Σε μια εποχή όπου η πληροφορία ξεχειλίζει και η προσοχή διασπάται, το βλέμμα στο ράφι είναι μια προσπάθεια να σταθούμε - ήσυχα αλλά με επίγνωση - μπροστά στα βιβλία που κυκλοφορούν γύρω μας. Όχι, με διάθεση καταλόγου ή κριτικής εξουσίας, αλλά με εκείνη την προσωπική στάση που κρατάει ο αναγνώστης όταν ψάχνει όχι μόνο τι να διαβάσει, αλλά και γιατί να το διαβάσει.
Η στήλη αυτή φιλοδοξεί να παρουσιάζει βιβλία κάθε κατηγορίας - λογοτεχνία, δοκίμιο, ιστορία, πολιτική σκέψη με έναν λόγο απλό, εστιασμένο, στοχαστικό. Όχι για να αποφαίνεται, αλλά για να μοιράζεται. Γιατί κάποτε μια πρόταση, μια ιδέα, μια λέξη, είναι αρκετή για να ξαναδούμε αλλιώς τον κόσμο ή το ράφι μας.
Το «βλέμμα στο ράφι» θα ανανεώνεται τρεις φορές την εβδομάδα, με σταθερή προσήλωση στη σκέψη, την ουσία και την απόλαυση της ανάγνωσης.
Ο άνθρωπος ως μικρόβιο του ίδιου του πολιτισμού
Ι. Νικολακάκης, Η Ιστορία του Βιολογικού Πολέμου – Ιατρικές, βιοηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις, Εναλλακτικές Εκδόσεις, σελ.: 222
Το βιβλίο του Ι. Νικολακάκη έρχεται να καλύψει ένα βιβλιογραφικό κενό αυτό της ιστορικής καταγραφής και ερμηνείας μιας από τις πιο σκοτεινές εκφάνσεις της ανθρώπινης επινοητικότητας - του βιολογικού πολέμου. Με επίγνωση της σοβαρότητας του θέματος ο συγγραφέας χωρίς εύκολες καταδίκες ή φτηνές δραματοποιήσεις προσεγγίζει το θέμα με επιστημονική ευθύνη και γνωστικό βάθος.
Ακολουθώντας μια χρονολογική και θεματική διαδρομή - από τη σκόνη του Πελοποννησιακού Πολέμου ως τη σιωπηρή φρίκη του Ψυχρού - το βιβλίο μας δείχνει πώς η βιολογία, η ιατρική, αλλά και η πολιτική τέχνη του πολέμου διαπλέκονται, συχνά μυστικά, στην παραγωγή όπλων που δε στοχεύουν στρατούς αλλά κοινωνικά σώματα.
Η προϊστορική χρήση τοξινών, δηλητηρίων και φορέων νοσημάτων από φυλές και αρχαίους στρατούς αποτυπώνεται με ακρίβεια και διαύγεια. Στη συνέχεια, η αφήγηση βαθαίνει: οι ηθικές αμφιταλαντεύσεις της Αναγέννησης, η επιστημονική τυποποίηση της μικροβιολογίας στον 20ό αιώνα, και οι κρατικές πολιτικές των υπερδυνάμεων παρουσιάζονται όχι απλώς ως στρατιωτικά επεισόδια, αλλά ως συμπτώματα ενός βαθύτερου πολιτισμικού διχασμού: ανάμεσα στο να φτιάχνουμε θεραπεία ή να σχεδιάζουμε μόλυνση.
Η αφήγηση δεν κλείνει με την ιστορία, αλλά την περνά μέσα από το κόσκινο της βιοηθικής και της πολιτικής φιλοσοφίας. Η ανάδειξη της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ σε πρωταγωνίστριες δυνάμεις της βιολογικής εξόντωσης, οι αποκαλύψεις για ανθρώπινα πειράματα, η διφορούμενη χρήση της γνώσης σε εποχές πανικού και φόβου, φωτίζουν όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το εύθραυστο σήμερα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της γενετικής τροποποίησης.
Το βιβλίο του Νικολακάκη διαβάζεται ταυτόχρονα ως ιστορική μελέτη, ιατρική επιθεώρηση, και πολιτισμικός στοχασμός. Τελικά όμως, η υπόμνησή του στοχεύει σε κάτι πιο σημαντικό και πολύτιμο που δεν είναι άλλο από την πεποίθηση ότι η αληθινή πρόοδος δεν είναι η δεξιότητα να σκοτώνεις με ακρίβεια, αλλά το θάρρος να θεραπεύεις με σεβασμό.
