Έτοιμη να μπει στην «κινούμενη άμμο» της Λιβύης είναι η ελληνική διπλωματία, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης σχεδιάζει εντός του Ιουνίου να πραγματοποιήσει επίσκεψη στη χώρα, εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες ασφαλείας, προκειμένου να ανοίξουν και πάλι οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη γειτονική χώρα.
Καθώς πρέπει να τηρηθούν λεπτές ισορροπίες στην εύθραυστη πολιτική κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη, με την ύπαρξη ουσιαστικά δύο κυβερνήσεων, στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη, η ελληνική πλευρά εξετάζει το ενδεχόμενο, ώστε η επίσκεψη στην Τρίπολη να συνδυαστεί με επικοινωνία ή ακόμη και με μετάβαση και στην Ανατολική Λιβύη.
Ο προγραμματισμός της επίσκεψης του Έλληνα ΥΠΕΞ στη Λιβύη είχε ξεκινήσει αρκετές εβδομάδες πριν και την προηγούμενη εβδομάδα, μάλιστα, ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Ν. Γαρίλιδης, είχε συναντηθεί με τον Λίβυο ΥΠΕΞ, με αντικείμενο τις διμερείς σχέσεις αλλά και την προετοιμασία της επίσκεψης.
Τις τελευταίες ημέρες μεσολάβησε η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ για σύσταση Ειδικής Επιτροπής για την εξέταση του τουρκολιβυκού Μνημονίου, που σήμανε συναγερμό στην Αθήνα και καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την αποκατάσταση των διαύλων με τη Λιβύη σε ανώτερο επίπεδο.
Η Ανατολική Λιβύη και οι δύο ισχυροί άνδρες, ο πρόεδρος της Βουλής Α. Σάλεχ και ο στρατηγός Χαφτάρ, είχαν αποτελέσει τα στηρίγματα της Ελλάδας το 2019 έναντι των τετελεσμένων που προσπάθησε να επιβάλει η Άγκυρα σε συνεργασία με την κυβέρνηση της Τρίπολης του Αλ Σαράζ, καθώς απέρριψαν το τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο τότε είχε προσφερθεί ως αντάλλαγμα για τη στρατιωτική στήριξη που έδωσε ο Τ. Ερντογάν στην Τρίπολη, ώστε να αποκρούσει την επίθεση του στρατηγού Χαφτάρ.
Έκτοτε η Ανατολική Λιβύη, ειδικά τους τελευταίους μήνες, έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Άγκυρα. Οι Α. Σάλεχ και Χαφτάρ έχουν επισκεφθεί την Άγκυρα, επαναλειτούργησε το τουρκικό προξενείο στη Βεγγάζη, ενώ τον Απρίλιο ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ Χαφτάρ, επικεφαλής των χερσαίων δυνάμεων του LNA, έγινε δεκτός από τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Γ. Γκιουλέρ και συζήτησαν τη συνεργασία των δύο πλευρών.
Ο άλλος γιος του Χαφτάρ, Μπελκάσιμ, που έχει αναλάβει τον αμφιλεγόμενο Οργανισμό Ανάπλασης και Ανοικοδόμησης, διαχειριζόμενος δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, έχει καλέσει και τουρκικές εταιρείες να συμμετάσχουν στα υπό υλοποίηση έργα.
Η πρωτοβουλία για εξέταση του τουρκολιβυκού Μνημονίου από τη Βουλή θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μήνυμα τόσο προς την Αθήνα, ώστε να μην εμφανισθεί ότι τοποθετείται υπέρ της νομιμοποίησης της κυβέρνησης της Τρίπολης, όσο και προς την Άγκυρα, παζαρεύοντας ανταλλάγματα με την παροχή στρατιωτικής βοήθειας ή πάντως διατήρησης ισορροπίας σε σχέση με τη στήριξη που προσφέρει στην κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.
Το γεγονός ότι το τουρκολιβυκό Μνημόνιο δεν είχε επικυρωθεί από τη Βουλή (της οποίας, βεβαίως, η θητεία έχει λήξει εδώ και καιρό) ήταν ένα από τα βασικά επιχειρήματα για την ακυρότητα του Μνημονίου σε σχέση με την εσωτερική έννομη τάξη, πολύ περισσότερο που και η κυβέρνηση της Τρίπολης το 2019 δεν είχε τη νομιμοποίηση, ώστε να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες.
Ακόμη κι αν τελικά η Βουλή στο Τομπρούκ προχωρήσει στην επικύρωση του Μνημονίου, πρακτικά δεν αλλάζει κάτι, καθώς η ελληνική αντίθεση (την οποία συμμερίζονται και άλλες χώρες της περιοχής με προεξάρχουσα την Αίγυπτο, αλλά και η Κύπρος, το Ισραήλ, η Συρία και φυσικά η ΕΕ) εστιάζεται στις κατάφωρες παραβιάσεις βασικών Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.
Όμως πολιτικά θα είναι ένα αρνητικό μήνυμα εάν η Ανατολική Λιβύη, με την οποία είχε υπάρξει κλίμα ουσιαστικής συνεννόησης με την Αθήνα τα προηγούμενα χρόνια, στραφεί τελικά προς την πλευρά της Τουρκίας αποδεχόμενη το Μνημόνιο, το οποίο έτσι θα «δεσμεύει» σε έναν βαθμό την όποια κυβέρνηση προκύψει μετά την ομαλοποίηση της κατάστασης και τη διεξαγωγή εκλογών.
