Ένα νέο κύμα παραπληροφόρησης έρχεται να απειλήσει την πρόοδο της κλιματικής αλλαγής ενώ σε αντίθεση με τις προηγούμενες μορφές άρνησης που απέρριπταν την ύπαρξη του προβλήματος, η σύγχρονη παραπληροφόρηση εστιάζει στις λύσεις, προσπαθώντας να αποδυναμώσει τη δημόσια υποστήριξη προς τις πράσινες τεχνολογίες.
Οι εκστρατείες παραπληροφόρησης γύρω από την κλιματική αλλαγή ενισχύονται και αποτελούν πλέον κρίσιμο εμπόδιο στην αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης, σύμφωνα με νέα έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για το Πληροφοριακό Περιβάλλον (IPIE).
Η έκθεση διαπιστώνει ότι η κλιματική δράση παρεμποδίζεται και καθυστερεί συστηματικά εξαιτίας ψευδών και παραπλανητικών αφηγήσεων, που προέρχονται κυρίως από εταιρείες ορυκτών καυσίμων, δεξιούς πολιτικούς και ορισμένα κράτη. Περαιτέρω, περιγράφει ένα «περιβάλλον στρατηγικής αναστάτωσης», στο οποίο η παραπληροφόρηση παρουσιάζεται ως μετριοπαθής και βασισμένη σε δεδομένα, ενώ στην πραγματικότητα αποπροσανατολίζει και καθυστερεί την ανάληψη δράσης.
Αυτή η τακτική, η οποία χαρακτηρίζεται ως «νέα άρνηση», εμφανίζεται με διάφορες μορφές: από υπερβολικές ή παραποιημένες ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών, μέχρι αβάσιμες κατηγορίες πως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ευθύνονται για τις διακοπές ρεύματος (με αφορμή την πρόσφατη μαζική διακοπή ρεύματος στην Ισπανία). Το πρόβλημα δεν περιορίζεται σε αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα – φτάνει έως τα υψηλότερα επίπεδα πολιτικής εξουσίας.
Η έκθεση κατονομάζει και τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ως «βασικό παράγοντα επιρροής» στην εξάπλωση παραπληροφόρησης για το κλίμα, σημειώνοντας τη στενή σχέση της εκστρατείας του με τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει τα αιολικά πάρκα ως «νεκροταφεία πουλιών» και έχει διαδώσει ατεκμηρίωτους ισχυρισμούς ότι οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες ευθύνονται για θανάτους φαλαινών, χωρίς καμία επιστημονική βάση.
Παρά τις υπαρκτές περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις που σχετίζονται με την ανάπτυξη των ΑΠΕ – όπως η προμήθεια πρώτων υλών και η εγκατάσταση νέων υποδομών – οι ειδικοί επισημαίνουν ότι συχνά αυτοί οι προβληματισμοί μεγεθύνονται σκόπιμα, μετατρέποντας τον διάλογο σε όχημα παραπληροφόρησης.
«Βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον πληροφόρησης που έχει διαστρεβλωθεί σκόπιμα», δηλώνει ο Klaus Bruhn Jensen, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και πρόεδρος της επιστημονικής ομάδας του IPIE. Όταν επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αποκρύπτουν ή παραποιούν την πραγματικότητα, το αποτέλεσμα είναι η αδράνεια, προειδοποιεί.
Η έκθεση του IPIE βασίζεται σε 300 μελέτες που καλύπτουν πάνω από μια δεκαετία έρευνας για την κλιματική παραπληροφόρηση. Ωστόσο, όπως επισημαίνει, η πλειονότητα αυτών των μελετών προέρχεται από τον αγγλόφωνο κόσμο, γεγονός που δείχνει την ανάγκη για περισσότερη διεθνή συνεργασία και επενδύσεις στην έρευνα σε χώρες εκτός του πλούσιου Δυτικού κόσμου.
Η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κλίμα, Elisa Morgera, κάλεσε τα κράτη να πολιτικοποιήσουν την παραπληροφόρηση και το greenwashing εκ μέρους της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, αλλά και των διαφημιστικών ή των ΜΜΕ που διακινούν σχετικό περιεχόμενο.
Από την πλευρά του, και ο Αντόνιο Γκουτέρες, έχει αποκαλέσει τις μεγάλες εταιρείες ορυκτών καυσίμων «νονούς του χάους του κλίματος», ζητώντας την απαγόρευση κάθε διαφήμισης από την πλευρά τους.
Η έκθεση προτείνει σειρά μέτρων, όπως:
- Ρύθμιση των ψηφιακών πλατφορμών (όπως προβλέπει ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες της Ε.Ε.)
- Υποχρεωτική διαφάνεια για τις εκπομπές και τη χρηματοδότηση των εταιρειών
- Ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ώστε οι πολίτες να μπορούν να εντοπίζουν παραπλανητικό περιεχόμενο
Μεταξύ άλλων, οι συντάκτες της έκθεσης υπογραμμίζουν την έλλειψη επαρκούς έρευνας πέρα από τον αγγλόφωνο κόσμο, σημειώνοντας ότι από τις 300 μελέτες που αναλύθηκαν, μόλις μία αφορούσε την Αφρική.
Σε κάθε περίπτωση, το συμπέρασμα είναι σαφές: η παραπληροφόρηση δεν είναι πλέον μόνο μια αμφισβήτηση της επιστήμης του κλίματος. Είναι μια καλά μελετημένη στρατηγική που προσπαθεί να αποδυναμώσει τις λύσεις, να διατηρήσει τα υπάρχοντα συμφέροντα και να καθυστερήσει τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο μέλλον.
