Ασφαλείς χώρες καταγωγής, ασφαλείς τρίτες χώρες, ασφαλείς ευρωπαϊκές χώρες. Η σύγχυση είναι πρωτοφανής και αν η γεωπολιτική κατάσταση στον ταραγμένο κόσμο μας δεν ήταν τόσο ασταθής και τόσο επικίνδυνη, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το απόλυτο αλαλούμ. Πρόσφατα, η ΕΕ έδωσε στην δημοσιότητα τον νέο κατάλογο ασφαλών χωρών καταγωγής. Επτά όλες κι’ όλες! Και από εκεί και πέρα ξεκινά το γνωστό ευρωπαϊκό ήξεις αφήξεις…
Ήξεις, αφήξεις ου, εν τω πολέμω θνήξεις: Ο αμφιλεγόμενος χρησμός της Πυθίας και η… δημιουργική του ασάφεια, που βασίστηκε στο γεγονός ότι δεν ήταν γραπτός, αλλά προφορικός. Επομένως το ζήτημα ήταν πού θα έβαζε κανείς το κόμμα – πριν ή μετά το «ου»; Αν ο στρατιώτης το έβαζε μετά, τότε δεν θα επέστρεφε από τον πόλεμο. Αν το έβαζε πριν, τότε δεν θα πέθαινε στον πόλεμο.
Η Πυθία Ευρώπη, λοιπόν, έδωσε στην δημοσιότητα επτά (όλες κι’ όλες επί συνόλου 193 χωρών-μελών του ΟΗΕ) ασφαλείς χώρες καταγωγής: Κόσοβο, Μπαγκλαντές, Κολομβία, Αίγυπτος, Ινδία, Μαρόκο, Τυνησία. Αυτό και μόνο αρκεί για να καταλάβουμε πόσο ανασφαλής είναι ο μαστιζόμενος από πολέμους, κλιματική κρίση, τρομοκρατία, πολιτικές και θρησκευτικές διώξεις κόσμος μας. Ακόμη και αν αφαιρέσουμε τις χώρες του ελεύθερου κόσμου, ο αριθμός των μη ασφαλών χωρών – ακόμη και για τους ίδιους τους πολίτες τους - παραμένει εξαιρετικά υψηλός.
Και στο μεταξύ, ο ένας πόλεμος διαδέχεται τον άλλο, ενώ η διεθνής κατάσταση αλλάζει συνεχώς. Για παράδειγμα, η Ινδία θεωρείται ασφαλής χώρα καταγωγής. Αλλά πόσο ασφαλής είναι πια μετά το πρόσφατο τρομοκρατικό χτύπημα στο Κασμίρ και την αναθέρμανση της σύγκρουσης με το Πακιστάν;
Η ΕΕ έδωσε στην δημοσιότητα τον κατάλογο των ασφαλών χωρών καταγωγής στις 16 του περασμένου Απριλίου. Πόσο ασφαλής, όμως, είναι πλέον η Τυνησία; Δυο μέρες μετά την δημοσιοποίηση του ευρωπαϊκού καταλόγου, στις 18 Απριλίου, δικαστήριο της χώρας καταδίκασε ηγέτες, στελέχη της αντιπολίτευσης, επιχειρηματίες και δικηγόρους σε ποινές κάθειρξης 13 ως 66 ετών.
Είχαν κατηγορηθεί για συνωμοσία σε βάρος της ασφάλειας του κράτους, με την αντιπολίτευση να υποστηρίζει ότι οι κατηγορίες ήταν κατασκευασμένες, υπενθυμίζοντας ότι η κυβέρνηση του προέδρου Σαγέντ έχει τον πλήρη έλεγχο του δικαστικού σώματος από τότε που διέλυσε το κοινοβούλιο το 2021 και άρχισε να κυβερνά με διατάγματα. Και ότι διέλυσε το ανεξάρτητο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο το 2022. Ήδη οι περισσότεροι ηγέτες της αντιπολίτευσης βρίσκονται στην φυλακή.
