Η συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα εξελίσσεται σε έναν νέο, υπαρξιακό πονοκέφαλο για την ελληνική πραγματικότητα.
Παρά τις προσπάθειες της ελληνικής διπλωματίας, το πιθανότερο είναι πως η Τουρκία θα καταφέρει – ως τρίτη χώρα – να διαδραματίσει ρόλο τόσο στην υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, όσο και στον ευρωπαϊκό αμυντικό βραχίονα.
Η Τουρκία είναι μια χώρα 80 εκατομμυρίων, με σχετικά νεανικό – συγκριτικά με τις γερασμένες ευρωπαϊκές κοινωνίες – πληθυσμό, τοποθετημένη σε στρατηγικής σημασίας περιοχή. Ελέγχει τη Μαύρη Θάλασσα, τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τις περιοχές νοτίως της Ρωσίας. Είναι απόλυτα φυσικό, κάθε μεγάλη δύναμη που επιδιώκει γεωπολιτική επιρροή στην περιοχή να θέλει την Τουρκία στο πλευρό της.
Η μεγαλύτερη αδυναμία της Τουρκίας είναι... η ίδια της η δύναμη: είναι αρκετά μεγάλη για να επιβληθεί ως περιφερειακή ισχύς, αλλά ακόμη μικρή για να παίξει σε παγκόσμιο ταμπλό. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί δεν «ανακάλυψαν» τώρα την Τουρκία. Την έχουν ανάγκη ανέκαθεν. Την θέλουν ισχυρή, ικανή να εξασφαλίζει σταθερότητα στο ευαίσθητο νοτιοανατολικό υπογάστριο της Δύσης – αλλά όχι τόσο ισχυρή ώστε να τους αμφισβητεί επί ίσοις όροις. Μια νέα Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ακριβώς αυτό που φοβούνται.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία παίζει – προς το παρόν – το ρόλο ενός παραγωγικού υποκατάστατου της Κίνας για τη Δύση. Μαζί με την Ινδία και άλλες χώρες της Ασίας, φιλοδοξεί να αποτελέσει το νέο φθηνό εργοστάσιο του κόσμου. Η Ελλάδα δεν διαθέτει ούτε το πληθυσμιακό μέγεθος ούτε το χαμηλό εργατικό κόστος για να ανταγωνιστεί σ’ αυτό το πεδίο.
Η Ελλάδα έχει άλλον ρόλο: αποτελεί για τη Δύση τον σταθερό μοχλό ανάσχεσης της τουρκικής μετεξέλιξης από συνεργατική περιφερειακή δύναμη σε ανταγωνιστικό πόλο ισχύος. Οι Ευρωπαίοι πιθανότατα θα αγκαλιάσουν την Τουρκία, αλλά δεν θα αφήσουν να τσαλακωθεί η αποτρεπτική ισχύς της Ελλάδας – όχι από αγάπη, αλλά από συμφέρον.
Το δόγμα Μαυροκορδάτου, του ανθρώπου που υπερασπίστηκε όσο κανείς την επιβίωση της ελληνικής ανεξαρτησίας μέσω της διεθνούς νομιμότητας και της διπλωματίας, παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Στη διαμάχη μεταξύ όσων πιστεύουν ότι η ελευθερία ήρθε με τα όπλα του Κολοκοτρώνη και όσων αποδίδουν τη σωτηρία στη διπλωματία του Μαυροκορδάτου, η συγγραφέας Λύντια Τρίχα δίνει την πιο εύστοχη απάντηση: αν δεν είχε απελευθερώσει εδάφη ο Κολοκοτρώνης, δεν θα είχε τίποτα να διαπραγματευτεί ο Μαυροκορδάτος. Αν δεν υπήρχε ο δεύτερος, ο πρώτος δεν θα διατηρούσε τίποτα απ’ όσα κατέκτησε.
Το δόγμα Μαυροκορδάτου υπενθυμίζει στη Δύση ότι η ύπαρξη μιας σταθερής, ισχυρής και ανεξάρτητης Ελλάδας είναι εργαλείο ελέγχου της Τουρκίας. Όταν αυτός ο μοχλός απουσίαζε, οι Οθωμανοί πολιορκούσαν τη Βιέννη.
Και όχι, το δόγμα αυτό δεν έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του, ούτε 200 χρόνια μετά την Επανάσταση.
