Η πρόσφατη μείωση επιτοκίων από τη Fed, παρά τις πολιτικές ενστάσεις, αντικατοπτρίζει ουσιαστική ανησυχία για την αδυναμία της αγοράς εργασίας και καταδεικνύει ότι η ανεξαρτησία της παραμένει άθικτη. Οι φόβοι για χειραγώγηση στατιστικών δεδομένων είναι υπερβολικοί: αν και η έλλειψη χρηματοδότησης και τα χαμηλά ποσοστά ανταπόκρισης δημιουργούν θόρυβο, τα στοιχεία παραμένουν αξιόπιστα, με ιδιωτικές πηγές να λειτουργούν ως αποτελεσματικό αντίβαρο. Για επενδυτές και επιχειρήσεις, το ζητούμενο δεν είναι η πολιτική ρητορική αλλά το σήμα: επιβράδυνση ανάπτυξης, επίμονη πληθωριστική πίεση και αδυναμία στην αγορά εργασίας. Οι πληθωριστικοί κίνδυνοι πηγάζουν κυρίως από εμπορικές εντάσεις και αλυσίδες εφοδιασμού, όχι από την κεντρική τράπεζα.
Ανεξαρτησία υπό δοκιμασία
Ένα από τα διαχρονικά θέματα είναι ότι η τρέχουσα αμερικανική διοίκηση απειλεί την ανεξαρτησία της Fed και άλλων σημαντικών θεσμών, όπως οι στατιστικές υπηρεσίες. Μια κεντρική τράπεζα χωρίς ανεξαρτησία θα μπορούσε να επιτρέψει υψηλότερο πληθωρισμό και χαμηλότερη πραγματική ανάπτυξη. Αντίστοιχα, στατιστικές υπηρεσίες που δεν λειτουργούν ανεξάρτητα θα μπορούσαν να αποκρύψουν την πραγματικότητα, οδηγώντας τους παγκόσμιους επενδυτές σε συστηματική υποτίμηση κινδύνων, με δεδομένο τον κεντρικό ρόλο του Δολαρίου.
Τις τελευταίες εβδομάδες πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις για διάβρωση της δημοκρατίας και των θεσμών. Τέτοιες προειδοποιήσεις, όμως, από τη φύση τους προβάλλουν πιθανά μελλοντικά σενάρια, συχνά υπερβάλλοντας τόσο στην πιθανότητα όσο και στις συνέπειες, για να προληφθεί η ζημιά. Οι πολιτικοί ηγέτες συχνά δοκιμάζουν τα όρια των θεσμών· ο ρόλος της αντιπολίτευσης είναι να διαμαρτύρεται. Μερικές φορές οι απειλές είναι πραγματικές· άλλες φορές όχι.
Η ιστορία υπενθυμίζει ότι το αν μια παρέμβαση ήταν αναγκαία ή τυραννική κρίνεται μόνο εκ των υστέρων. Το 1942, μετά το Περλ Χάρμπορ, ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ πέρασε νόμους και εκτελεστικά διατάγματα που παρακάμπτουν ελευθερίες, καταπνίγουν τον Τύπο και επεκτείνουν πρωτοφανώς την εκτελεστική εξουσία. Συχνά χαρακτηρίστηκε «δικτάτορας». Ωστόσο, ως νικητής στο Γιάλτα θεωρείται σήμερα ένας από τους σπουδαιότερους ηγέτες του 20ού αιώνα. Αν είχε χάσει τον πόλεμο, πιθανότατα θα έμενε στην Ιστορία ως τύραννος.
Το 2025, ο Λευκός Οίκος επιχειρεί και πάλι να αμφισβητήσει θεσμούς, με το επιχείρημα ότι χωρίς δράση η Κίνα θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ με δραματικές γεωπολιτικές συνέπειες. Το ζήτημα δεν είναι οι προθέσεις αλλά το αποτέλεσμα. Οι συνέπειες, όχι οι πράξεις ή τα λόγια, ξεχωρίζουν τον Ηγέτη από τον Τύραννο. Οι ιστορικοί, γνωρίζοντας το εκ των υστέρων αποτέλεσμα, θα κρίνουν αν η επίθεση στην ανεξαρτησία των θεσμών ήταν αναγκαία ή απλώς σφετερισμός εξουσίας.
Οι επενδυτές, όμως, οφείλουμε να παίρνουμε αποφάσεις σήμερα, αναγνωρίζοντας το σήμα μέσα στον θόρυβο. Οφείλουμε να εκτιμήσουμε και να τιμολογήσουμε σωστά την πιθανότητα:
i) Ότι οι θεσμοί θα διαβρωθούν,
ii) Ότι αυτό θα συμβεί εντός του επενδυτικού μας ορίζοντα,
iii) Ότι οι αγορές θα αποτιμήσουν τη διάβρωση ως αρνητικό γεγονός.
