Το διαφαινόμενο αδιέξοδο της Τουρκίας που θα κληθεί σύντομα να διαλέξει στρατόπεδο αν κλιμακωθεί η κρίση ΗΠΑ-Ιράν, κινδυνεύει να φέρει την Λευκωσία σε ακόμη πιο δύσκολη θέση, όπως δηλώνει στο liberal.gr ο Κώστας Λάβδας, με αφορμή την χθεσινή αναγγελία Τσαβούσογλου ότι το γεωτρύπανο Πορθητής ξεκίνησε γεωτρήσεις στα δυτικά της Πάφου.
Σχολιάζοντας τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από τις τουρκικές ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ, ο καθηγητής Ευρωπαικής Πολιτικής στο Πάντειο, εκτιμά ότι δεν έγιναν τυχαία, ένα 24ωρο μετά τις επιθέσεις κατά των τάνκερ στον Κόλπο του Ομαν, και τις κατηγορίες Τραμπ ότι αυτές φέρουν την “υπογραφή” της Τεχεράνης.
Κι αυτό, καθώς όπως λέει ο κ.Λάβδας, το φλερτ της Άγκυρας με Ιράν και Ρωσία θα φτάσει αργά ή γρήγορα στο τέλος του, εφόσον οι ΗΠΑ επιλέξουν να απαντήσουν στρατιωτικά στο ιρανικό καθεστώς, γι' αυτό ακριβώς και η Τουρκία, με κινήσεις σαν αυτές στη Κύπρο επιδιώκει να ενισχύσει βαρχυπρόθεσμα την αδύναμη θέση της στο ενεργειακό τοπίο της Αν.Μεσογείου.
Εκτιμά ότι τυχόν κλιμάκωση της έντασης μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν, θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στην παγκόσμια αγορά ενεργειας καθώς το ένα τρίτο του μεταφερόμενου με τάνκερ πετρελαίου διέρχεται από τα στενά του Ορμούζ, πολλώ δε μάλλον αν η Τεχεράνη ενεργοποιήσει αλλού τρομοκρατικά δίκτυα όπως η Χεζμπολάχ ή αν ενταθούν οι κυρώσεις της Ουάσινγκτον σε χώρες που εμπορεύονται με το Ιράν.
Στο άλλο μέτωπο, εκείνο μεταξύ Τουρκίας-ΗΠΑ, χαρακτηρίζει την άκαμπτη στάση του Ερντογάν για τους S-400 ως διαδικασία μιας πολύ σκληρής και πολύ υψηλού ρίσκου διαπραγμάτευσης της Αγκυρας με την Ουάσινγκτον, αλλά όχι ως αποφασισμένη ρήξη.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
-Σύμφωνα με όσα δήλωσε χθες ο Μ. Τσαβούσογλου, το τουρκικό γεωτρύπανο «Πορθητής» που βρίσκεται δυτικά του Ακάμα, ξεκίνησε γεώτρηση δυτικά της Πάφου, ενώ το δεύτερο γεωτρύπανο της Τουρκίας που αρχικά θα πήγαινε στη Μαύρη Θάλασσα, οδεύει προς την ίδια περιοχή. Τι να περιμένουμε;
Πρόκειται για εξέλιξη που προκαλεί ανησυχία αλλά όχι έκπληξη. Σχετίζεται και με τη νέα συμφωνία μεταξύ Λευκωσίας και του λεγόμενου Consortium Αφροδίτη, δηλαδή της Ολλανικής και Βρετανικής Shell, της Αμερικανικής Noble Energy και της Ισραηλινής Delek. Στο ενεργειακό η Άγκυρα αισθάνεται πια στριμωγμένη.
Ως γνωστόν, η Τουρκία θεωρεί ότι η Βόρεια Κύπρος έχει δική της υφαλοκρηπίδα. Το εάν και που ακριβώς θα υπάρξουν γεωτρήσεις, έξω και πέρα από οικόπεδα που απασχολούν την Exxon βέβαια, θα εξαρτηθεί από τις γενικότερες εξελίξεις. Τις οποίες, επιθυμώ ιδιαίτερα να τονιστεί, τις αντιλαμβάνεται η Άγκυρα σήμερα ως πτυχές ενός πακέτου ζητημάτων που αλληλοεπηρεάζονται.
Σε κάθε περίπτωση, εμείς ως Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να ανεχθούμε γεώτρηση εντός περιοχών της δικής μας υφαλοκρηπίδας, αυτό πρέπει να είναι απολύτως σαφές. Και πρέπει να επισημανθεί αυτό επίσημα, χωρίς παράλληλους ψιθύρους για το πόσο φοβόμαστε ένα αποκαλούμενο «θερμό επεισόδιο».