Και τελικά πόσο ασφαλής είναι η Κολομβία όπου εδώ και έξι δεκαετίες μαίνεται εμφύλιος πόλεμος με κάπου μισό εκατομμύριο νεκρούς, στον οποίο εμπλέκονται οργανώσεις ανταρτών της άκρας αριστεράς, οργανώσεις ακροδεξιών παραστρατιωτικών, καρτέλ των ναρκωτικών και οι δυνάμεις ασφαλείας; Τραγική ειρωνεία ότι και στην περίπτωση της Κολομβίας, επίσης στις 18 του περασμένου Απριλίου, η κυβέρνηση κήρυξε το τέλος της τελευταίας εναπομείνασας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός με ενεργή οργάνωση ανταρτών, φράξια των FARC.
Με λίγα λόγια, όταν σε όλον τον κόσμο επικρατεί ανασφάλεια και απίστευτη ρευστότητα, η ευρωπαϊκή λίστα χρειάζεται να αναθεωρείται συνεχώς. Η κατάσταση στο Κόσοβο, για παράδειγμα, κάθε άλλο παρά ιδανική είναι.
Ώδινεν όρος και έτεκεν μυν!
Στο μεταξύ, στην ευρωπαϊκή λίστα προστίθενται και οι περισσότερες υποψήφιες για ένταξη χώρες, αν και η ενταξιακή διαδικασία τους έχει «παγώσει», όπως για παράδειγμα η Τουρκία και η Βόρεια Μακεδονία. Εξαιρείται η Ουκρανία για όσο διάστημα διαρκεί ο πόλεμος. Συνολικά δηλαδή η λίστα περιλαμβάνει μόνο 15 χώρες: Οι 7 της λίστας συν Αλβανία, Βοσνία, Γεωργία, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία και Τουρκία. Ώδινεν όρος και έτεκεν μυν!
Επιπλέον, ο κατάλογος της Κομισιόν θα πρέπει να εγκριθεί και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ώρα που αναμένεται (τέλη Μαΐου, αρχές Ιουνίου) και ο κατάλογος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι αποφάσεις του οποίου δεσμεύουν τα δικαστήρια όλων των κρατών-μελών.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε παρουσιάσει κατάλογο ασφαλών χωρών καταγωγής και το 2015. Αλλά η λίστα εγκαταλείφθηκε εξαιτίας των έντονων συζητήσεων που προκάλεσε η περίληψη ή μη σε αυτήν της Τουρκίας με τις αμφιλεγόμενες επιδόσεις στους τομείς της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, του σεβασμού των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και της ελευθερίας του Τύπου.
Μέσα στην σύγχυση, στα μέσα Μαρτίου η Κομισιόν είχε δώσει στην δημοσιότητα πακέτο μέτρων για την επιτάχυνση των απελάσεων αλλοδαπών χωρίς άδεια παραμονής, προτείνοντας νομικό πλαίσιο για την δημιουργία κέντρων μεταναστών εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων, των γνωστών «κόμβων (hub) επιστροφής», ενισχύοντας την προσπάθεια της Ιταλίας να μεταφέρει μετανάστες στα δύο κέντρα της Αλβανίας, με ισχνά μέχρι στιγμής αποτελέσματα.
Πώς το «γρήγορο» γίνεται αργό
Αλλά και αυτό είναι εξαιρετικά περιοριστικό, καθώς δεν επιτρέπεται η μεταφορά ευάλωτων, γυναικών, παιδιών, ασθενών ή ανθρώπων που διασώζονται εντός χωρικών υδάτων των χωρών. Επιτρέπεται η μεταφορά υγιών ανδρών χωρίς οικογένειες, που διασώθηκαν σε διεθνή χωρικά ύδατα.
Στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία απονομής ή όχι ασύλου επιταχύνεται και ολοκληρώνεται εντός τριών αντί έξι μηνών. Αυτό, όμως, όπως ξεκαθάρισε η Κομισιόν αφορά μόνο τις διοικητικές πράξεις και όχι την διαδικασία ενώπιον των δικαστηρίων, που δεν επιτρέπεται να πιεστούν για γρήγορες αποφάσεις. Αν, επομένως, υποβληθεί αίτημα ασύλου, η γρήγορη απέλαση δεν ισχύει πριν ολοκληρωθούν όλες οι διαδικασίες.
