Όσοι ελπίζουν ότι με κάποιο μαγικό τρόπο το ΠΑΣΟΚ θα αλλάξει και θα αποτελέσει ικανό αντίπαλο δέος στην πολιτική κυριαρχία της ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη θα απογοητευτούν. Δυστυχώς για τη δημοκρατία μας, το ΠΑΣΟΚ αδυνατεί να είναι η αξιωματική αντιπολίτευση που χρειαζόμαστε και να αποτελέσει εναλλακτικό πόλο εξουσίας.
Ο λόγος δεν είναι η ανεπάρκεια της ηγετικής ομάδας του – αν και αυτό, προφανώς, δε βοηθάει. Ο λόγος είναι το DNA του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος.
Όπως αποδείχτηκε στην περίοδο 2009-11, όταν κυβέρνησε τη χώρα για τελευταία φορά, το ΠΑΣΟΚ, στην πραγματικότητα, δεν είχε (και δεν έχει) κυβερνητικές ικανότητες. Όταν κλήθηκε να διαχειριστεί μια ιστορική κρίση που ξέσπασε αμέσως μόλις ανέλαβε την εξουσία και για την οποία ήταν απολύτως ενήμερο, το ΠΑΣΟΚ παρέλυσε και, αντί να πολιτευτεί με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού, προσπάθησε να διαφυλάξει τα προνόμια των δημοσίων υπαλλήλων και των συνδικαλιστικών ηγεσιών που αποτελούσαν την εκλογική βάση του. Το αποτέλεσμα ήταν η διάλυση, η συρρίκνωση και η μετάβαση του στην ανυποληψία, εν μια νυκτί.
Γιατί συνέβη αυτό;
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι η μοναδική κυβερνητική δεξιότητα που είχε το ΠΑΣΟΚ στην 50χρονη ιστορία του ήταν να μοιράζει χρήματα, όπως αποτυπώθηκε από τον ιδρυτή του με την ιστορική φράση «Τσοβόλα, δώστα όλα». Ούτε πραγματική οικονομική ανάπτυξη μπόρεσε ποτέ να πετύχει, ούτε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις μπόρεσε ποτέ να κάνει, ούτε έργα υποδομής να σχεδιάσει και να εκτελέσει, ούτε να διαχειριστεί κρίσεις¹.
Επί της ουσίας, αυτό που ήξερε να κάνει καλά το ΠΑΣΟΚ και αυτό στο οποίο βάσισε την πολιτική επικράτηση του από το 1981 έως το 2011, ήταν η λεηλασία του δημοσίου και η μετατόπιση του κόστους στις επόμενες γενιές. Ήταν τυχερό στην πορεία του αυτή γιατί, από το 1981 έως το 2008, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον ήταν ευνοϊκό και η Ελλάδα μπορούσε να δανείζεται σχεδόν χωρίς περιορισμούς.
Αυτή ήταν η σύμβαση που είχε με την εκλογική του βάση: να τους προσλαμβάνει στο δημόσιο, στις ΔΕΚΟ, στις τράπεζες, κλπ, και να αυξάνει τους μισθούς και τις παροχές τους σα να μην υπάρχει αύριο. Να παίρνουν οι συνταξιούχοι της ΔΕΗ συντάξεις ίσες με το 127% του τελευταίου μισθού τους, να συνταξιοδοτούνται υπάλληλοι της Εθνικής Τράπεζας με δύο παιδιά στα 37 τους χρόνια, να λαμβάνουν επίδομα έγκαιρης προσέλευσης στην εργασία οι υπάλληλοι των υπουργείων και να προσλαμβάνονται ως δημοσιογράφοι στην ΕΡΤ κηπουροί, περιπτερούχοι, ταξιτζήδες και εισπράκτορες τρόλεϊ.
Τη στιγμή που «τέλειωσαν τα λεφτά», τον Απρίλιο 2010, το ΠΑΣΟΚ διαλύθηκε εις τα εξ ων συνετέθη και η εκλογική του βάση μετακινήθηκε μαζικά προς τον νέο δημαγωγό που υποσχόταν ότι «λεφτά υπάρχουν»: τον Αλέξη Τσίπρα. Αφού δεν είχε πια λεφτά να μοιράσει, το ΠΑΣΟΚ, στα μάτια της συντριπτικής πλειοψηφίας των ψηφοφόρων του, δεν είχε πλέον λόγο ύπαρξης.