-Σχολιάστε μας τις εξελίξεις στην Αν.Μεσόγειο, και τα νομικά μέτρα (εντάλματα) που έχουν ληφθεί από πλευράς Λευκωσίας σε όσους έχουν ενεργό συμμετοχή στις τουρκικές προκλήσεις εντός της κυπριακής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.
Πρόκειται για μια πολύ καλή κίνηση της Κύπρου, που πετυχαίνει κάποια κλιμάκωση χωρίς καμία νύξη στρατικοποίησης. Αυτό είναι επιτυχία, εξ ου και η έντονη ενόχληση της Άγκυρας.
-Έχουν φτάσει σε σημείο ρήξης Τουρκία και ΗΠΑ ή όχι ακόμη; Το ρωτώ με αφορμή την επιστολή Σάναχαν προς τον Τούρκο ομόλογό του με την οποία απειλείται αποβολή της χώρας από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των μαχητικών F-35 αν εκείνη δεν ακυρώσει την προμήθεια των ρωσικών συστοιχιών S-400.
Όπως έχω εξηγήσει αναλυτικά στο παρελθόν, η Τουρκία έχει πλέον σοβαρά οικονομικά προβλήματα, προβλήματα που αργά ή γρήγορα θα την οδηγήσουν πίσω στην αγκαλιά της Δύσης και πιθανότατα και του ΔΝΤ. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι κατά πάσα πιθανότητα αυτό που βλέπουμε είναι διαδικασία σκληρής διαπραγμάτευσης, όχι αποφασισμένης ρήξης.
- Το ερώτημα είναι μέχρι που θα φτάσει αυτό το μπρα ντε φερ. Θέλει άραγε ο Ερντογάν με την άτεγκτη στάση του στο ζήτημα των S-400, να στείλει μήνυμα στην Ουάσιγκτον ότι πρέπει να συμφιλιωθεί με τη νέα πραγματικότητα και ότι η Αγκυρα είναι έτοιμη να πληρώσει το τίμημα της απώλειας των F-35;
Θεωρώ ότι αργά και σταδιακά εισερχόμαστε στην μετά-Ερντογάν εποχή. Θα δούμε βέβαια τι θα γίνει και στις 23 Ιουνίου στις εκλογές στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά παρότι ο πρόεδρος έχει ορίζοντα το 2023, υπάρχουν ήδη ισχυρές δυνάμεις και στην συνασπισμένη αντιπολίτευση αλλά και μέσα στο ΑΚΠ που θα επιχειρήσουν μια νέα προσέγγιση με τη Δύση μεσοπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, όπως σας είπα, βλέπω μια σκληρή και πολύ υψηλού ρίσκου διαπραγμάτευση, όχι όμως μια αποφασισμένη ρήξη.
- Πόσο άσχετες είναι αυτές οι εξελίξεις με τις βλέψεις της Τουρκίας για το Αιγαίο; Το ρωτώ γιατί οι S-400 προσφέρουν ισχυρότερο πλεονέκτημα (σε σύγκριση λ.χ. με τους μικρότερου βεληνεκούς αμερικανικούς Patriot) ως προς τον έλεγχο του εναέριου χώρου.
Η Τουρκία έχει και άλλες προτεραιότητες, όπως πρώτιστα το Κουρδικό, που την απασχολούν. Αλλά σήμερα η κυβέρνηση στην Άγκυρα τείνει να το βλέπει όλο ως συνολικό πακέτο – από τις σχέσεις με ΗΠΑ μέχρι το ενεργειακό, το Κουρδικό, το Κυπριακό και το Αιγαίο – με διαφορετικές φυσικά πτυχές. Αυτό, άλλωστε, δήλωσε προ τριημέρου και ο Ερντογάν απολύτως ανοικτά και απροκάλυπτα. Όμως ο Ερντογάν παρά την οξυδέρκεια του φαίνεται να αγνοεί ότι τα πακέτα ενίοτε έχουν και πτυχές που επιβάλλονται από τις εξελίξεις και αυτές μπορεί να είναι απρόβλεπτες, όπως είναι τώρα η εξελισσόμενη κρίση στα στενά του Ορμούζ. Το πέρασμα από τον Περσικό κόλπο στον κόπο του Ομάν είναι πολύ εγγύτερα πολιτικά στην Τουρκία από ό,τι φαίνεται από γεωγραφική άποψη.
