Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη χρονική καμπή κατά την οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο τις επιπτώσεις του δεύτερου κύματος της πανδημίας, αλλά και τα σοβαρά προβλήματα που θα προκύψουν μετά από αυτήν. Προφανώς όμως, το μήνυμα για την προστασία την δική μας αλλά και των συμπολιτών μας δεν έχει περάσει. Σε μεγάλο βαθμό ο κόσμος δεν έχει πεισθεί. Δεν αλλάζουν οι συνήθειες και οι πρακτικές από τη μια μέρα στην άλλη. Γι΄ αυτό χρειάζεται να ενεργοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες και πρόσωπα που πρωταγωνιστούν , που θα μεταφέρουν το μήνυμα της ανάγκης τήρησης των μέτρων ευρύτερα και πιο αποτελεσματικά. Χρειάζεται κοινωνική αλληλεγγύη, ενσυναίσθηση και αγάπη.
Και από την άλλη, χρειάζονται οι υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, για φροντίδα των προσώπων με ήπια συμπτώματα. Ταυτόχρονα, θα μπορούσαν να αναλάβουν σημαντικό ρόλο στην υγειονομική επιτήρηση, αλλά και στο σχεδιασμό πληθυσμιακών επιδημιολογικών μελετών για την παρακολούθηση της πανδημίας.
Με τα λόγια αυτά, ο καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης Χρήστος Λιονής, μιλώντας στο liberal.gr, προσπάθησε να εξηγήσει την αδυναμία τήρησης των μέτρων και την άρνηση μερίδας του πληθυσμού να αξιοποιήσει τα μοναδικά διαθέσιμα «όπλα» μας για την προστασία από την πανδημία.
Ως δάσκαλος, θέλησε ο ίδιος να δώσει το παράδειγμα, τρέχοντας αγώνα δρόμου 5 χλμ με τη μάσκα στο πρόσωπο, δείχνοντας τη σπουδαιότητα του μέτρου.
Συνέντευξη στην Άννα Παπαδομαρκάκη.
Κε καθηγητά, πώς βλέπετε την πορεία της πανδημίας στη χώρα, δεδομένου ότι τα μέτρα δεν εφαρμόζονται από μεγάλη μερίδα πληθυσμού;
Η κατανόηση ενός μηνύματος εξαρτάται από τρείς παράγοντες, τον πομπό, το περιεχόμενό του και τον αποδέκτη. Η επιτυχία του συνίσταται στο πόσο εύκολα μπορεί να επηρεάσει το κοινό στο οποίο απευθύνεται, εν προκειμένω τους νέους μας, αλλά και τους δύσπιστους. Πιστεύω ότι είναι καιρός, η Κυβέρνηση, το κεντρικό κράτος, και ο Πρωθυπουργός, που έχει επιδείξει υψηλά επίπεδα ευαισθησίας, να κινητοποιηθούν στην κατεύθυνση της ενεργοποίησης και των περιφερειακών δυνάμεων. Με την ενεργό συμμετοχή π.χ. της αυτοδιοίκησης, των τοπικών πνευματικών ιδρυμάτων, το μήνυμα μπορεί να φτάσει πιο κοντά στις τοπικές κοινωνίες, διότι είναι πρόσωπα πιο αναγνωρίσιμα και ενδεχομένως σεβαστά, στον τόπο, στην πόλη, στην περιφέρεια. Έχει σημασία επίσης ποιός κομίζει το μήνυμα. Η κάθε περιφέρεια, έχει τους δικούς της ανθρώπους που θέλει να ακούσει. Π.χ. προ ημερών βρέθηκα σε ομιλία στο Λύκειο Ελληνίδων στο Ηράκλειο. Οι συμμετέχουσες εξέφρασαν τον προβληματισμό τους αλλά και τη διάθεσή τους να ενισχύσουν την προσπάθεια διάδοσης του μηνύματος.
Το σχέδιο επικοινωνίας που εφαρμόζεται σήμερα από την κεντρική πολιτεία, χρειάζεται επανέξέταση. Μπορεί κανείς να αλλάξει συμπεριφορά από τη μια μέρα στην άλλη;
Ο κύριος στόχος της μάσκας είναι να προστατεύεις τους άλλους. Ακόμη κι αν δεν το πιστεύεις ο ίδιος, πρέπει να δώσεις τουλάχιστον το δικαίωμα στους άλλους που το πιστεύουν, να προστατευθούν. Όπως με το κάπνισμα. Μπορεί να μην έχεις πειστεί για τις βλάβες που προκαλεί και να καπνίζεις μπροστά σε άλλους, όμως οι άλλοι δεν είναι ανάγκη να υφίστανται τον καπνό απ΄ το τσιγάρο σου.
Εκφράζω την αγωνία πολλών για την πορεία της νόσου. Αυτό πρέπει να φθάσει στο πλέον ανώτατο επίπεδο. Πρέπει να εντοπισθούν οι κατάλληλοι άνθρώποι σε κάθε τόπο, και να τους δοθούν ρόλοι.
Πώς θα πρέπει να γίνει η διαχείριση;
Ας μιλήσουμε πρώτα για τους νέους μας. Οι νέοι μιλούν με συμβολισμούς και με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν έχουν την ίδια γλώσσα με μας.