Επιστροφή στη Fed
Μετά την πρόσφατη απόφαση, οι φόβοι μας για απώλεια ανεξαρτησίας της Fed έχουν μερικώς κατευναστεί. Η Fed πράγματι μείωσε τα επιτόκια, παρά την αναθεώρηση προς τα πάνω των εκτιμήσεων για ανάπτυξη και πληθωρισμό. Αυτό δείχνει ότι η ανησυχία της για την αγορά εργασίας είναι γνήσια. Δεν πρόκειται μόνο για εποχικά δεδομένα αλλά και για μεγάλες καθοδικές αναθεωρήσεις, που συνήθως σηματοδοτούν ευρύτερη αδυναμία.
Υπενθυμίζεται ότι τον περασμένο Σεπτέμβριο, η διπλή μείωση επιτοκίων ήρθε επίσης μετά από καθοδικές αναθεωρήσεις στα στοιχεία απασχόλησης και η Fed κατηγορήθηκε ξανά για πολιτικοποίηση πριν τις εκλογές.
Πώς θα ενεργούσε μια ανεξάρτητη Fed; Πιθανότατα με συναίνεση στην απόφαση της στιγμής, όπως συμβαίνει στις περισσότερες επιτροπές, αλλά με διαφωνίες για την πορεία μπροστά — όπως πάντα συμβαίνει με οικονομολόγους. Έξι μέλη δεν θέλουν άλλες μειώσεις, εννέα θέλουν δύο, δύο θέλουν μία, υπάρχει ακόμη πρόβλεψη για αύξηση (!) και μία για πέντε ακόμη μειώσεις.
Ίσως το πρόβλημα να είναι ότι εμείς οι ίδιοι βλέπουμε τα πάντα μέσα από πολιτικό φακό, ενώ στην πραγματικότητα η Fed δεν δείχνει να έχει χάσει την ανεξαρτησία της.
Και οι στατιστικές υπηρεσίες;
Η απώλεια ανεξαρτησίας τους θα ήταν πράγματι ανησυχητική: υψηλότερα risk premiums, υψηλότερος πληθωρισμός, χαμηλότερη ανάπτυξη και κλονισμός της εμπιστοσύνης στο Δολάριο. Όμως η κατάσταση φαίνεται πιο διαχειρίσιμη. Η απόλυση του επικεφαλής του Bureau of Labor Statistics οδήγησε σε περισσότερη «εξομοίωση» τιμών (imputation), αλλά αυτό δεν είναι κρίσιμο πρόβλημα: σε εποχή παγκοσμιοποιημένων εφοδιαστικών αλυσίδων, οι τιμές προϊόντων όπως το γιαούρτι είναι σχεδόν ίδιες παντού.
Το μεγαλύτερο ζήτημα είναι η ποιότητα των δεδομένων: χαμηλή χρηματοδότηση και πτώση συμμετοχής στις έρευνες δημιουργούν μεταβλητότητα και μεγάλες αναθεωρήσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει πολιτική χειραγώγηση. Επιπλέον, ιδιωτικοί πάροχοι όπως η Markit και η ADP συλλέγουν ανεξάρτητα δεδομένα. Σε μια επιχειρηματική χώρα όπως οι ΗΠΑ, η αγορά θα βρει τρόπο να καλύψει τα κενά. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τρισεκατομμύρια υπό διαχείριση κεφάλαια να εξαρτώνται από λίγες προβληματικές υπηρεσίες.
Τι σημαίνει για επενδυτές
Δεν αναμένεται, στο άμεσο μέλλον, υψηλό κίνδυνο παραπλανητικών δεδομένων από τις ΗΠΑ ούτε σημαντικό πληθωριστικό ή αγοραίο κίνδυνο από απώλεια ανεξαρτησίας της Fed. Η απόλυση της Lisa Cook έχει μπλοκαριστεί στα δικαστήρια. Ακόμη και αν ο Λευκός Οίκος πιέσει, είναι πιο πιθανό η Fed να διατηρήσει απλώς πιο ανοιχτή συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών, όχι να χάσει την ανεξαρτησία της. Παρά τις αναφορές Miran και Bessent σε πιθανό Yield Curve Control, αυτό από μόνο του δεν αποδεικνύει θεσμική διάβρωση.
Τι σημαίνει για επιχειρήσεις
Τα δεδομένα εξακολουθούν να θεωρούνται αξιόπιστα. Οι πληθωριστικοί κίνδυνοι προέρχονται κυρίως από εμπορικούς πολέμους και διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες, όχι από τη Fed. Η κατάσταση απαιτεί παρακολούθηση, αλλά στη σημερινή της πορεία υποδηλώνει μόνο περιορισμένη αύξηση πληθωριστικών πιέσεων.
* O Γιώργος Λαγαρίας είναι Chief Economist της Forvis Mazars Financial Planning UK