Αυτός είναι και ο λόγος που επιστρέφουν από την Αλβανία στην Ιταλία όσοι μεταφέρονται στα αλβανικά κέντρα και υποβάλλουν εκεί αίτημα ασύλου, καθώς δεν πρόλαβαν να προβούν στις αναγκαίες διαδικασίες πριν από την μεταφορά τους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η κατάρτιση της τελευταίας λίστας έγινε βάσει μιας σειράς κριτηρίων, ξεκινώντας από το χαμηλό ποσοστό αιτημάτων ασύλου που γίνονται αποδεκτά (γύρω στο 5%), βάσει των στοιχείων που εισέφεραν ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί. Υπάρχει η δυνατότητα το ποσοστό αυτό να φθάνει και το 20%.
Μόλις η λίστα εγκριθεί σε τελική μορφή από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο (και εφόσον δεν θα διαφέρει από αυτήν που ΘΑ εκδώσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο), θα γίνει υποχρεωτική για όλες τις χώρες-μέλη, με άμεση ισχύ, δηλαδή πριν τεθεί σε εφαρμογή το Σύμφωνο για την Μετανάστευση που προβλέπεται για το 2026. Παράλληλα θα ισχύουν και οι λίστες που έχουν θεσμοθετηθεί από τα κράτη, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρχει αντίρρηση από την Κομισιόν.
Εδώ η λίστα, εκεί η λίστα, πού είναι η λίστα;
Ωστόσο, η Κομισιόν δια του εκπροσώπου της υπογράμμισε ότι τα κράτη-μέλη πρέπει οπωσδήποτε να εξετάζουν κάθε αίτημα ασύλου ατομικά, με τήρηση όλων των προβλεπόμενων διαδικασιών, ανεξάρτητα από την προέλευση του αιτούντος άσυλο. Όπως ανέφερε, η παρούσα λίστα δεν αλλάζει αυτήν την αρχή, δεν υπάρχει αυτοματισμός, ενώ κάθε αιτών άσυλο έχει το δικαίωμα να προσκομίζει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι στη δική του περίπτωση η χώρα καταγωγής του δεν είναι ασφαλής. Ανέφερε επίσης ότι η λίστα είναι δυναμική και μπορεί να διαφοροποιείται και να αυξομειώνεται ανάλογα με τις καταστάσεις.
Αν όλα πάνε βάσει του σχεδιασμού, οι αποφάσεις αυτές θα αφορούν 200.000 από τους 900.000 ανθρώπους που υποβάλλουν αιτήματα ασύλου κάθε χρόνο στην ΕΕ.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία, μια χώρα μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής «αν η εφαρμογή των νόμων και η γενική πολιτική κατάσταση μπορεί να εξασφαλίζει ότι δεν υπάρχουν γενικές και συνεχείς διώξεις, βασανιστήρια ή άλλες ποινές, απάνθρωπη ή υποτιμητική αντιμετώπιση, ούτε άλλος κίνδυνος εξαιτίας βίας στο πλαίσιο ενός διακρατικού ή εμφυλίου πολέμου».
Κατά την κατάρτιση των κρατικών καταλόγων, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί Κράτους Δικαίου.
Αξίζει να σημειωθεί πως η έννοια της ασφαλούς χώρας προέλευσης είναι διαφορετική από την έννοια της ασφαλούς τρίτης
χώρας, όπου μπορούν να μεταφέρονται υπήκοοι άλλων χωρών.
Εδώ οι ασφαλείς χώρες, εκεί οι ασφαλείς χώρες, ποιες είναι οι ασφαλείς;
Ο όρος «ασφαλής χώρα προέλευσης» αναφέρεται σε χώρες στους πολίτες των οποίων δεν χρειάζεται να παρέχεται διεθνής προστασία, διότι οι χώρες αυτές θεωρούνται ασφαλείς για τους πολίτες τους και δεν δημιουργείται ανάγκη προστασίας τους. Ωστόσο, και εδώ κάθε περίπτωση εξετάζεται ατομικά, ώστε να είναι σε θέση ο αιτών άσυλο να επιχειρηματολογήσει επί της δικής του προσωπικής κατάστασης και ποιο ατομικό ανθρώπινο δικαίωμά του βρίσκεται σε διακινδύνευση (Οδηγία 2004/83/EC).
