Από συνάντηση σε συνάντηση, οι ρωσικές και ουκρανικές αντιπροσωπείες προσπαθούν να καθορίσουν τον ρυθμό και τους όρους των συνομιλιών, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να προκαλέσουν την οργή του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος εξακολουθεί να δηλώνει «παρών» για μία τριμερή σύνοδο κορυφής με τους Βλαντιμίρ Πούτιν και Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την απειλή αποχώρησης από τις διαπραγματεύσεις - και αν αυτό συμβεί, το μείζον ζήτημα είναι σε ποια πλευρά θα αποδώσει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για έναν πόλεμο που αντί να λήξει, κλιμακώνεται.
Οι χαμηλές προσδοκίες για απτή πρόοδο επιβεβαιώθηκαν κατά τη χθεσινή, δεύτερη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη αφότου οι δύο πλευρές επέστρεψαν σε απευθείας διαπραγμάτευση για πρώτη φορά από το 2022. Ουδεμία πρόθεση έχει η Ρωσία να αποδεχθεί την άνευ όρων εκεχειρία διάρκειας 30 ημερών στην οποία επιμένει το Κίεβο ως βάση για περαιτέρω διαπραγμάτευση· αντίθετα ο ρωσικός στρατός κινείται προς νέα χερσαία επιχείρηση, προελαύνοντας με τον ταχύτερο ρυθμό από το περασμένο φθινόπωρο και ανοίγοντας μέτωπο στην βόρεια περιοχή Σούμι.
Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη ήλθαν στη σκιά των μαζικότερων αεροπορικών επιδρομών που εξαπέλυσε η Ρωσία κατά της Ουκρανίας από την έναρξη του επιθετικού πολέμου του Πούτιν -με 472 μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους να σκοτώνουν 12 στρατιώτες σε μονάδα εκπαίδευσης-, καθώς και της ακόλουθης και πλέον παράτολμης επίθεσης των Ουκρανών με drones που τύλιξαν στις φλόγες στρατηγικά βομβαρδιστικά σε πέντε βάσεις βαθιά στη ρωσική επικράτεια. Μία ουκρανική επιχείρηση που σχεδιαζόταν επί 18 μήνες, υπό την προσωπική εποπτεία Ζελένσκι, και η οποία ήλθε να πλήξει το γόητρο του ρωσικού στρατού σε κλίμακα ανάλογη της βύθισης του καταδρομικού Moskva, της ναυαρχίδας του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, και της ανατίναξης της γέφυρας του Κερτς στην παρανόμως προσαρτημένη χερσόνησο της Κριμαίας.
Δεν δύναται να επαληθευτούν οι ουκρανικοί ισχυρισμοί ότι οι επιθέσεις είχαν ως αποτέλεσμα ζημίες ύψους 7 δισ. δολαρίων στη ρωσική πολεμική μηχανή, όμως κρίνοντας από τις λεπτομέρειες που διέρρευσαν στα μέσα ενημέρωσης από την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU), η επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Ιστός της Αράχνης» είναι το πιο δύσκολο και σύνθετο χτύπημα μέχρι στιγμής των Ουκρανών. Δεκάδες μικρά drones τύπου FPV εισήχθησαν κρυφά στη Ρωσία με ένα περίπλοκο σχέδιο μεταφοράς. Ακολούθως μεταφέρθηκαν ξύλινοι προκατασκευασμένοι οικίσκοι και κάτω από τις οροφές τους, οι κομάντος έκρυψαν τα drones. Στη συνέχεια οι οικίσκοι τοποθετήθηκαν σε φορτηγά που κινήθηκαν σε διαφορετικές περιοχές της Ρωσίας και όταν δόθηκε η εντολή, οι σκεπές των οικίσκων άνοιξαν με τηλεχειρισμό και τα drones απογειώθηκαν προς τους στόχους.
Η χρονική στιγμή των επιθέσεων αμφότερων Ρωσών και Ουκρανών δεν ήταν τυχαία, καθώς το βλέμμα ήταν στραμμένο στην Κωνσταντινούπολη με το μεν Κρεμλίνο να θέλει να στείλει μήνυμα στρατιωτικής ισχύος προς κάμψη της αποφασιστικότητας των Ουκρανών, και το Κίεβο με τη σειρά του να στέλνει όχι μόνο μήνυμα στη Μόσχα αλλά και στη Δύση, θέλοντας να αποδείξει πρωτίστως στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ πως και μπορεί να προσαρμόσει τις τακτικές άμυνας απέναντι σε έναν πολύ μεγαλύτερο στρατό και πως μία Ουκρανία κυρίαρχη και ανεξάρτητη δεν μπορεί να θεωρείται χαμένη υπόθεση.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα, είναι ότι οι Αμερικανοί έχουν πειστεί ότι έχουμε ήδη χάσει τον πόλεμο. Και από αυτή την υπόθεση προκύπτουν όλα τα υπόλοιπα», λένε στο BBC κυβερνητικοί αξιωματούχοι στο Κίεβο. Ο Ουκρανός αμυντικός αναλυτής Ίλια Πομορανέκο παραπέμπει στην ταπείνωση Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο από τους Ντ. Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς, λέγοντας: «Αυτό συμβαίνει όταν ένα περήφανο έθνος που δέχεται επίθεση δεν ακούει όλους αυτούς: 'Η Ουκρανία έχει μόνο έξι μήνες μπροστά της'. 'Δεν έχετε τα χαρτιά'. 'Απλά παραδοθείτε για την ειρήνη, η Ρωσία δεν μπορεί να χάσει'».