Η επίσκεψη του Γ. Γεραπετρίτη στη Λιβύη εξαρτάται, φυσικά, και από τις συνθήκες ασφαλείας, καθώς στην Τρίπολη συνεχίζουν να κυκλοφορούν παντού οι ένοπλες αντίπαλες ομάδες, αλλά και από τους περιορισμούς που υπάρχουν λόγω του Μπαϊραμιού.
Στην ατζέντα θα βρίσκονται οι διμερείς σχέσεις, οι οποίες έχουν μείνει πολύ πίσω, αλλά και το μεταναστευτικό, καθώς τους τελευταίους μήνες έχουν αυξηθεί δραματικά οι ροές από τη Λιβύη με κατεύθυνση την Κρήτη. Στις συναντήσεις του Γ. Γεραπετρίτη, ίσως δοθεί η ευκαιρία να τεθεί και το ζήτημα των θαλασσίων ζωνών, καθώς η λιβυκή πλευρά έχει δεσμευτεί και με επιστολές της στον ΟΗΕ για συνομιλίες με την Ελλάδα, με ορίζοντα την παραπομπή στη Χάγη, εφόσον δεν εξευρεθεί συμφωνημένη λύση.
Η Ελλάδα εφαρμόζει έναντι της Λιβύης τη μέση γραμμή, βάσει των διατάξεων του Νόμου 4001/2011, και σε αυτή στηρίζεται και η χάραξη των οικοπέδων, τα οποία έχουν αδειοδοτηθεί στην ExxonMobil, αλλά και των δύο νοτίως της Κρήτης, για τα οποία έχει δείξει ενδιαφέρον η Chevron.
Η Αθήνα, σε αυτή την προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με τη Λιβύη, έχει ως διπλωματικό εργαλείο την ενεργό εμπλοκή της ΕΕ στις λιβυκές υποθέσεις, όπου η χώρα μας και ως ευρωπαϊκή και ως γειτονική χώρα της Λιβύης, έχει λόγο. Επίσης, η συμμετοχή της Ελλάδας στο ΣΑ του ΟΗΕ ως μη μόνιμο μέλος, έχει ιδιαίτερη σημασία για όλες τις πλευρές στη Λιβύη. Το αμέσως επόμενο διάστημα, το ΣΑ του ΟΗΕ αναμένεται να εξετάσει και να λάβει αποφάσεις σε σχέση με την έκθεση της απεσταλμένης του ΟΗΕ για τη Λιβύη, η οποία προτείνει ένα σχέδιο τεσσάρων εναλλακτικών για την έξοδο της βορειοαφρικανικής χώρας από τη βαθιά κρίση που διαρκεί από το 2011, όταν ανετράπη το καθεστώς Καντάφι.
Η Αποστολή Υποστήριξης του ΟΗΕ στη Λιβύη (UNSMIL), που ξεκίνησε το 2011, παρουσίασε πρόσφατα τέσσερις προτάσεις ως οδικούς χάρτες εξόδου από την κρίση: Προεδρικές και βουλευτικές εκλογές ταυτόχρονα. Πρώτα βουλευτικές, μετά υιοθέτηση Συντάγματος. Πρώτα Σύνταγμα, μετά εκλογές. Σύσταση επιτροπής πολιτικού διαλόγου για θέματα εκλογών και εκτελεστικής εξουσίας.
Η κατάσταση στη Λιβύη είναι εξαιρετικά εύθραυστη μετά το ξέσπασμα βίας και ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ ομάδων που υποστηρίζουν τον Ντμπεϊμπά στην Τρίπολη. Οι ένοπλες συγκρούσεις προκάλεσαν ένα κύμα διαδηλώσεων με αίτημα την ανατροπή της κυβέρνησης της Τρίπολης, η οποία είναι προσωρινή αλλά αναγνωρίζεται διεθνώς, καθώς στη Λιβύη είναι διαδεδομένη η πεποίθηση ότι ο Ντμπεϊμπά σκόπιμα υπονομεύει τις διαδικασίες για τη διεξαγωγή εκλογών, ώστε να παραμείνει και να νέμεται την εξουσία.
Ζητά, μάλιστα, να είναι η κυβέρνησή του εκείνη που θα οργανώσει τις εκλογές όταν αυτές γίνουν, κάτι που απορρίπτει κατηγορηματικά η πλευρά της Ανατολικής Λιβύης.
Οι συγκρούσεις έχουν σταματήσει στην Τρίπολη, αλλά κάθε άλλο παρά επικρατεί κλίμα ασφάλειας, με τις διαφορετικές ένοπλες ομάδες να καραδοκούν. Η πολιτική αστάθεια αλλά και οι ένοπλες συγκρούσεις ομάδων και φατριών έχουν πλήξει και τη σημαντικότερη πηγή εσόδων της Λιβύης, τις εξαγωγές πετρελαίου, καθώς διαταράσσεται η ομαλή εξόρυξη και εξαγωγή του προς τις διεθνείς αγορές.