Και αυτή είναι και η απάντηση στα όσα υποστηρίζουν ακόμη στα τηλεοπτικά παράθυρα οι εκπρόσωποι του περί «ιδεολογίας» και «ιδεών» και «προγράμματος» του ΠΑΣΟΚ και άλλων τέτοιων ανοησιών: κόμματα που έχουν ιδεολογία δεν εξαφανίζονται εν μια νυκτί. Γιατί η ιδεολογία τους αφορά σε ένα αφήγημα για την κοινωνία και μια πρόταση βελτίωσης της ζωής των ανθρώπων (σωστή ή λάθος) τα οποία είναι διαχρονικά. Ούτε το ΚΚΕ δε συρρικνώθηκε μετά το 1989 όπως διαλύθηκε το ΠΑΣΟΚ το 2011.
Γιατί ο ΠΑΣΟΚ ήταν ένας μηχανισμός νομής της εξουσίας και πλουτισμού των μελών και των ψηφοφόρων του και τίποτε άλλο. Χρησιμοποίησε αριστερά σύμβολα για να αποκτήσει την εξουσία και επιδοτήσεις και δανεικά για να δημιουργήσει μόνιμη εκλογική βάση από ανθρώπους που μετέτρεψαν την ψήφο τους σε πηγή βιοπορισμού και καριέρα.
Η ιδεολογική ένδεια και το κενό προγραμματικού λόγου και ιδεών του ΠΑΣΟΚ είναι κάτι παραπάνω από προφανή εάν παρατηρήσει κανείς την αντιπολιτευτική παρουσία του σήμερα. Η μόνη πολιτική γραμμή που έχει το ΠΑΣΟΚ είναι «Να φύγει ο Μητσοτάκης». Η μόνη αντίδραση και κριτική που έχει στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης είναι «Εκλογές τώρα και αλλαγή κυβέρνησης». Η κατεύθυνση που έχει η αντιπολιτευτική στρατηγική του είναι ό,τι αποφασίσει κάθε εβδομάδα η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο ΣΥΡΙΖΑ του 2,9%. Οι εκπρόσωποι του χαρίζουν ανεκτίμητα στιγμιότυπα για τα βίντεο της Ομάδας Αλήθειας, που αναπαράγει τις δηλώσεις τους προς τέρψη του πανελληνίου.
Ας προσπαθήσει κάποιος να θυμηθεί την τελευταία φορά που άκουσε κάποια συγκεκριμένη πολιτική πρόταση από το ΠΑΣΟΚ για κάποιο σημαντικό θέμα που επηρεάζει τις ζωές των Ελλήνων πολιτών. Για παράδειγμα, για τις ανεπάρκειες των δημοσίων συγκοινωνιών, για τις αστοχίες της αστυνόμευσης, για την αποκαρδιωτική κατάσταση των ελληνικών πόλεων, για την επιβράδυνση της ψηφιοποίησης του Δημοσίου, για τις δυσκολίες χρηματοδότησης μικρών και νεοφυών ελληνικών επιχειρήσεων ή για οτιδήποτε είναι ουσιαστικό για την καθημερινότητα των πολιτών. Δυστυχώς η απάντηση είναι ένα μια εκκωφαντική σιωπή.
Προς επικύρωση των όσων υποστηρίζω παραπάνω, σταχυολογώ μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα που τα επιβεβαιώνουν.
Οικονομική πολιτική
Μόλις, το ΠΑΣΟΚ απέκτησε την εξουσία πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων τα επαναστατικά συνθήματα και επιδόθηκε σε ένα ανεπανάληπτο στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος όργιο σπατάλης, που είχε σαν στόχο τον μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας σε μια μάζα κρατικοδίαιτων μισθοσυντήρητων ψηφοφόρων, ενώ, παράλληλα, κατέστρεψε τη βιομηχανική βάση της χώρας και ξεχαρβάλωσε τη δημόσια διοίκηση.