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι επιζητά άμεση και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός, ακολουθούμενη από διαπραγματεύσεις για μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν από πλευράς του εμφανίζεται βέβαιος για το πάνω χέρι της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης, και αρνείται να σταματήσει τις μάχες πριν εξασφαλίσει μεγαλύτερα εδαφικά κέρδη και σημαντικές παραχωρήσεις από το Κίεβο και τη Δύση.
Ο Ουκρανός πρόεδρος δεν μπορεί να ρισκάρει μία αποδέσμευση Τραμπ και ενδεχομένως συνακόλουθη διακοπή της αμερικανικής βοήθειας. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θέλει να αποξενώσει έναν Τραμπ που αφότου εξελέγη άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την αποκατάσταση των διπλωματικών και επιχειρηματικών δεσμών με τη Μόσχα. Θέλει τη χαλάρωση των κυρώσεων, καθώς και πείσει τον Τραμπ πως δεν είναι εκείνος που κωλυσιεργεί για να έλθει η ειρήνη που ο Αμερικανός πρόεδρος είχε υποσχεθεί ως προεδρικός υποψήφιος και κάθε ημέρα που περνά δίχως εκεχειρία πλήττει και τη δική του αξιοπιστία. Την εκεχειρία αυτή, ωστόσο, ο Πούτιν δεν την «δίνει», ούτε και επιζητά τίποτα λιγότερο από τη συνθηκολόγηση της Ουκρανίας.
Ουδείς περίμενε ότι στις χθεσινές διαπραγματεύσεις οι δύο πλευρές θα προσέρχονταν με θέσεις που θα γίνονταν αμοιβαία αποδεκτές. Η όποια συνέχεια δεν θα δοθεί πιθανώς πριν από τα τέλη Ιουνίου, γεγονός που σημαίνει πως οι ρωσικές χερσαίες επιχειρήσεις επί έναν μήνα θα επεκτείνονται και οι Ουκρανοί θα εξακολουθήσουν να μετρούν νεκρούς αμάχους, ενώ τα «γεράκια» της Μόσχας πιέζουν για εξαιρετικά σκληρή απάντηση για τις επιθέσεις με drones στις ρωσικές βάσεις.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, εν τω μεταξύ, κατηγορεί πλέον και τις δύο πλευρές για αδιαλλαξία. Την περασμένη εβδομάδα, κατόπιν της ρωσικής επίθεσης στο Κίεβο, ξέσπασε κατά του Πούτιν προειδοποιώντας εκ νέου με κυρώσεις, χωρίς όμως να έχει προβεί ακόμη σε κάποιο σχετικό βήμα. Σε κοινές κυρώσεις σε επίπεδο G7, με τη συμμετοχή των ΗΠΑ και «όλων στον κόσμο που θέλουν την ειρήνη», κάλεσε χθες ο Ζελένσκι, προειδοποιώντας πως χωρίς αυτές ότι «ο Πούτιν θα συνεχίσει να παίζει παιχνίδια».
Το μόνο απτό αποτέλεσμα των συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη ήταν νέα συμφωνία για ανταλλαγή αιχμαλώτων, που αφορά σε ασθενείς και βαριά τραυματισμένους στρατιώτες, καθώς και άνδρες κάτω των 25 ετών (ξεπερνούν τους 1.000). Θα επιστραφούν επίσης οι σοροί των νεκρών στρατιωτών. Οι Ουκρανοί διαμεσολαβητές, υπό τον υπουργό Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ, δήλωσαν ότι η Ρωσία απέρριψε εκ νέου άνευ όρων εκεχειρία -κοινό αίτημα Κιέβου, Ευρωπαίων και ΗΠΑ. Από πλευράς της, η ρωσική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον σύμβουλο του Πούτιν Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, μίλησε για εκεχειρία δύο ή τριών ημερών «σε συγκεκριμένες περιοχές» της γραμμής του μετώπου ώστε να μπορέσουν να περισυλλεγούν οι νεκροί. Από ρωσικής πλευράς αναφέρθηκε ότι την επόμενη εβδομάδα θα παραδώσουν στους Ουκρανούς τις σορούς 6.000 πεσόντων.
