Επιταχυνόμενη συσσώρευση χρέους, τριγμοί στην παγκόσμια οικονομία λόγω των πολιτικών του Λευκού Οίκου, η αγορά των ομολόγων και οι φόβοι για αναζωπύρωση του παγκόσμιου πληθωρισμού δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για τις διεθνείς αγορές. Παρά την αισιοδοξία που καταγράφεται στα Χρηματιστήρια, η κρίση είναι προ των πυλών. Τα παραπάνω δηλώνει, μεταξύ άλλων, σε συνέντευξη στο Liberal ο Γιώργος Λαγαρίας, επικεφαλής οικονομολόγος της Forvis Mazars.
Συνέντευξη στον Νικόλα Ταμπακόπουλο
Πληθαίνουν οι φωνές όσων βλέπουν μεγάλη κρίση στην αγορά ομολόγων με φόντο τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Ποια η άποψή σας; Πιστεύετε ότι μπορούν να καταρρεύσουν οι αγορές λόγω ομολόγων, όπως πρόσφατα δήλωσε ο Τζέιμι Ντάιμον;
Κρίση ίσως. Κατάρρευση μάλλον όχι. Σίγουρα η επιταχυνόμενη συσσώρευση του χρέους και οι τριγμοί στην παγκόσμια οικονομία που προκαλούν οι πρωτοβουλίες του Λευκού Οίκοι ανησυχούν τις αγορές ομολόγων, που βλέπουν την πιθανότητα ο παγκόσμιος πληθωρισμός να αυξηθεί σημαντικά – χτυπώντας έτσι τα μακροπρόθεσμα ομόλογα (τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από τις πληθωριστικές προσδοκίες).
Ο κ. Ντάιμον έχει μάλλον δίκιο ότι θα υπάρξει λογικά μια στιγμή «κρίσης», στην οποία, όπως λέει ο ίδιος, «οι επενδυτές θα πανικοβληθούν και εμείς (οι τράπεζες) θα κερδίσουμε».
Όμως υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που κάνουν την κατάρρευση πιο μακρινό ενδεχόμενο: Καταρχάς δεν υπάρχει πολλή μόχλευση στο σύστημα. Αντιθέτως, υπάρχει υγιής ρευστότητα. Επιπλέον, οι κεντρικές τράπεζες, και ιδιαίτερα η Fed, είναι πλέον βετεράνοι στο να αντιμετωπίζουν γρήγορα κρίσεις στις αγορές και να μην επιτρέπουν αυτές να γίνουν βαθύτερες. Τρίτον, τα ομόλογα έχουν συγκεκριμένες αποδόσεις.
Όταν το αμερικανικό ομόλογο ξεπεράσει το 5%-5.5% υπάρχουν αρκετοί επενδυτές που δεν πιστεύουν στο μακροπρόθεσμο πληθωρισμό και μπορεί να το δουν σαν ευκαιρία αγοράς, δίνοντας έτσι ανάσα στην αγορά. Να υπενθυμίσουμε ότι το 2022 οι ομολογιακές αγορές έχασαν 15% κατά μέσο όρο, 4-5 φορές μεγαλύτερη απώλεια από οτιδήποτε είχαμε δει στο παρελθόν. Και όμως, δεν κατέρρευσαν.
Οι αγορές φαίνεται πως ανακάμπτουν και αρκετοί αναλυτές σημειώνουν πως αυτή η ευφορία είναι υπερβολική. Αναφέρουν μάλιστα πως οι κίνδυνοι αυξάνονται με φόντο γεωπολιτικά, δασμούς και κρίση χρέους στις ΗΠΑ, προειδοποιώντας για μεγάλη πτώση στις αγορές. Τι πιστεύετε;
Οι μετοχικές αγορές, που είναι αυτές που ανακάμπτουν, όντως φαίνεται να αγνοούν τους κινδύνους. Όμως για αυτό είναι οι μετοχές σαν asset class. Αισιοδοξία για μελλοντικά εταιρικά κέρδη, και υπομονή πέρα από μερικά άσχημα τρίμηνα. Εδώ όμως να πούμε ότι συντρέχουν και θεμελιώδεις λόγοι για το πρόσφατο ράλι, ιδιαίτερα στην Αμερική.