Αλλά και σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχουν εξαιρέσεις για πρόσωπα προερχόμενα από διάφορες περιοχές εντός των ασφαλών χωρών προέλευσης. (Αρμένιοι όσον αφορά στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, Βοσνία-Ερζεγοβίνη για τους πολίτες της Republika Srpska (Σερβική Δημοκρατία), Γεωργία για τους πολίτες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, Μολδαβία για εκείνους της Υπερδνειστερίας, ΗΠΑ όσον αφορά στις Πολιτείες όπου εφαρμόζεται η ποινή του θανάτου, Ινδία για τους πολίτες του Κασμίρ, αλλά και ομοφυλόφιλοι, διάφορες μειονότητες, πολιτικοί ακτιβιστές, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοσιογράφοι, ανήλικοι, κορίτσια που κινδυνεύουν από εξαναγκαστικούς γάμους, γυναίκες που θεωρούνται πολίτες… πέμπτης κατηγορίας).
Ο όρος «ασφαλής τρίτη χώρα» δεν απαντά στο ερώτημα αν ο αιτών άσυλο ήταν ασφαλής στην χώρα προέλευσής του, απλά περιλαμβάνει τις χώρες όπου μπορεί να υποβάλει αίτημα ασύλου επειδή του εξασφαλίζουν την κατάλληλη προστασία.
Ο όρος «ασφαλής ευρωπαϊκή τρίτη χώρα» αναφέρεται στις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν κυρώσει και εφαρμόζουν την Συνθήκη της Γενεύης για το Καθεστώς των Προσφύγων, η διαδικασία ασύλου έχει κυρωθεί με νόμο, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει κυρωθεί και εφαρμόζεται πλήρως.
Συμπερασματικά, η έννοια της ασφαλούς χώρας προέλευσης ισχύει στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά παραμένει το πρόβλημα όσον αφορά στις υπό ένταξη χώρες, όπου δεν έχει κριθεί ότι πληρούνται όλα τα ευρωπαϊκά στάνταρντς. Επιπλέον, η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας παραμένει περιορισμένη, κυρίως ως προς την πρακτική εφαρμογή της. Την ίδια ώρα, η έννοια της ευρωπαϊκής ασφαλούς χώρας δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και συχνά συγχέεται με την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας.
Ποιος είναι τελικά ο «σωστός» κατάλογος ασφαλών χωρών;
Ο κατάλογος ασφαλών τρίτων χωρών της Ελλάδας περιλαμβάνει 18 χώρες (για την Τουρκία μόνο όσον αφορά πολίτες προερχόμενους από το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, τη Σομαλία και τη Συρία), της Ιταλίας 19, της Κύπρου 27, της Γαλλίας 13, της Βουλγαρίας 25, της Ολλανδίας 19, της Ιρλανδίας 15, της Γερμανίας 10 (συν οι χώρες της ΕΕ και του ΕΟΧ), της Τσεχίας 25 με κάποιες προσθαφαιρέσεις, της Αυστρίας 18, της Ουγγαρίας 32, της Σλοβενίας 17, της Ισλανδίας 19, της Σλοβακίας 15, της Κροατίας 10, της Μάλτας 24 (συν οι χώρες της ΕΕ και του ΕΟΧ), του Βελγίου 8, του Λουξεμβούργου 11, της Δανίας 20 (συν οι χώρες της ΕΕ), της Νορβηγίας 30 (συν οι ευρωπαϊκές), της Σουηδίας 8, της Εσθονίας 8.
Ισπανία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Πολωνία, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία δεν έχουν καταρτίσει καταλόγους.
Ένας πραγματικός μύλος αν λάβουμε υπόψη πως στις περισσότερες περιπτώσεις όλα τα παραπάνω μένουν στα χαρτιά.
Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: Καλοί οι νόμοι, αλλά καλύτερος ο δικαστικός έλεγχος
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα του Δικαστηρίου της ΕΕ Ρισάρ ντε λα Τουρ, που δημοσιοποιήθηκαν στις 10 του περασμένου Απριλίου, δηλαδή έξι ημέρες πριν από την δημοσιοποίηση της λίστας της Κομισιόν.