Ενώ από το 1955 έως το 1981 ο ετήσιος μέσος ρυθμός μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ ήταν 6,1% (ο δεύτερος μεγαλύτερος στον κόσμο μετά την Ιαπωνία), στην οχταετία 1982-90 κατέρρευσε στο 0,6%, δηλαδή η ελληνική οικονομία βάλτωσε². Όμως, στην περίοδο αυτή, το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε από το 27% σε άνω του 90% του ΑΕΠ. Παράλληλα, κάθε χρόνο, η χώρα δεχόταν απευθείας κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ύψους περίπου 5% του ΑΕΠ.
Με άλλα λόγια, η οικονομική πολιτική της πρώτης οχταετίας του ΠΑΣΟΚ, αυτής που ακόμη και σήμερα όσοι ζούσαν τότε θεωρούν την καλύτερη περίοδο της Μεταπολίτευσης, είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή οικονομικής παραγωγής ίσης με περίπου 5% τον χρόνο. Και όποια ευημερία ξόδεψαν τότε οι Έλληνες στα κλαμπ και στα μπουζούκια οφειλόταν σε πληθωριστικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων που χρηματοδοτούντο από ανεξέλεγκτο δανεισμό. Εν τω μεταξύ, το μεγαλύτερο μέρος της βαριάς βιομηχανίας της χώρας άρχισε να παραπαίει και να βάζει λουκέτα, χωρίς να δημιουργούνται νέες ισχυρές παραγωγικές επιχειρήσεις.
Η οικονομική πολιτική του ΠΑΣΟΚ ήταν ανοιχτά εχθρική εναντίον της ελληνικής βιομηχανίας και επιχειρηματικότητας, οι οποίες λοιδορήθηκαν από τον αρχηγό και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ γιατί αρνήθηκαν να επενδύσουν νέα κεφάλαια σε μια οικονομία που δεν αναπτυσσόταν, με πληθωρισμό σταθερά άνω του 10% και επιτόκια δανεισμού που κυμαίνονταν σημαντικά πάνω από το 10% και διαμορφώνονταν από υπουργικές αποφάσεις....
Η αποτυχία του ΠΑΣΟΚ στον τομέα της οικονομικής πολιτικής και η δημαγωγία που χαρακτήριζε πάντα τις διακηρύξεις του για την οικονομία φαίνονται ξεκάθαρα από ένα στιγμιότυπο που καταγράφει στο βιβλίο του «Το Μυθιστόρημα του ΠΑΣΟΚ» ο δημοσιογράφος Γιώργος Λακόπουλος. Όταν, το 1995, ο υπουργός Οικονομικών Αλέκος Παπαδόπουλος διαμαρτυρήθηκε στον Α. Παπανδρέου για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, σε μια εκπληκτική εκδήλωση κυνισμού, του είπε: «Αλέκο, όταν σκέφτομαι σαν αριστερός, αυτή η πολιτική που κάνουμε δε μου πάει, αλλά η χώρα πρέπει να ξεφύγει απ’ τον Τρίτο Κόσμο». Με άλλα λόγια, του είπε ότι οι πολιτικές της ΝΔ είναι αυτές που οδηγούν στην ανάπτυξη και στη σύγκλιση με την Ευρώπη, ενώ αυτές του ΠΑΣΟΚ οδηγούν στον Τρίτο Κόσμο. Εφαρμόζουν, δε, τις πρώτες γιατί πρέπει να σταματήσουν οι τριτοκοσμικές πολιτικές του 1981-89..
Υποδομές
Σε όλη τη διάρκεια της οχταετίας 1981-89 δεν έγινε ούτε ένα δημόσιο έργο.
