Της Εύας Στάμου*
Το τρεντ ξεκίνησε με τον Ντόναλντ Τραμπ: ο Πρόεδρος της Αμερικής δεν διστάζει να σχολιάσει στο τουίτερ τα πιο ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα που ταλανίζουν τη χώρα του, με καθημερινές αναρτήσεις που αναστατώνουν συχνά όχι μόνο τους Αμερικανούς πολίτες, μα ολόκληρο τον πλανήτη.
Ο Τραμπ θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι έχει υιοθετήσει αυτή την τακτική προκειμένου να επικοινωνεί αμέσως κι αδιαμεσολάβητα με τους ψηφοφόρους του, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα ότι η Αμερικανική Δημοκρατία λειτουργεί απρόσκοπτα, παρέχοντας απευθείας ενημέρωση από υψηλόβαθμα στελέχη τής Κυβέρνησης ή και από τον ίδιο τον Πρόεδρο.
Αυτό βέβαια που πραγματικά επιδιώκει ο Πρόεδρος Τραμπ είναι αρχικά η υπονόμευση του ανεξάρτητου Τύπου και στη συνέχεια ο έλεγχος της νομοθετικής εξουσίας, αφού μέσω των τιτιβισμάτων του κατά κάποιον τρόπο υποκαθιστά τις λειτουργίες τους, υποβιβάζει τον ρόλο τους και ακυρώνει την σπουδαιότητά τους για την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος.
Η μόδα που καθιέρωσε ο Τραμπ δεν άργησε να εξαπλωθεί και στην Ευρώπη όπου η αρχική έκπληξη των πολιτών έχει πλέον αντικατασταθεί από τη συνήθεια, και ο σχολιασμός στο τουίτερ σημαντικών ζητημάτων από Βουλευτές και μέλη τής Κυβέρνησης, θεωρούνται δεδομένες –και μάλιστα πριν γίνουν είδηση στις εφημερίδες.
Μπορεί ορισμένοι πολιτικοί να ισχυρίζονται πως με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η αλλοίωση των δηλώσεών τους από τον Τύπο, αλλά η αλήθεια είναι πως αυτή η συνήθειά τους τους καθιστά πιο ευάλωτους από ό,τι φαντάζονται, τόσο σε όσους συστηματικά διαδίδουν ψευδείς ειδήσεις, όσο και σε πιθανές αδυναμίες τού ίδιου του χαρακτήρα τους.
Δεν είναι σοφό, για παράδειγμα, ένας ευέξαπτος ή εύθικτος πολιτικός να κονταροχτυπιέται με τους πολιτικούς αντιπάλους του στο τουίτερ, αφού ο αυθορμητισμός και η βιασύνη δεν είναι πάντα οι καλύτεροι σύμβουλοι των πολιτικών.
Σήμερα έχουμε φτάσει να θεωρούμε την κατάσταση αυτή φυσική και να μην παραξενευόμαστε όταν και τα πιο σημαντικά γεγονότα, όπως, για παράδειγμα, ο θάνατος ενός σπουδαίου Έλληνα σκηνοθέτη, ανακοινώνονται από τον λογαριασμό κάποιου πολιτικού, πριν επιβεβαιωθούν από το αρμόδιο Γραφείο Τύπου. Για να αποδειχθεί λίγο αργότερα, όπως συνέβη με την περίπτωση του Κώστα Γαβρά, ότι ο σκηνοθέτης είναι ευτυχώς ζωντανός και πως πληροφορήθηκε τον υποτιθέμενο θάνατό του από τον λογαριασμό της νέας Υπουργού Πολιτισμού.
Για να αποδειχθεί στη συνέχεια πως ο λογαριασμός της κ. Ζορμπά - το τιτίβισμα του οποίου αναπαρήγαγε τμήμα του ηλεκτρονικού Τύπου-, ήταν ψεύτικος, κατασκεύασμα του Ιταλού Tommaso de Benedetti με σκοπό την διάδοση της ψευδούς είδησης ώστε να αποδείξει, όπως έχει κάνει σε ουκ ολίγες περιπτώσεις στο παρελθόν πόσο εύκολη είναι η διάδοση των fake news την εποχή των social media.
Τι πρέπει άραγε να γίνει ώστε να περιοριστεί η διάδοση ψευδών ειδήσεων με αυτό τον τρόπο; Η χρήση του τουίτερ, και των social media γενικότερα, από τους πολιτικούς ως εργαλείο διάδοσης των πολιτικών τους απόψεων, και επίθεσης κατά των αντιπάλων τους, φαίνεται να υποκαθιστά την πολιτική δράση τους, δημιουργώντας σε κάποιους πολίτες την εντύπωση ότι η ενασχόληση με το τουίτερ αποτελεί κύριο μέρος του έργου κάθε σύγχρονου πολιτικού.
Δεν θα έχει άδικο όποιος υποστηρίξει ότι στην εποχή μας η πολιτική δράση μοιάζει να αφορά περισσότερο την εικόνα των πολιτικών και λιγότερο το κοινοβουλευτικό έργο τους, για το οποίο ελάχιστοι πολίτες φροντίζουν να πληροφορηθούν. Αναρωτιέμαι όμως αν θα έπρεπε να υπάρχει ένας αυτοπεριορισμός στην υπερέκθεση στα social media, έτσι ώστε να φωτιστεί περισσότερο το ίδιο το έργο τους, για το οποίο οφείλουν πραγματικά να ενημερώνουν και να λογοδοτούν στους ψηφοφόρους τους.
Οι πολίτες ενδιαφέρονται φυσικά για τη σκέψη και τον τρόπο ζωής των πολιτικών τους ηγετών, και θέλουν να μαθαίνουν για τις προτιμήσεις και τις συνήθειές τους. Το τουίτερ θα μπορούσε να είναι η κατάλληλη διαδικτυακή πλατφόρμα για να μιλήσει ένας πολιτικός για τα βιβλία που διάβασε το τελευταίο διάστημα, κάποια ταινία που του άρεσε, ένα σημαντικό μουσείο ή το αγαπημένο μέρος διακοπών του - ακριβώς όπως κάνει ο Ομπάμα.
Η πολιτική ασκείται κατ' αρχάς στη Βουλή, και όχι στα social media, που μπορεί να λειτουργούν ορθά ως μέσο ενημέρωσης, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν τον ρόλο του Τύπου.
Σε αντίθεση με την πρακτική που υιοθετούν τόσα μέλη της Κυβέρνησης – αλλά και οι «πρόθυμοι» λογαριασμοί που αναπαράγουν την κυβερνητική γραμμή στα social media - το τουίτερ δεν έχει σχέση με την ουσία τού πολιτικού αξιώματος στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, η δε αλόγιστη χρήση του καλλιεργεί σταθερά την ψευδαίσθηση ότι ένα τιτίβισμα αποτελεί πολιτική πράξη ύψιστης αξίας.
* Η κα Εύα Στάμου είναι Dr of Psychology BA, MA, MSc, PhD