Κατά τον κ. Λα Τουρ, σύμφωνα με το ανακοινωθέν του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου:
«Ένα κράτος μέλος δύναται να χαρακτηρίσει τρίτες χώρες ως ασφαλείς χώρες καταγωγής με νομοθετική πράξη, οφείλει δε, προς τον σκοπό του δικαστικού ελέγχου, να γνωστοποιεί τις πηγές πληροφοριών στις οποίες στηρίζεται ο χαρακτηρισμός αυτός. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, το κράτος μέλος δύναται επίσης να χαρακτηρίσει τρίτη χώρα ως ασφαλή χώρα καταγωγής προσδιορίζοντας συγχρόνως περιορισμένες κατηγορίες προσώπων που ενδέχεται να εκτεθούν σε κίνδυνο δίωξης ή σοβαρής βλάβης στη χώρα αυτή.
Σύμφωνα με την οδηγία 2013/32 2, τα κράτη μέλη μπορούν να επιταχύνουν την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας και να διενεργούν την εξέταση αυτή στα σύνορα, εφόσον πρόκειται για αιτήσεις που υποβάλλονται από υπηκόους χωρών οι οποίες θεωρείται ότι παρέχουν επαρκή προστασία. Οι χώρες αυτές καθορίζονται στην Ιταλία με νομοθετική πράξη του 2024. Στο πλαίσιο αυτό, δύο υπήκοοι Μπαγκλαντές, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε κέντρο κράτησης στην Αλβανία κατ’ εφαρμογήν του πρωτοκόλλου Ιταλίας-Αλβανίας 3, υπέβαλαν αίτηση διεθνούς προστασίας. Οι ιταλικές αρχές εξέτασαν την αίτησή τους στα σύνορα με την ταχεία διαδικασία και την απέρριψαν ως αβάσιμη, με το σκεπτικό ότι η χώρα καταγωγής τους θεωρείται ασφαλής.
Οι αιτούντες προσέβαλαν την ως άνω απορριπτική απόφαση ενώπιον του πρωτοδικείου Ρώμης, το οποίο ζήτησε από το Δικαστήριο διευκρινίσεις σχετικά με την εφαρμογή της έννοιας της ασφαλούς χώρας καταγωγής και σχετικά με τις υποχρεώσεις που υπέχουν τα κράτη μέλη όσον αφορά τον αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο. Το αιτούν δικαστήριο υποστηρίζει ότι, σε αντίθεση με το προϊσχύσαν καθεστώς, η νομοθετική πράξη του 2024 δεν προσδιορίζει τις πηγές πληροφοριών στις οποίες στηρίχθηκε ο Ιταλός νομοθέτης για να αξιολογήσει αν και κατά πόσον μια χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί ασφαλής.
Επομένως, τόσο ο αιτών διεθνή προστασία όσο και η δικαστική αρχή στερούνται τη δυνατότητα, αντιστοίχως, να αμφισβητήσουν και να ελέγξουν τη νομιμότητα ενός τέτοιου τεκμηρίου περί ασφαλούς χώρας, εξετάζοντας ιδίως την προέλευση, την εγκυρότητα, την αξιοπιστία, τη συνάφεια, τον επίκαιρο χαρακτήρα και την πληρότητα των πηγών αυτών. Με τις σημερινές προτάσεις του, ο γενικός εισαγγελέας Jean Richard de la Tour επιβεβαιώνει ότι ένα κράτος μέλος μπορεί να χαρακτηρίσει μια τρίτη χώρα ως ασφαλή χώρα καταγωγής με νομοθετική πράξη. Εντούτοις, το εθνικό δικαστήριο που καλείται να εξετάσει προσφυγή κατά απόφασης με την οποία απορρίπτεται αίτηση διεθνούς προστασίας πρέπει να γνωρίζει, στο πλαίσιο της εξέτασης της νομιμότητας της νομοθετικής πράξης, τις πηγές πληροφοριών στις οποίες στηρίχθηκε ο χαρακτηρισμός αυτός.
Ειδικότερα, το γεγονός και μόνον ότι μια τρίτη χώρα χαρακτηρίζεται με νομοθετική πράξη ως ασφαλής χώρα καταγωγής δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια να εξαιρείται ο ως άνω χαρακτηρισμός από τον έλεγχο νομιμότητας, διότι άλλως η οδηγία (σ.σ. εννοεί την οδηγία 2013/32 που εξακολουθεί να ισχύει) θα καθίστατο άνευ πρακτικής αποτελεσματικότητας. Η νομοθετική πράξη εφαρμόζει το δίκαιο της Ένωσης και πρέπει να διασφαλίζει την τήρηση των ουσιαστικών και διαδικαστικών εγγυήσεων που αναγνωρίζει το Δίκαιο της Ένωσης στους αιτούντες διεθνή προστασία.