Το 1981 η κυβέρνηση της ΝΔ είχε αρχίσει δοκιμαστικές γεωτρήσεις για την έναρξη κατασκευής δύο γραμμών μετρό στην Αθήνα, με βάση σχέδια που είχαν εγκριθεί το 1978. Επίσης, η κυβέρνηση Καραμανλή είχε ολοκληρώσει τις απαλλοτριώσεις για τη δημιουργία του νέου διεθνούς αεροδρομίου στα Σπάτα και το ΥΠΕΧΩΔΕ, επί υπουργίας Στέφανου Μάνου, είχε νομοθετήσει τη διαδικασία απαλλοτριώσεων της λωρίδας γης που απαιτείτο για την διάνοιξη της Αττικής Οδού και ετοιμαζόταν να προχωρήσει στις μελέτες. Στις 18 Οκτωβρίου 1981 όλα αυτά σταμάτησαν. Η επίσημη δικαιολογία ήταν ότι ήταν «έργα βιτρίνας» και τα σχετικά κονδύλια θα πήγαιναν για «κοινωνικές δαπάνες (δηλ. αυξήσεις μισθών και προσλήψεις στο δημόσιο).
Όταν επανήλθε στην κυβέρνηση η ΝΔ, στις αρχές του 1990, άρχισαν να δημοπρατούνται και να εκτελούνται σε χρόνο ρεκόρ τα μεγάλα έργα που χρειαζόταν η χώρα: Ε.Ο. Αθηνών-Κορίνθου, Ε.Ο. Κορίνθου-Τριπόλεως, μετρό Αθηνών, αεροδρόμιο Σπάτων, κλπ.
Με την επάνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, το 1993, το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να «επαναδιαπραγματευτούν» τις συμβάσεις παραχώρησης των μεγάλων έργων για να αποσπάσουν, όπως είπαν, «καλύτερους όρους». Τα έργα ακρίβυναν και η διάρκεια παραχώρησης επιμηκύνθηκε. Τα μεγάλα έργα ολοκληρώθηκαν επί κυβερνήσεων Σημίτη, με υψηλότερο κόστος από ό,τι είχαν δημοπρατηθεί από την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Όμως, έχουν καταγραφεί στην ιστορία ότι ήταν «έργα του ΠΑΣΟΚ», ενώ, προφανώς, δεν ήταν.
Οι ικανότητες και επιδόσεις του ΠΑΣΟΚ στον τομέα των υποδομών γίνονται αντιληπτές όταν εξετάσει κανείς τα ολυμπιακά έργα – που, μαζί με τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου είναι τα μόνα έργα που σχεδίασε, δημοπράτησε και εκτέλεσε αποκλειστικά το ΠΑΣΟΚ.
Το 1997 η κυβέρνηση Σημίτη πετυχαίνει να ανατεθεί στην Αθήνα η Ολυμπιάδα του 2004. Τρία χρόνια μετά, για πρώτη φορά στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, η Ελλάδα δέχεται «κίτρινη κάρτα» από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και εκφράζονται φόβοι ότι η Αθήνα δε θα μπορέσει να οργανώσει τους αγώνες λόγω της ανικανότητας και των καθυστερήσεων της οργανωτικής επιτροπής και του ελληνικού δημοσίου. Το αποτέλεσμα; Όλα τα ολυμπιακά έργα δίνονται με συνοπτικές, απευθείας αναθέσεις στους «εθνικούς εργολάβους», για να «ανακτήσουμε τον χαμένο χρόνο». Το κόστος των αγώνων διπλασιάζεται και χτίζονται φαραωνικές εγκαταστάσεις που, 20 χρόνια μετά, στέκονται ερημωμένες και ετοιμόρροπες σα μνημεία ανικανότητας και διαφθοράς.
Επίσης, στα 7 χρόνια από την ανάληψη της διοργάνωσης μέχρι τη λήξη των αγώνων, το ελληνικό δημόσιο, δηλαδή οι κυβερνήσεις Σημίτη, δεν ασχολήθηκαν ούτε ένα λεπτό με το τι θα γίνουν τα ολυμπιακά έργα μετά την τελετή λήξης των Αγώνων. Αυτό στο οποίο «διακρίθηκε» η κυβέρνηση Σημίτη, Παπαντωνίου, Βενιζέλου, Διαμαντοπούλου, Βάσως και Γιώργου Παπανδρέου, Βερελή, κλπ, ήταν η απευθείας ανάθεση των έργων στους κατασκευαστικούς ομίλους που γιγαντώθηκαν στη διάρκεια της οχταετίας 1996-04.