Ένα σοβαρό και ενδιαφέρον βιβλίο, για μια εποχή όπου η απειλή δε φορά πλέον στολή, αλλά λευκή ποδιά ή υπολογιστικό αλγόριθμο.
Ο Ιωάννης Νικολακάκης είναι γιατρός με ειδίκευση στην Παθολογία και πολυετή εμπειρία σε δημόσια νοσοκομεία. Παράλληλα με την κλινική του πρακτική, ασχολείται συστηματικά με τη μελέτη της ιατρικής ιστορίας, της βιοηθικής και της πολιτικής της επιστήμης, με ιδιαίτερη έμφαση στις σκοτεινές ζώνες της εφαρμοσμένης βιολογίας.
Το έργο του «Η Ιστορία του Βιολογικού Πολέμου» αποτελεί το επιστέγασμα πολυετούς ερευνητικής ενασχόλησης και καταγράφει, με νηφαλιότητα και επιστημονική εντιμότητα, τις διασταυρώσεις ανάμεσα στην ιατρική γνώση και τη στρατιωτική χρήση της. Πρόκειται για μια τολμηρή συμβολή στον διάλογο γύρω από τα όρια της επιστήμης και την ευθύνη της απέναντι στην κοινωνία.
Ό,τι ξεκινά από το μικρό, μπορεί να φωτίσει τον κόσμο
Από το τοπικό στο παγκόσμιο – Ανθολογία διηγημάτων, Επιμέλεια: Γιώργος Ν. Περαντωνάκης, Εκδόσεις Διόπτρα, σελ. 180
Δεν είναι πάντα εύκολο να πεις μια μεγάλη ιστορία σε λίγες σελίδες. Κι όμως, το διήγημα έχει αυτή την παράξενη δύναμη να χωράει έναν ολόκληρο κόσμο μέσα σε ένα στιγμιότυπο, έναν τόνο φωνής, μια ελλειπτική φράση που δεν τελειώνει. Η ανθολογία «Από το τοπικό στο παγκόσμιο», με τη φροντισμένη επιμέλεια του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη, αποδεικνύει πως το τοπικό δεν είναι περιορισμός - είναι αφετηρία.
Τα διηγήματα της συλλογής αντλούν από το γνώριμο: μια γειτονιά, ένα χωριό, μια οικογενειακή ιστορία, μια πολιτισμική ιδιαιτερότητα. Και όμως, με τρόπο σχεδόν ανεπαίσθητο, οι ιστορίες ανοίγουν από το τοπικό βίωμα στο καθολικό ερώτημα. Τι σημαίνει πατρίδα; Πόσο κοστίζει η μετάβαση; Πού τελειώνει η ιδιομορφία και πού ξεκινά η συνάντηση με τον Άλλο;
Η συλλογή διαβάζεται σαν ένας πολύφωνος χάρτης της εμπειρίας, όπου κάθε συγγραφική φωνή προσθέτει ένα μικρό κομμάτι από το ψηφιδωτό του σύγχρονου κόσμου. Υπάρχει κοινωνική ματιά, υπαρξιακή ένταση, πολιτισμική παρατήρηση - και πάνω απ’ όλα, σεβασμός στην τέχνη της αφήγησης.
Ο Περαντωνάκης, ως επιμελητής, δεν επιβάλλεται. Επιλέγει και οργανώνει με ακρίβεια, αφήνοντας τις φωνές να σταθούν μόνες τους. Η επιλογή των κειμένων δεν υπακούει σε ένα σχήμα εντυπωσιασμού ή τυπολογικής ομοιομορφίας. Αντίθετα, καταθέτει έναν αναγνωστικό διάλογο, για τον κόσμο, για την τέχνη, για τη θέση του ανθρώπου ανάμεσα στο «εδώ» και στο «παντού».
Ένα βιβλίο για όσους πιστεύουν ότι το διήγημα δεν είναι παρακατιανό είδος, αλλά κρυστάλλινη μορφή αφήγησης. Και για όσους, κοιτώντας γύρω τους, θέλουν να καταλάβουν και λίγο παραπέρα.
Οι συγγραφείς της ανθολογίας: Χάρης Καλαϊτζίδης / Μαίρη Καλανδαρίδου / Τατιάνα Κίρχοφ /Χρίστος Κυθρεώτης / Κατερίνα Λάκκα / Μιχάλης Μαλανδράκης / Γιάννης Μπαλαμπανίδης / Ηλίας Μπιστολάς / Νικήτας Παπακώστας / Άκης Παπαντώνης / Κώστας Περούλης / Ελένη Στελλάτου
*Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης είναι συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας
