδας-Τουρκίας για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών θα μεταβεί εντός του Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες, όπου θα συναντηθεί με την επίτροπο Ίλβα Γιόχανσον, για να συζητήσει το μεταναστευτικό, το οποίο θέτει η τουρκική πλευρά σε συνδυασμό με το θέμα των θεωρήσεων εισόδου στη Ζώνη Σένγκεν για τους Τούρκους πολίτες -της διευκόλυνσης στη χορήγησή τους σε πρώτη φάση, αν όχι της κατάργησής τους.
Η Ελλάδα προφανώς βρίσκεται στην πρώτη γραμμή σε όλες αυτές τις διεργασίες, πρωτίστως με την Τουρκία, αλλά και με την Αίγυπτο, με την οποία επίσης γειτνιάζει και έχει αναπτύξει φιλικές σχέσεις.