Όλα τα άλλα δεν αφορούσαν το ΠΑΣΟΚ. Το γήπεδο μπητς βόλεϊ στέκει ακόμη, αραχνιασμένο και λεηλατημένο, στην παραλία του Νέου Φαλήρου, ως μνημείο του «μεταρρυθμιστικού ΠΑΣΟΚ».
Μεταρρυθμίσεις
Έχω ακούσει πολλές φορές να λέγεται ότι «Το 2010 χρεωκοπήσαμε για να αποποινικοποιηθεί η μοιχεία και να καταργηθεί η προίκα». Με άλλα λόγια, αυτές ήταν, επί της ουσίας, οι μόνες ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που έκανε το ΠΑΣΟΚ όσα χρόνια κυβέρνησε τη χώρα.
Μα, θα πει κάποιος, το ΕΣΥ; Δύο παρατηρήσεις:
Πρώτον, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε έτοιμο Εθνικό Σύστημα Υγείας από το 1980, το οποίο σχεδίασε ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Το σχέδιο θα εφαρμοζόταν μετά την επίσημη εισδοχή της Ελλάδος στην ΕΟΚ. Και, γνωρίζοντας τον Καραμανλή και τον Δοξιάδη, είναι βέβαιο ότι θα ήταν απείρως πιο λειτουργικό και ωφέλιμο για τον ελληνικό λαό από αυτό που νομοθέτησε και εφάρμοσε ο Γεννηματάς.
Δεύτερον, θυμίζω σε νοσταλγούς με ασθενή μνήμη, ότι το ΕΣΥ, από το 1982 έως το 2004, ήταν ένα δυσλειτουργικό τερατούργημα που ταλαιπωρούσε τους χρήστες του, δημιουργούσε καθημερινά ιστορίες τρόμου που κάλυπταν με λεπτομέρειες τα ΜΜΕ και είχε σαν αποτέλεσμα την εκτόξευση των δαπανών για την ιδιωτική υγεία. Οι ιδιωτικές δαπάνες για υγεία στην Ελλάδα είναι πάνω από 50% των συνολικών δαπανών για την υγεία εδώ και δεκαετίες και το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λόγος; Η θλιβερή κατάσταση του ΕΣΥ. Μόνο το 2004, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αναβαθμίστηκαν εν μέρει οι υπηρεσίες του ΕΣΥ, μέχρι, φυσικά, την κατάρρευση του 2010.
Παρ’ όλο που έχουμε «εθνικό σύστημα υγείας», η Ελλάδα, μετά το 1982, γέμισε ιδιωτικά νοσοκομεία, θεραπευτήρια, διαγνωστικά κέντρα, κλπ. Καμμιά άλλη χώρα της Ευρώπης δεν έχει τόσες ιδιωτικές επιχειρήσεις υγείας.
Θα πει κάποιος άλλος: το ΑΣΕΠ;
Όμως, το ΑΣΕΠ δημιουργήθηκε για να προστατεύσει τη δημόσια διοίκηση και την πορεία της χώρας προς την ΟΝΕ από τους υπουργούς, τους βουλευτές και τις κλαδικές του ΠΑΣΟΚ. Το ΑΣΕΠ σχεδιάσθηκε ως άλλοθι για τον περιορισμό των διορισμών Πασόκων στο δημόσιο. Ήταν, επί της ουσίας, ένας κομματικός κανονισμός και μηχανισμός του ΠΑΣΟΚ για προσλήψεις στο δημόσιο.
Παρ΄ όλα αυτά, ακόμη κι έτσι, η ανεξέλεγκτη ροή προσλήψεων δεν περιορίσθηκε. Όσοι έζησαν εκείνη την εποχή θυμούνται τις διαρκείς διαμάχες στους κόλπους των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ για «προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ». Ώσπου, στο τέλος της διακυβέρνησης Σημίτη, το ΑΣΕΠ είχε καταντήσει το συντομότερο ανέκδοτο, μέχρι που αναβαθμίστηκε στα πλαίσια των Μνημονίων του 2010-15.
