Του Θεόδωρου Σεμερτζίδη
Οκτώ χρόνια έχουν περάσει από την κρίση και ύφεση του 2008, με τις επιπτώσεις της να συνεχίζουν να απειλούν την παγκόσμια οικονομία. Ουσιαστικά, οι κεντρικές τράπεζες προκειμένου να ενισχύσουν τις οικονομίες τους, οδηγήθηκαν σε μια άνευ προηγουμένου στήριξη αυτών, καταφέρνοντας πολλές από αυτές να επανέλθουν σε ανάπτυξη.
Παρά το ότι, εν μέρει, η λύση που ακολούθησαν οι κεντρικοί τραπεζίτες ήταν η σωστή, δεν κατάφεραν ακόμη και σήμερα (βλ. ΕΚΤ) ένα μεγάλο μέρος των ποσοτικών τους χαλαρώσεων, να φθάσει στην πραγματική οικονομία, καθώς η χρηματοδότηση αυτής (στην Ευρώπη) συνεχίζει να παραμένει κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα.
Στα παραπάνω, αποδεδειγμένα, η πολιτική της FED είχε τα μεγαλύτερα αποτελέσματα, καθώς αρκετοί οικονομικοί δείκτες βρέθηκαν στα προ κρίσης επίπεδα, όπως η ανεργία. Ήδη, πριν από κάθε συνεδρίαση της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, γίνεται μεγάλη συζήτηση περί αύξησης ή μη του βασικού της επιτοκίου, με τους επενδυτές να παρακολουθούν την αγορά εργασίας, που αποτελεί ένα από τα κύρια κριτήρια απόφασης της FED σχετικά με την αύξηση ή όχι των επιτοκίων. Πέραν όμως, του ότι μία περαιτέρω αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους χρήματος, κρύβεται κάτι άλλο το οποίο οι αγορές γνωρίζουν ως προεξοφλητικός μηχανισμός;
Για να το διαπιστώσουμε αυτό, αρκεί να παρατηρήσουμε στο παρακάτω γράφημα, το επιτόκιο της FED και το πλεόνασμα/έλλειμμα του προϋπολογισμού αυτής ως ποσοστού επί του ΑΕΠ. Όπως παρατηρούμε, τα τελευταία εξήντα χρόνια, όποτε ο προϋπολογισμός της κεντρικής τράπεζας βρισκόταν σε επίπεδα πλεονάσματος ή σημαντικής μείωσης του ελλείμματος αυτής, τα επιτόκια συνέχιζαν να αυξάνονται, έως το επίπεδο όπου το πλεόνασμα υποχωρούσε (ή το έλλειμμα αυξάνονταν) σταδιακά.
Πηγή γραφήματος: Fred graph
Στη πλειοψηφία των οκτώ παρατηρήσεων (κόκκινοι κύκλοι), κατά τη σταδιακή υποχώρηση του πλεονάσματος, το βασικό επιτόκιο της FED έφθανε στο υψηλότερο του σημείο (τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο), για να υποχωρήσει στη συνέχεια μαζί με το πλεόνασμα, το οποίο μετατρέπεται σε έλλειμμα οδηγώντας την οικονομία σε ύφεση.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, αποτελούν οι δύο πρόσφατες υφέσεις της αμερικανικής οικονομίας, το 2001 και το 2008-2009, καθώς πριν από αυτές υπήρξε σημαντική αύξηση στο πλεόνασμα του προϋπολογισμού της FED (ή σημαντική μείωση του ελλείμματος), με τα επιτόκιά της να ακολουθούν. Λίγο πριν και τις δύο υφέσεις, το πλεόνασμα/έλλειμμα άρχισε σταδιακά να μειώνεται, για να μετατραπεί στη πορεία ελλειμματικό, οδηγώντας σε μείωση και τα επιτόκια.
Αντίστοιχη συμπεριφορά έδειξαν και λίγο πριν την ύφεση του 2008-2009, όπου και πάλι ο προϋπολογισμός της FED είχε βρεθεί σε χαμηλά επίπεδα (έλλειμμα), με τα επιτόκια να φθάνουν στο υψηλότερο σημείο, για να ακολουθήσουν μετά πτωτική πορεία.
Στη παρούσα φάση που διανύουμε, παρατηρούμε και πάλι το έλλειμμα του προϋπολογισμού της FED να οδηγείται σε επίπεδα προ κρίσης, με τα επιτόκια να συνεχίζουν να παραμένουν σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Εάν ισχύσει ό,τι και στις υπόλοιπες περιόδους που εξετάσαμε παραπάνω, τότε αποτελεί μονόδρομο η σταδιακή αύξηση αυτών τους επόμενους μήνες, φθάνοντας στο ανώτερο επίπεδο, όταν ήδη θα ξεκινήσει να αυξάνεται και πάλι το έλλειμμα του προϋπολογισμού της FED.
Πέραν των παραπάνω, αξίζει να αναφερθούμε σε δύο ακόμη οικονομικά στοιχεία: αυτό της απασχόλησης, καθώς μπορεί η ανεργία να βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα για την αμερικανική οικονομία, αλλά η μερική απασχόληση συνεχίζει να βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά προ κρίσης, στο 18,2% έναντι 16,9% το 2008, επιβεβαιώνοντας τον προβληματισμό της FED σχετικά με την αγορά εργασίας. Το δεύτερο ανησυχητικό στοιχείο είναι, ότι οι άμεσες ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ, κινούνται το τρέχον έτος σε μέτρια επίπεδα, υποχωρώντας από τα επίπεδα του 2015, συνεχίζοντας να παραμένουν κάτω από την τάση των τελευταίων δέκα ετών.
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τα παραπάνω, εάν επαληθευτεί και στην παρούσα οικονομική φάση, ό,τι και στις προηγούμενες υπό εξέταση οικονομικές περιόδους, τότε είναι πολύ πιθανό η αμερικανική οικονομία να αρχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα ανάπτυξης στα τέλη του έτους, με τις πιθανότητες ύφεσης να αυξάνονται στο δεύτερο εξάμηνο του 2017.
Έως τότε, ήδη αρκετές από τις οικονομίες θα βρίσκονται σε ύφεση ή θα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης, τοποθετώντας για ακόμη μία φορά την αμερικανική οικονομία σε θέση ισχύος.