Οι προσδοκίες για υψηλότερο πληθωρισμό οδηγούν ροές στις μετοχές περισσότερο από ότι στα ομόλογα (τα οποία υποφέρουν από τον πληθωρισμό). Δεύτερον, το χαμηλότερο δολάριο βοηθάει τις εταιρίες του S&P 500, οι οποίες έχουν 40% των κερδών τους από το εξωτερικό. Πιο αδύναμο δολάριο βοηθάει στο να αυξάνονται τα κέρδη σε άλλα νομίσματα.
Τρίτον, η μείωση των φόρων στο πολυνομοσχέδιο Τραμπ που φοβίζει τις ομολογιακές αγορές είναι καλή για τις μετοχικές, αφού θα βελτιώσει τα περιθώρια κέρδους των εταιριών. Ένα ριμπάουντ μετά από μια τετράμηνη υπο-απόδοση είναι ως ένα σημείο αναμενόμενο. Όμως η αβεβαιότητα σίγουρα του βάζει κάποια οροφή, και θα χρειαστεί μια σημαντική αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ για να έχουμε τη δυνατότητα να δούμε και πάλι εξαιρετικά υψηλές αποτιμήσεις (τώρα είναι απλώς υψηλές).
Πώς χαρακτηρίζετε τις διακυμάνσεις στην ισοτιμία ευρώ/ δολαρίου. Θα μπορούσε το κοινό νόμισμα να κερδίσει έδαφος στις διεθνείς αγορές ως αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης του δολαρίου;
Στη θεωρία και βραχυπρόθεσμα ναι. Στην πράξη όχι. Είναι βέβαια κάτι που θέλουν τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί. Οι Αμερικανοί σκέφτονται βραχυπρόθεσμα. Ένα χαμηλότερο δολάριο θα βοηθήσει στη μείωση του πραγματικού χρέους, τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος και την αύξηση των εξαγωγών και της βιομηχανικής δραστηριότητας. Και όλα αυτά χωρίς ουσιαστικά να απειληθεί το στάτους του ως παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών.
Μέχρι στιγμής το δολάριο έχει χάσει 8.5% της αξίας του έναντι των υπολοίπων. Μπορεί να χάσει ιστορικά και τεχνικά μέχρι και ακόμα 40% (η Morgan Stanley προβλέπει 9% για φέτος) χωρίς οι επενδυτές να φοβηθούν σημαντικά.
Οι Ευρωπαίοι από την άλλη, σκέφτονται τα μακροπρόθεσμα κέρδη από το να γίνει το Ευρώ πιο αξιόπιστο σαν διεθνές νόμισμα. Όμως η πραγματικότητα για το Ευρώ είναι σκληρή. Το παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών είναι «νόμισμα πίστης». Αυτό στο οποίο τρέχουν οι πολίτες όταν το δικό τους νόμισμα έχει κρίση. Όταν ο πληθωρισμός ξεπερνάει το 20%. Αυτό που προτιμούν οι επιχειρηματίες για διεθνείς συναλλαγές, ιδιαιτέρως όταν δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Τα στοιχεία του είναι συμπεριφοριστικά.
Και δεν αρκεί μια απλή υποτίμηση του δολαρίου για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη σε ένα άλλο νόμισμα το οποίο δοκιμαστικές στο διεθνή στίβο και απέτυχε, και του οποίου η αδύναμη αρχιτεκτονική είναι γνωστή εδώ και δυο δεκαετίες. Η Ευρώπη πρέπει να σταματήσει να προσβλέπει στην αδυναμία των άλλων και να επικεντρωθεί στις δικές της αδυναμίες αν θέλει να δει το Ευρώ πιο ανταγωνιστικό στο διεθνή στίβο.
Η Ευρώπη φαίνεται πως ενεργοποιείται σε επίπεδο αμυντικό, ωστόσο σε εμπορικό επίπεδο το έλλειμμα με την Κίνα είναι υψηλό. Αρκετοί αναλυτές τονίζουν την ανάγκη διαπραγμάτευσης με την Κίνα με αφορμή και τους δασμούς Τραμπ, προκειμένου να γίνει πιο δίκαιο το εμπόριο. Βλέπετε ένα παράθυρο ευκαιρίας;
Δεν είμαι σίγουρος τι στοιχεία θα είχε μια τέτοια διαπραγμάτευση. Η ενίσχυση των εμπορικών δεσμών με την Κίνα θα πρέπει να γίνει με πολλή προσοχή, σχεδιασμό και περίσκεψη, και όχι μόνο σαν αντίδραση στη σοκαριστική γεωπολιτική μεταβολή των ΗΠΑ. Περισσότερο εμπόριο με την Κίνα σημαίνει αποπληθωρισμός σε μια ήπειρο που δεν τον έχει ανάγκη.
Σαν αντάλλαγμα η Κίνα θα αυξήσει και πάλι τις εξαγωγές της, ενώ θα έχει πρόσβαση σε Δυτική τεχνολογία. Σε ένα διπολικό κόσμο Αμερικής και Κίνας, μια Ευρώπη που δεν θέλει αυτή την Αμερική δεν έχει άλλη επιλογή από το να σταθεί στα δυο της πόδια, ώστε να διαπραγματεύεται σαν ίσος εταίρος. Αλλιώς, απλώς επιλέγει ποια κακή σχέση προτιμά.
Ποιες μετοχές και ποια assets πιστεύετε πως λειτουργούν ως ασφαλή λιμάνια σε ταραγμένες περιόδους ;
Η θεωρία λέει ότι τα ομόλογα είναι πιο ασφαλή και οι μετοχές πιο ευμετάβλητες. Ξεκάθαρα τα τελευταία χρόνια αυτό δεν λειτουργεί. Ακόμα και η αμερικανική δεκαετία, το θεωρητικά ασφαλέστερο asset, βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό το μικροσκόπιο, και αυτό ακριβώς είναι που λέει ο Dimon ότι απειλεί τις αγορές.
Νομίζω ότι το σημαντικό theme των επόμενων 1-2 ετών, και αυτό που θα καθορίσει τις αποδόσεις των χαρτοφυλακίων θα είναι η υποτίμηση του Δολαρίου – εφόσον αυτή συνεχιστεί.
Σε αυτή την περίπτωση πρέπει οι επενδυτές να κοιτάζουν real assets, όπως χρυσός και real estate, inflation linked ομόλογα (όμως hedged στο Ευρώ), καθώς και το Ελβετικό Φράγκο, ένα νόμισμα που δεν θα έχει λογικά τη διάθεση να ακολουθήσει το δολάριο σε ένα αγώνα υποτίμησης.
Τέλος, θα ήθελα την εκτίμησή σας για το Χρηματιστήριο Αθηνών. Υπάρχουν περιθώρια ανόδου και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ίσως ανατρέψουν το ράλι του Γενικού Δείκτη;
Ήδη βρισκόμαστε 23% πάνω από την αρχή του έτους, όταν ο S&P είναι σχετικά αμετάβλητος. Οι αποτιμήσεις φαντάζουν χαμηλές, βέβαια, αλλά είναι 20% πάνω από το μέσο όρο της τριετίας. Για να συνεχίσει να υπεραποδίδει, το ελληνικό χρηματιστήριο θέλει θετικό κλίμα απ' έξω.
Αν και υπάρχουν λόγοι που υποστηρίζουν την ανάκαμψη των αμερικανικών μετοχών, νομίζω ότι χρειάζεται μεγαλύτερη και πιο συντηρήσιμη αισιοδοξία προκειμένου να συνεχίσει το Ελληνικό ράλι. Αντίθετα, μια γενικευμένη κρίση χρέους μπορεί να βάλει τις Ελληνικές μετοχές στο στόχαστρο.