Αν ο νομοθέτης δεν έχει γνωστοποιήσει τις πηγές πληροφοριών στις οποίες στηρίχθηκε, η αρμόδια δικαστική αρχή δύναται να ελέγξει τη νομιμότητα του χαρακτηρισμού μιας χώρας ως ασφαλούς, συλλέγοντας η ίδια πληροφορίες από τις πηγές που μνημονεύονται στην οδηγία. Όσον αφορά το αν μια τρίτη χώρα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ασφαλής μολονότι δεν είναι ασφαλής για ορισμένες κατηγορίες προσώπων, ο γενικός εισαγγελέας J. Richard de la Tour εκτιμά ότι η οδηγία δεν απαγορεύει σε κράτος μέλος να αναγνωρίσει μια τρίτη χώρα ως ασφαλή χώρα καταγωγής και, συγχρόνως, να προσδιορίσει περιορισμένες κατηγορίες προσώπων που ενδέχεται να εκτεθούν στη χώρα αυτή σε κίνδυνο δίωξης ή σοβαρής βλάβης.
Τούτο είναι δυνατό μόνον αν, αφενός, η νομική και πολιτική κατάσταση της χώρας προσιδιάζει σε δημοκρατικό καθεστώς που διασφαλίζει στον πληθυσμό, εν γένει, διαρκή προστασία έναντι τέτοιων κινδύνων και, αφετέρου, το οικείο κράτος μέλος εξαιρεί ρητώς τις ως άνω κατηγορίες προσώπων όταν εφαρμόζει την έννοια της ασφαλούς χώρας καταγωγής και το σχετικό τεκμήριο.
Οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Έργο του γενικού εισαγγελέα είναι να προτείνει στο Δικαστήριο, με πλήρη ανεξαρτησία, νομική λύση για την υπόθεση που του έχει ανατεθεί.
Η υπόθεση τελεί υπό διάσκεψη στο Δικαστήριο. Η απόφαση θα εκδοθεί μεταγενέστερα.
ΥΠΟΜΝΗΣΗ: Με την προδικαστική παραπομπή τα δικαστήρια των κρατών μελών μπορούν, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, να υποβάλουν στο Δικαστήριο ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει κάθε άλλο εθνικό δικαστήριο ενώπιον του οποίου ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα».
Ιταλία: Μία πανάκριβη απέλαση, 700 αφίξεις
Με λίγα λόγια, δεν αρκεί ένας νόμος που θα καθορίζει τις ασφαλείς χώρες, διότι τα εθνικά δικαστήρια έχουν τον τελευταίο λόγο, καθώς καλούνται να εφαρμόζουν τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Γι’ αυτό άλλωστε και υπήρξαν οι γνωστές περιπέτειες στην Ιταλία, όταν επανειλημμένα τα δικαστήρια διέταξαν να επιστρέψουν οι μετανάστες που είχαν μεταφερθεί στα αλβανικά κέντρα.
Στις 11 του περασμένου Απριλίου, 40 μετανάστες μεταφέρθηκαν στην Αλβανία. Αυτή τη φορά και από ιταλικές δομές. Στις 24 Απριλίου, ένας από αυτούς (Μαροκινός) επέστρεψε αμέσως στην Ιταλία, διότι υπέβαλε αίτημα ασύλου και το δικαστήριο του Μπάρι έκρινε πως με τον τρόπο αυτό άλλαξε το στάτους του και μετετράπη σε αιτούντα άσυλο - ενώ στα αλβανικά κέντρα μεταφέρονται, βάσει της συμφωνίας του 2023, μόνο οι προς απέλαση. Κατά την επιστροφή του αποφασίστηκε η κράτησή του, αλλά και το δικαστήριο της Ρώμης έκρινε πως ως αιτών άσυλο δεν επιτρεπόταν να κρατηθεί.
Με λίγα λόγια, όποιος μεταφέρεται στην Αλβανία και υποβάλλει αίτημα ασύλου, όχι μόνο επιστρέφει στην Ιταλία, αλλά… επιστρέφει ελεύθερος!