Απόδειξη των παραπάνω είναι οι αμείλικτοι αριθμοί. Το 1974 το δημόσιο απασχολούσε 113 χιλ. δημόσιους υπαλλήλους («ΔΥ»). Το 1981, είχαν γίνει 122 χιλ., δηλαδή ο αριθμός τους αυξήθηκε μόλις κατά 8% σε 7 χρόνια. Το 1989, όταν έχασε τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ, το δημόσιο απασχολούσε ... 263 χιλ. ΔΥ, δηλαδή κατά 115% περισσότερους από το 1981. Οι ΔΥ είχαν υπερδιπλασιασθεί σε 8 χρόνια. Το 1993, όταν έχασε τις εκλογές η ΝΔ, υπήρχαν 255 χιλ. ΔΥ, δηλαδή ο αριθμός τους, σε 3 χρόνια, είχε μειωθεί κατά 3%. Ήταν η μοναδική μείωση του αριθμού των ΔΥ στη Μεταπολίτευση.
Όταν επανήλθε στην κυβέρνηση η ΝΔ, το 2004, ύστερα από 11 χρόνια διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και, υποτίθεται, εφαρμογής της «μεταρρύθμιση» του ΑΣΕΠ, η χώρα είχε ...448 χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους, δηλαδή ο αριθμός τους είχε αυξηθεί κατά 76%! Το ΑΣΕΠ ήταν μια απελπισμένη – και αποτυχημένη – προσπάθεια του ΠΑΣΟΚ να αυτοπεριορισθεί και τίποτε περισσότερο.
Επί της ουσίας, στα 21 χρόνια που κυβέρνησε τη χώρα, το ΠΑΣΟΚ δεν κατάφερε να κάνει ούτε μια σημαντική μεταρρύθμιση που «έσπασε αυγά» και ωφέλησε διαχρονικά τον ελληνικό λαό.
Εν κατακλείδι
Για τους λόγους αυτούς θεωρώ ότι είναι αδύνατο να αλλάξει το ΠΑΣΟΚ και να καταστεί αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική πρόταση. Η μόνη του δεξιότητα στα 21 χρόνια κυβερνητικής θητείας του ήταν το μοίρασμα χρημάτων, οι διαρκείς αυξήσεις μισθών και συντάξεων, οι προσλήψεις και ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός. Η χρεωκοπία, τα Μνημόνια, η ανεξαρτητοποίηση της φορολογικής αρχής, οι υποχρεωτικές ιδιωτικοποιήσεις κρατικής περιουσίας και η στενή επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας από την ΕΕ είχαν σαν αποτέλεσμα την αφαίρεση του μοναδικού εργαλείου πολιτικής που γνώριζε να ασκεί το ΠΑΣΟΚ και οδήγησε στη ρήξη του κόμματος με την εκλογική του βάση: εάν δεν υπάρχουν λεφτά να μοιράσει και προσλήψεις να κάνει, ποιος ο λόγος ύπαρξης του;
Η κρίση αυτή είναι υπαρξιακή και δε λύνεται με αλλαγή ηγεσίας ή με συνέδρια και διακηρύξεις. Το κόμμα που προέρχεται από τις κυβερνητικές θητείες του 1981-89, 1993-04 και 2009-11 δε μπορεί να αποτελέσει βιώσιμη εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης γιατί δε μπορεί να αποκηρύξει το παρελθόν του και την ιστορία του. Για να αποκτήσει την έξωθεν καλή μαρτυρία και την εμπιστοσύνη του εκλογικού σώματος πρέπει να αποκηρύξει το «Τσοβόλα, δώστα όλα», δηλαδή τον ιδρυτή του και το DNA του. Πράγμα αδύνατο.
Όπως ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τελειώσει λόγω της κυβερνητικής του θητείας, που ποτέ δε θα ξεχαστεί, έτσι και το ΠΑΣΟΚ δε μπορεί να σταματήσει να είναι το κόμμα που το μόνο που ξέρει να κάνει στην πραγματικότητα είναι να μοιράζει λεφτά και δεν έχει καμμία άλλη πολιτική πρόταση ή λόγο ύπαρξης.
1. https://booksjournal.gr/gnomes/5022-pasok-mia-tragikomodia-se-14-prakseis
2. https://www.liberal.gr/politiki/poso-mas-kostise-o-kratismos-apo-1981
*Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι διδάκτορας χρηματοοικονομικών του University of Southern California και ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της καναδικής επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