Επιπλέον, χρειάζεται να γίνει σημαντική επένδυση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα και να μη χαθεί το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε τα τελευταία χρόνια και από διαφορετικές διακυβερνήσεις. Εχουν καταθεί προτάσεις για ανασυγκρότηση του συστήματος υγείας.
Αυτή τη στιγμή, η ΠΦΥ μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην υγειονομική επιτήρηση, να εκπονηθούν επιδημιολογικές μελέτες που τόσο χρειαζόμαστε. Αλλά η ΠΦΥ, είναι απαραίτητη και για το πρώτο τηλεφώνημα στο γιατρό, να διαχειριστεί στο σπίτι τον κάθε ασθενή, όταν πρόκειται για περιπτώσεις με ήπια συμπτώματα.
Επίσης, μπορεί να συμβάλλει στη διενέργεια των διαγνωστικών δοκιμασιών, αλλά το κύριο τους έργο είναι η μείωση της ευαλωτότητας και αυτό σημαίνει επένδυση στην εκπαίδευση του δυναμικού της σε θέματα αλλαγής του τρόπου ζωής και της συμπεριφοράς. Ακόμη η ΠΦΥ θα πρέπει να διασυνδεθεί με τις κλειστές δομές κοινωνικής φροντίδας, όπου οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι και οι δομές δεν πληρούν όλες τις προδιαγραφές ποιότητας.
Τι μαθήματα έχουμε πάρει μέχρι στιγμής;
Αυτή η πανδημία πρέπει να ενισχύσει και να οχυρώσει τα κοινωνικά δίκτυα και τις κοινωνικές σχέσεις. Οι ισχυρές κοινωνικές σχέσεις μειώνουν τις πιθανότητες για σοβαρή εξέλιξη πολλών νοσημάτων. όπως π.χ. με τα λοιμώδη μεταδοτικά νοσήματα, που αναπτύσσονται κυρίως σε πρόσωπα με χρόνια νοσήματα. Σε πληθυσμούς με οξύ στρες, επικρατούν ιδιαίτεροι προγνωστικοί παράγοντες. Ευτυχώς η Ελλάδα, διαθέτει ακόμη ισχυρό κοινωνικό ιστό, λιγότερο βέβαια στις αστικές περιοχές, γεγονός που επιδρά θετικά στην ευαλωτότητα από την λοίμωξη.
Την παρούσα χρονική στιγμή, το φορτίο είναι υψηλότερο στις αστικές περιοχές, οι κοινωνικοί δεσμοί και το κοινωνικό δίκτυο είναι φτωχότερο και το ποσοστό των ανέργων και φτωχών, μεγαλύτερο. Παράλληλα, εδώ είναι συχνότερος ο συγχρωτισμός, η πυκνοκατοίκηση, η χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς και αυτό μεταφράζεται σε αριθμούς των νοσηλευομένων στις ΜΕΘ και σε θανάτους.
Τώρα, στη 2η φάση της πανδημίας, προσβάλλονται και πολλοί νέοι. Προσβάλλονται όμως περισσότερο και οι φτωχοί, αυτοί που δεν έχουν κατοικία, αυτοί που χάνουν το σπίτι τους, αυτοί που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας και αυτοί που βρίσκονται σε κοινωνική απομόνωση.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε σοβαρότερες περιπτώσεις νόσησης από κορονοιό.
Πού προσανατολίζεται η Ευρώπη για το 2ο κύμα;
Στην οχύρωση και ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας, στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, στον κοινωνικό σχεδιασμό με ουσιαστικές παρεμβάσεις στα συστήματα εκπαίδευσης και υγείας.
Δεν είναι εύκολο. Όλος ο κόσμος ήταν ανοχύρωτος απέναντι σε μια πανδημία. Πρέπει τώρα, με όρους συνέργειας, συλλογικότητας και διαλόγου να προετοιμάσουμε τον κοινωνικό σχεδιασμό με εστίαση στους τομείς εκπαίδευσης και υγείας. Την προσέγγιση της νεότητας με ενθάρρυνση και προτροπή, και των ηλικιωμένων, που ζουν μέσα στο φόβο και στο πανικό για την επόμενη ημέρα.
Η Ευρωπαική Ενωση συζητά προσεγγίσεις ενίσχυσης της αντοχής και ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας μέσα από μια ευρεία προσέγγιση της πανδημίας.
Τι χρειάζεται να κάνουμε στη χώρα μας;
Χρειάζεται ένα πενταετές πρόγραμμα υγείας και παιδείας, για να χτίσουμε γέφυρα μεταξύ των κοινωνικών ομάδων από τους νέους ως τους ηλικιωμένους.
Θέλουμε επίσης κοινωνική συνοχή, αλληλεγγύη, ενσυναίσθηση και αγάπη.
Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που μου συνέβη σε ορεινό χωριό του Ρεθύμνου, στα πρώτα χρόνια μου ως αγροτικός γιατρός. Προσπαθούσα να τους πείσω να κόψουν το κάπνισμα. Και ήρθε κάποιος και μου είπε: «Κουράστηκα γιατρέ μου να σε ακούω να μου λες κόψε το τσιγάρο και κόψε το τσιγάρο. Εγώ θα το κόψω. Όχι επειδή το πιστεύω αλλά γιατί μου το λες εσύ και θέλω να σε ευχαριστήσω».
