Αν κοιτάξει κανείς τις δημοσκοπήσεις —και ξέρει να διαβάζει πίσω από τους αριθμούς— θα διακρίνει μια καθαρή διαφοροποίηση στο φύλο των ψηφοφόρων. Το 2015, επτά στους δέκα ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής ήταν άνδρες. Αντίστοιχα, ενισχυμένα ήταν τα ποσοστά των ανδρών και στα λοιπά ακροδεξιά ή αντισυστημικά σχήματα. Δεν πρόκειται για στατιστική παραξενιά.
Σε όλη την Ευρώπη —και ιδίως στην Ελλάδα της δεκαετούς κρίσης— καταγράφεται μια σταθερή, σχεδόν υπαρξιακή, μετατόπιση των ανδρών προς τα άκρα. Από τους Σπαρτιάτες και τη Χρυσή Αυγή, μέχρι τη Lega του Σαλβίνι και το AfD στη Γερμανία, ο πολιτικός χάρτης επανασχεδιάζεται με τον άνδρα στο επίκεντρο της διαμαρτυρίας.
Γιατί;
Στο βιβλίο του Of Boys and Men, ο Richard Reeves περιγράφει μια σιωπηλή αλλά βαθιά κρίση της ανδρικής ταυτότητας. Οι άνδρες —ιδίως οι λιγότερο μορφωμένοι και από τα εργατικά στρώματα— μένουν πίσω σε όλους τους βασικούς δείκτες: μόρφωση, σταθερή εργασία, κοινωνική κινητικότητα. Οι γυναίκες τους ξεπερνούν στα πανεπιστήμια, παίρνουν πτυχία, διορίζονται σε ασφαλείς τομείς: υγεία, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση.
Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Όπως υποστηρίζει ο Reeves, το σύγχρονο εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα είναι, χωρίς να το παραδέχεται, σχεδιασμένο για τα πλεονεκτήματα των γυναικών: πειθαρχία, σταθερότητα, συναισθηματική νοημοσύνη.
Οι άνδρες, αντίθετα, κυρίως εκείνοι χωρίς πτυχία ή γνωριμίες, νιώθουν περιττοί. Περιθωριοποιούνται οικονομικά και κοινωνικά — και τελικά ριζοσπαστικοποιούνται πολιτικά.
Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά. Στις εκλογές του 2023, κόμματα όπως η Νίκη, οι Σπαρτιάτες και η Ελληνική Λύση συγκέντρωσαν άνω του 60% της ψήφου από άνδρες, ιδίως σε περιοχές με υψηλή ανεργία, χαμηλή εκπαίδευση και διαλυμένη παραγωγική βάση. Στη Χρυσή Αυγή, επτά στους δέκα ψηφοφόρους ήταν άνδρες, πολλοί από τους οποίους είχαν χάσει δουλειές, ρόλους, ή την αίσθηση του ανήκειν.
Αντίστοιχα στην Ευρώπη, το European Social Survey δείχνει πως άνδρες στηρίζουν κόμματα όπως το Rassemblement National, το Vox ή το Fidesz σε ποσοστά 15–20% υψηλότερα από τις γυναίκες. Η ρητορική περί «νόμου, τάξης και πατρίδας» φαίνεται να απαντά σε μια ψυχολογική ανάγκη: να αποκατασταθεί το χαμένο status, μέσα από μια φαντασιακή αναβίωση της παραδοσιακής αρρενωπότητας.
Οι γυναίκες, αντίθετα, επιλέγουν —ή απέχουν. Όταν ψηφίζουν, στρέφονται κυρίως σε πιο μετριοπαθή κόμματα: ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, SPD ή Πράσινους. Αντιδρούν έντονα σε ξενοφοβική ρητορική, δείχνουν μεγαλύτερη ευαισθησία σε θέματα πρόνοιας, κοινωνικής συνοχής και δικαιωμάτων.
Η ψήφος των ανδρών προς τα άκρα δεν είναι απλώς ιδεολογική επιλογή. Μοιάζει με μια κραυγή απόγνωσης. Μια πολιτική πράξη διεκδίκησης ορατότητας. Αν οι κοινωνίες συνεχίσουν να αγνοούν αυτή τη διάσταση της κοινωνικής κρίσης —θα αναγκαστούν να τη διαχειριστούν, αργά ή γρήγορα, ως πολιτική καταιγίδα.