Το πώς θα αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τις ελληνικές ενστάσεις για την Τουρκία το 2025 δεν θα διαφέρει ιδιαίτερα από τη μεταπολεμική στάση των ΗΠΑ, που έβαλαν ταυτόχρονα Ελλάδα και Τουρκία στο ΝΑΤΟ, παίζοντας τον ρόλο του πυροσβέστη.
Όταν οι Δυτικοί έκριναν πως η Τουρκία δεν ήταν ακόμη ώριμη για τον ρόλο που της προόριζαν, στήριξαν ελληνικές επιχειρήσεις, όπως η απόβαση στη Σμύρνη. Όταν η Ελλάδα δεν τους ταίριαζε, ανέχονταν ή και υποδαύλιζαν τουρκικές απειλές.
Σήμερα δεν υπάρχει ελληνισμός στα μικρασιατικά παράλια για να απειλεί την Τουρκία. Υπάρχει όμως το νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδας για επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 μίλια, που μετατρέπει το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη και προσφέρει τον έλεγχο των θαλάσσιων διόδων προς τα Βαλκάνια και τη Μαύρη Θάλασσα.
Δεν χρειάζεται πανικός. Χρειάζεται στρατηγική. Μακροπρόθεσμη, ψύχραιμη και καλά υποστηριγμένη.
Μήνυμα 1: Επίκαιρη και έξυπνη αντίδραση
Πρόταση αντίδρασης της Ελλάδας στην περίπτωση συμμετοχής της Τουρκίας στη στρατικοποίηση της Ευρώπης (SAFE - Security Action of Europe) στο πλαίσιο της Rearm Europe με χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας της Τουρκίας.
Η παραπάνω συμμετοχή θα γίνει δυνατή, εκτός των άλλων λόγων και από τα «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο που επιτρέπει στην Τουρκία να παρουσιάζεται ως πόλος ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή.
Η Ελλάδα μπορεί να βγάλει τη μάσκα του ειρηνοποιού από την Τουρκία με την προοδευτική και έξυπνη αύξηση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Αιγαίο στα 12 μίλια, ως έχει αναφαίρετο δικαίωμα βάσει της UNCLOS.
Να αρχίσει κλείνοντας τον Σαρωνικό κόλπο επεκτείνοντας εκεί την αιγιαλίτιδα στα 12 μίλια. Προηγουμένως η Ελλάδα θα έχει προγραμματίσει και θα εκτελεί αεροναυτικά γυμνάσια στο κεντρικό Αιγαίο για αντιμετώπιση της (αδιανόητης και μάλλον απίθανης) περίπτωσης αντίδρασης της Τουρκίας με κατάληψη νησιού στο ανατολικό Αιγαίο. Η πλέον κατάλληλη στιγμή, για ταυτόχρονη άσκηση Ελληνικών αεροναυτικών γυμνασίων στο κεντρικό Αιγαίο και της γνωστοποίησης της επέκτασης στα 12 μίλια της αιγιαλίτιδας στο Σαρωνικό, θα είναι ταυτόχρονα ή αμέσως μετά την οριστικοποίηση της συμμετοχής της Τουρκίας στο σχέδιο SAFE.
Η Τουρκία παίζοντας ευρωπαϊκά θα βρεθεί σε δύσκολη θέση. Μια τόσο ανώδυνη, μικρή και νόμιμη κίνηση της Ελλάδας στο Σαρωνικό κόλπο, πώς είναι δυνατόν να ενοχλεί την Τουρκία; Θα πρέπει να απορήσουν ακόμη και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, όχι μόνο οι πέτρες.
Η Ελλάδα μπορεί, ανάλογα τις εξελίξεις, να υποβάλλει την Τουρκία στο μαρτύριο της σταγόνας. Μετά το Σαρωνικό μπορεί να ακολουθήσει τα ίδια με τον Αργολικό κόλπο, το κόλπο Θεσσαλονίκης, και τις νότιες και δυτικές ακτές της Κρήτης.
Η Ελλάδα πρέπει να αντιδράσει έξυπνα στο πεδίο, η λεκτική μόνο αντίδραση είναι για τους ηττημένους από χέρι.
Ίσως, η συμμετοχή της Τουρκίας στη SAFE δώσει στην Ελλάδα την ευκαιρία που περιμένει από χρόνια. Ουδέν κακόν, αμιγές καλού!
22.5.2025 Ηλίας Εμμανουηλίδης