- Πόσο κοντά είναι ο κίνδυνος μιας σύρραξης ΗΠΑ-Ιράν μετά τις επιθέσεις κατά των τάνκερ στον κόλπο του Ομαν, και τις δηλώσεις Τραμπ ότι αυτές φέρουν "την υπογραφή" της Τεχεράνης;
Υπήρξαν επιθέσεις τον Μάιο, τώρα βλέπουμε ένα δεύτερο κύμα. Εάν θεωρήσουμε ότι το Ιράν βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις, θα πρόκειται για μια αναμενόμενη κλιμάκωση. Επιδιώκει να αναδείξει την ικανότητα του Ιράν να επηρεάζει την μεταφορά της ενέργειας που βγαίνει από εκεί και επισημαίνει τον έλεγχο που προσπαθεί να ασκήσει το Ιράν στα στενά του Ορμούζ. Οι στόχοι ήταν τάνκερς με πετρέλαιο αλλά και υγροποιημένο αέριο. Υπήρχε παράλληλα και ένα στοιχείο προειδοποίησης, π.χ. το χτύπημα θα μπορούσε να είναι περισσότερο άμεσα καταστροφικό με μεγάλη απώλεια ζωών.
Υπάρχει το ερώτημα, γνώριζε και είχε δώσει πράσινο φως ο Ρουχανί; Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Σίγουρα όμως η θεοκρατική ηγεσία και οι Φρουροί της Επανάστασης σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας θα πρέπει να ήταν πίσω από την απόφαση.
Το άλλο ερώτημα αναφέρεται στην αμερικανική αντίδραση βραχυπρόθεσμα. Πριν λίγες ώρες ο Τραμπ δήλωσε ότι εάν το Ιράν επιχειρήσει να κλείσει τα στενά, δεν θα μείνουν κλειστά για πολύ. Όπως είναι μέχρι αυτή τη στιγμή η κατάσταση, πιθανή είναι μια αντίδραση των ΗΠΑ εναντίον ναυτικών ή άλλων στρατιωτικών στόχων του Ιράν. Ο αμερικανικός 5ος στόλος με έδρα στο Μπαχρέιν έχει μεγάλες δυνατότητες ενώ στην περιοχή υπάρχουν πλοία και από άλλες χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Βρετανία και η Γαλλία, αλλά και συμμάχους εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Αυστραλία.
Μακροπρόθεσμα, παραμένει στόχος της κυβέρνησης Τραμπ η καθεστωτική αλλαγή στην Τεχεράνη. Στόχος δύσκολος αλλά που εξηγεί πολλές από τις επιλογές που έχουν γίνει σε σχέση με την Τεχεράνη τα τελευταία χρόνια.
- Tι επιπτώσεις βλέπετε να έχουν όλα αυτά στην παγκόσμια ενεργειακή αγορά;
Όχι μόνο στην αγορά αλλά και στις διεθνείς σχέσεις στην ευρύτερη περιοχή. Ως προς την αγορά, είδαμε ήδη μια μικρή άνοδο των τιμών. Η κλιμάκωση θα έχει μεγάλες επιπτώσεις διότι το ένα τρίτο του μεταφερόμενου με τάνκερ πετρελαίου διέρχεται από τα στενά του Ορμούζ. Εάν το Ιράν επιλέξει να χρησιμοποιήσει π.χ. ναυτικές νάρκες στα στενά και στον κόλπο ή να ενεργοποιήσει αλλού τρομοκρατικά δίκτυα όπως η Χεζμπολάχ, τότε η κλιμάκωση και η ανάφλεξη θα είναι μεγάλων διαστάσεων και, αντίστοιχα, οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές. Επίσης, εάν οι κυρώσεις των ΗΠΑ σε χώρες που εμπορεύονται με το Ιράν ενταθούν και επεκταθούν, οι επιπτώσες θα είναι επίσης μεγάλες.
Όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τη θεμελιώδη δυναμική της σύγκρουσης στην ευρύτερη περιοχή, δηλαδή τον ανταγωνισμό μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας. Οι επιπτώσεις στην αγορά θα εξαρτηθούν μεταξύ άλλων και από τη στάση των αραβικών χωρών, κάτι το οποίο θα εντείνει τις σχέσεις τους με τη Δύση, προκαλώντας αντίστοιχα αυξανόμενη αμηχανία στην Άγκυρα, της οποίας το φλέρτ με Ιράν και Ρωσία θα φτάσει αργά ή γρήγορα στο τέλος του. Γι' αυτό τόνισα προηγουμένως ότι και η Τουρκία θα επηρεαστεί πολλαπλώς από τις εξελίξεις στην μεγάλη εικόνα.
*Ο κ. Κώστας Α. Λάβδας είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, Senior Research Fellow στο London School of Economics και Καθηγητής στην Έδρα Ελληνικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών «Κωνσταντίνος Καραμανλής» στο Fletcher School of Law and Diplomacy του Πανεπιστημίου Tufts στις ΗΠΑ.