Το ουκρανικό σχέδιο που παρουσιάστηκε περιλαμβάνει σαφώς την επιστροφή των παιδιών που έχουν απαχθεί από τη Ρωσία, καθώς και εγγυήσεις ασφαλείας από τη διεθνή κοινότητα. Παραδόθηκε λίστα με τα ονόματα χιλιάδων παιδιών που χουν μεταφερθεί διά της βίας από τα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη στη Ρωσία, η οποία και διατείνεται πως το έπραξε για να τα προστατεύσει από τις εχθροπραξίες. Η Ρωσία παρέδωσε ένα μνημόνιο με λεπτομερείς προτάσεις -στο ίδιο μαξιμαλιστικό μοτίβο όσον αφορά το εδαφικό και την ουδετερότητα της Ουκρανίας-, το οποίο το Κίεβο αναφέρει πως θα μελετήσει προτού τοποθετηθεί, πιθανώς την επόμενη εβδομάδα. Η Ουκρανία εισηγήθηκε νέα συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη πριν από τα τέλη Ιουνίου, επαναλαμβάνοντας ότι τα βασικά ζητήματα μπορούν να επιλυθούν μόνο σε επίπεδο ηγετών. Κοινό ανακοινωθέν δεν υπήρξε, ενώ η επόμενη φάση της διαδικασίας παραμένει ανοιχτή.
Στην Κωνσταντινούπολη όντως να τέθηκε επί τάπητος το ενδεχόμενο συνόδου κορυφής Ζελένσκι-Πούτιν δίχως να προκύψει ωστόσο τίποτα, ενώ σε ακόλουθες δηλώσεις του ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανέφερε ότι θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια για να συναντηθούν οι ηγέτες των δύο χωρών στην Τουρκία, ει δυνατόν παρουσία του Ντόναλντ Τραμπ. Τούρκοι αξιωματούχοι αναγνώρισαν ότι η ατμόσφαιρα ήταν φορτισμένη καθώς στη Μόσχα επικρατεί οργή για την ουκρανική επίθεση, αλλά επισήμως η Άγκυρα προβάλλει μία αισιοδοξία που δεν είναι σαφές από πού προκύπτει, με τον ίδιο τον Ερντογάν να κάνει λόγο για «εξαιρετική συνάντηση» - που έληξε πάντως σε λιγότερο από μιάμιση ώρα και είναι εμφανές πως το χάσμα παραμένει.
Νωρίτερα, κατά την εναρκτήρια εισήγησή του, ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Χακάν Φιντάν, είχε υπογραμμίσει ότι «η υποστήριξη των ΗΠΑ στις συνομιλίες Ρωσίας-Ουκρανίας είναι εξαιρετικά σημαντική», χαιρετίζοντας την «αποφασιστικότητα» του Ντόναλντ Τραμπ για ειρηνική διευθέτηση «που έχει ανοίξει ένα νέο παράθυρο ευκαιρίας». Πριν από τη συνάντηση με τους εκπροσώπους του Βλαντιμίρ Πούτιν, τα μέλη της ουκρανικής αντιπροσωπείας συναντήθηκαν με εκπροσώπους της Γερμανίας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου για «να συντονίσουν τις θέσεις τους», όπως γνωστοποίησε η ουκρανική διπλωματία.
Το βλέμμα στη ΝΑΤΟϊκή Σύνοδο Κορυφής της Χάγης
Ενόσω οι δύο αντιπροσωπείες έρχονταν ενώπιος ενωπίω στο παλάτι Τσιραγάν στις ακτές του Βοσπόρου, στο Βίλνιους της Λιθουανίας διεξαγόταν σύνοδος κορυφής με τη συμμετοχή των ηγετών των χωρών της Ομάδας των Εννέα του Βουκουρεστίου (B9) και των σκανδιναβικών χωρών, του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, καθώς και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ζητούμενο της συνόδου, η επαναβεβαίωση της στήριξης στην Ουκρανία, η ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας και η προετοιμασία εν όψει της επικείμενης Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη. Κοινό μήνυμα αποτροπής και θωράκισης της Ανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ εστάλη από το Βίλνιους, με τον Μαρκ Ρούτε να προειδοποιεί πως «βρισκόμαστε ενώπιον του πιο επικίνδυνου περιβάλλοντος ασφάλειας των τελευταίων δεκαετιών», προσθέτοντας ότι «ο πόλεμος επιθετικότητας της Ρωσίας συνεχίζεται και οι τρομοκρατικές απειλές παραμένουν».
«Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο, αλλά ούτε και σε ειρήνη», δήλωσε ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, καλώντας εκ νέου σε αύξηση των αμυντικών δαπανών στο ΝΑΤΟ. Ο Ρούτε τόνισε την ανάγκη στροφής προς επιχειρησιακή ετοιμότητα σε συνθήκες πολέμου, με σημαντική ενίσχυση των δυνάμεων που είναι καλά εκπαιδευμένες, πλήρως εξοπλισμένες, επαρκώς υποστηριζόμενες και βιώσιμες σε βάθος χρόνου. Ο ίδιος εξέφρασε την προσδοκία ότι η Σύνοδος στη Χάγη θα αναδείξει τη διαρκή δέσμευση των Συμμάχων στην συλλογική άμυνα, μέσω της αύξησης των αμυντικών επενδύσεων στον τομέα της άμυνας και ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανικής παραγωγής.
Οι σκανδιναβικές, βαλτικές και κεντροευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ παραμένουν προσηλωμένες στην ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία, δήλωσαν οι ηγέτες της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Λιθουανίας, μετά τη σύνοδο. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ είχαν εκφράσει επίσημα τη στήριξή τους για την «μη αναστρέψιμη πορεία» της Ουκρανίας προς την ένταξη κατά την περσινή Σύνοδο της Ουάσινγκτον. Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τραμπ, έχει έκτοτε υποστηρίξει ότι η αμερικανική στήριξη στην ένταξη της Ουκρανίας αποτέλεσε αιτία για τον πόλεμο, υποδηλώνοντας επίσης ότι η Ουκρανία δεν πρόκειται να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ υπό τη δική του ηγεσία.
Η πρωθυπουργός της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, προειδοποίησε «είναι υπαρκτή και σοβαρή» η απειλή από τη Ρωσία. «Ο Πούτιν μιλά για ειρήνη την ημέρα και βομβαρδίζει τη νύχτα», ανέφερε προσθέτοντας ότι ο μόνος δρόμος μπροστά είναι η μαζική επένδυση στη συλλογική ασφάλεια». Ο Πολωνός πρόεδρος, Αντρέι Ντούντα, προειδοποίησε ότι το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει «κρίσιμες απειλές από τη Ρωσία», προσθέτοντας ότι πρέπει να κάνει «ό,τι μπορεί» για να αποτρέψει το Κρεμλίνο. Ο Λιθουανός πρόεδρος, Γκιτάνας Ναουσέντα, κάλεσε με τη σειρά του τους συμμάχους να επενδύσουν περισσότερα στην ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών τους, προειδοποιώντας πως «η Ρωσία δεν θα περιμένει».
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι από την πλευρά του δήλωσε από το Βίλνιους ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν έχει δικαίωμα να αποφασίσει ποιος θα εισέλθει ή μη στο ΝΑΤΟ, προειδοποιώντας πως εάν αυτό του επιτραπεί, «τότε η όρεξή του για πόλεμο θα μεγαλώσει ακόμη περισσότερο». Οι Εννέα του Βουκουρεστίου συνενώνουν Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία. Η χθεσινή σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε από κοινού με τις σκανδιναβικές συμμαχικές χώρες Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία.
Από το Βερολίνο ήλθε, εν τω μεταξύ, χθες δεύτερη προειδοποίηση εκ μέρους της Μπούντεσβερ μέσα σε λίγες ημέρες για τον κίνδυνο της Ρωσίας. Μετά τον αντιστράτηγο Άλφονς Μάις, επικεφαλής του αντίστοιχου γερμανικό ΓΕΣ, ο επικεφαλής των γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Κάρστεν Μπρόιερ, ανέφερε επίσης πως το ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι έτοιμο για ενδεχόμενη επίθεση της Ρωσίας έως το 2029. Οι δηλώσεις του έρχονταν καθώς στο Λονδίνο ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ παρουσίαζε το νέο αμυντικό δόγμα της Βρετανίας, αναφέροντας πως το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να είναι έτοιμο για πόλεμο ώστε να μη χρειαστεί να πολεμήσει.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση της βρετανικής Άμυνας από τον Ψυχρό Πόλεμο, που συμπεριλαμβάνει την κατασκευή έως και 12 νέων πυρηνοκίνητων υποβρυχίων τύπου SSN-AUKUS, επένδυση 15 δισ. λιρών σε νέο πρόγραμμα πυρηνικών κεφαλών και απόκτηση 7.000 μεγάλου βεληνεκούς όπλων. Αύξηση αμυντικών δαπανών στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2027, με στόχο το 3% στην επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο, υπό την προϋπόθεση ότι οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέπουν, τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, αναδιοργάνωση στρατιωτικών δυνάμεων και ενίσχυση του μετώπου εσωτερικής ασφάλειας περιλαμβάνει το νέο δόγμα, με τον Κιρ Στάρμερ να δηλώνει πως οι απειλές από τη Ρωσία και η παγκόσμια αστάθεια απαιτούν μια «μάχιμη, θωρακισμένη» χώρα.