Επιπλέον, από την ομάδα των 40, άλλοι δύο επέστρεψαν στην Ιταλία για λόγους υγείας.
Στο μεταξύ, η ιταλική κυβέρνηση πανηγύριζε για την πρώτη απέλαση μετανάστη από το Μπαγκλαντές που είχε μεταφερθεί στην Αλβανία. Ο συγκεκριμένος μετανάστης είχε αρχικά μεταφερθεί από τη Ρώμη στον Μπρίντιζι. Από εκεί μεταφέρθηκε στην Αλβανία. Μετά μεταφέρθηκε πίσω στην Ιταλία, από όπου μπήκε στο αεροπλάνο για το Μπαγκλαντές, καθώς η απέλαση δεν γίνεται από την Αλβανία, αλλά από την Ιταλία.
Δηλαδή, τέσσερα διεθνή ταξίδια σε επτά ημέρες, με συνοδεία αστυνομικών. Ένα κόστος τουλάχιστον 6.000 ευρώ, ενώ θα χρειάζονταν μόνο 2.800 αν ο συγκεκριμένος μετανάστης, που σημειωτέον είχε εκφράσει την βούλησή του να επιστρέψει στην πατρίδα του, έφευγε κατευθείαν από την Ιταλία!
Η ειρωνεία είναι πως την ημέρα της ανωτέρω πανάκριβης απέλασης, στη Λαμπεντούσα είχαν φθάσει από την Λιβύη επτά σκάφη φορτωμένα μετανάστες. Συνολικά, μαζί με τις διασώσεις από το ιταλικό Λιμενικό Σώμα, στις 25 Απριλίου έφτασαν στο νησί 700 άτομα!
Δηλαδή για να καταλάβουμε: Ένας έφυγε για την χώρα του, τρεις επέστρεψαν στην Ιταλία και 700 έφτασαν στη Λαμπεντούσα! Και στις 2 Μαΐου, ένας Μαροκινός που είχε φθάσει στην Ιταλία από την Ισπανία ως ασυνόδευτος ανήλικος, αφέθηκε ελεύθερος από το δικαστήριο του Τορίνο διότι αποδείχθηκε ότι δεν του είχε γνωστοποιηθεί το δικαίωμά του να υποβάλει αίτημα ασύλου, όπως προβλέπει ο νόμος!
Η μεγάλη παγίδα: Τα Βαλκάνια ως ένα απέραντο hot-spot!
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι πως όλες οι χώρες θεωρούν τις χώρες των Βαλκανίων ως ασφαλείς τρίτες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι χώρες που βρίσκονται μεν στον προθάλαμο της ΕΕ, αλλά συνεχίζουν με δυσκολία την προσπάθεια προσαρμογής τους στα ευρωπαϊκά δεδομένα, θα επιβαρυνθούν υπερβολικά. Ήδη, σύμφωνα με δημοσίευμα της Ουάσιγκτον Ποστ, το Κόσοβο (δηλαδή χώρα με σημαντικά προβλήματα) ενδέχεται να δεχθεί μέρος των μεταναστών που θέλουν να απελάσουν οι ΗΠΑ.
Κάτι τέτοιο θα ήταν μια πολύ δυσάρεστη εξέλιξη για την γειτονιά μας, που φαίνεται ότι οι δυτικές χώρες θέλουν να μετατρέψουν σε ένα απέραντο hot-spot.
Μάλιστα, πριν από λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι οι ΗΠΑ διεξάγουν συνομιλίες με την… Λιβύη, προκειμένου να απελαθούν μετανάστες σε μια τόσο ασταθή χώρα. Πολύ περισσότερο ότι από την Λιβύη ξεκινούν τα σκάφη των διακινητών για τις χώρες της νότιας Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η ιδιαίτερα πληττόμενη Ελλάδα.
Συμπέρασμα: Δεν αρκούν οι κατάλογοι ασφαλών χωρών, οι οποίοι και αποδεικνύονται προβληματικοί στα δικαστήρια και καταλήγουν σε παγίδες όταν στην πράξη οι επιστροφές δεν πραγματοποιούνται.
Και ένα ακόμη σημαντικότερο συμπέρασμα: Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για δύσκολα προβλήματα…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών ΝΔ, δημοσιογράφος
