Η ανάδειξη της Σανάε Τακαΐτσι στην πρωθυπουργία χαρακτηρίζεται σημείο καμπής για την Ιαπωνία: αφενός αποτελεί την πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει τα ηνία σε ένα παραδοσιακά ανδροκρατούμενο πολιτικό στερέωμα, αφετέρου εκφράζει μια στρατηγική φιλοδοξία για το μέλλον της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας παγκοσμίως στην ιδεολογική βάση ενός συντηρητικού εθνικισμού που συνοψίζεται στο α λα Τραμπ «Πρώτα η Ιαπωνία». Οι αγορές την υποδέχθηκαν με αισιοδοξία και το χρηματιστήριο του Τόκιο κατέγραψε ρεκόρ, εν αναμονή της εφαρμογής ενός οικονομικού προγράμματος με ριζικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Η συχνά αποκαλούμενη «Σιδηρά Κυρία» της Ιαπωνίας, λόγω και του θαυμασμού της προς το μοντέλο Θάτσερ, είναι από τις πλέον συντηρητικές φωνές εντός του κυβερνώντος Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος (LDP), το οποίο την εξέλεξε στην ηγεσία του στις 4 Οκτωβρίου. Τα δύο σώματα της Δίαιτας, του ιαπωνικού Κοινοβουλίου, της παρείχαν χθες ψήφο εμπιστοσύνης για να αναλάβει την πρωθυπουργία. Η ιδεολογία της έχει βαθιές ρίζες στον εθνικισμό και το όραμα της Ιαπωνίας ως ισχυρής χώρας με λόγο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Αναμένεται να κινηθεί σε σκληρή γραμμή έναντι Κίνας και Βόρειας Κορέας, ενώ κατά τις εκτιμήσεις αναλυτών οι θέσεις της θα μπορούσαν να επιβαρύνουν και τις σχέσεις με τη Νότια Κορέα.
Η Σανάε Τακαΐτσι συγκαταλέγεται στους ιστορικούς αναθεωρητές που υποβαθμίζουν τις θηριωδίες της Αυτοκρατορικής Ιαπωνίας στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και έχει συμβάλει η ίδια στην αναθεώρηση σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας, ώστε να μετριαστούν οι διατυπώσεις που αναφέρονται στην ιαπωνική επιθετικότητα.
Γνωστή ως λάτρης της heavy metal, ντράμερ η ίδια και θαυμάστρια των Iron Maiden και των Deep Purple, σπάει σε κάθε περίπτωση τα συμβατικά στερεότυπα και παρουσιάζει μια πολύπλευρη δημόσια εικόνα που φέρεται να προσελκύει νεότερες και διαφορετικές μεταξύ τους δημογραφικές ομάδες.
Στο πεδίο της οικονομίας, η Τακαΐτσι τάσσεται υπέρ της αύξησης των δημόσιων δαπανών, ιδίως στον τομέα της άμυνας και των υποδομών. Την χαρακτηρίζουν «δημοσιονομική ακτιβίστρια», καθώς υποστηρίζει μία παρεμβατική οικονομική πολιτική που περιλαμβάνει σημαντικές κρατικές δαπάνες, μειώσεις φόρων και επιθετική νομισματική χαλάρωση, σε συνέχεια της οικονομικής πολιτικής του Σίνζο Άμπε - των αποκαλούμενων «Abenomics». Αυτή η προσέγγιση συνάδει με την ευρύτερη στρατηγική της για την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας της Ιαπωνίας μέσω της χρηματοδότησης προηγμένων στρατιωτικών δυνατοτήτων, με παράλληλο στόχο τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας μέσω επενδύσεων στους τομείς της τεχνολογίας και της καινοτομίας.
Το οικονομικό πρόγραμμα της Τακαΐτσι δίνει έμφαση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ιαπωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση των αγορών εργασίας, την ενθάρρυνση της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών και τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Υποστηρίζει τη στήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και των εξαγωγικών βιομηχανιών για την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας. Η κυβέρνησή της αναμένεται να δώσει κίνητρα για την καινοτομία, αντιμετωπίζοντας παράλληλα επείγοντα ζητήματα όπως η έλλειψη εργατικού δυναμικού που επιδεινώνεται από το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και τη γήρανση του πληθυσμού. Η κυβέρνησή της είναι επίσης πιθανό να συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα και στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.
Οι αρχικές αντιδράσεις των αγορών της Ιαπωνίας προς τη νέα κυβέρνηση ήταν θετικές. Ο δείκτης Nikkei 225 αναρριχήθηκε σε νέα ιστορικά υψηλά και έκλεισε χθες στις 49.316,06 μονάδες, προσεγγίζοντας το ψυχολογικό όριο των 50.000 μονάδων, αντανακλώντας εμπιστοσύνη στη φιλόδοξη προσέγγιση της νέας πρωθυπουργού. Το γιεν παρέμεινε σταθερό έναντι του δολαρίου, αν και αναμένεται το επόμενο διάστημα κάποια μεταβλητότητα, καθώς οι αγορές εκτιμούν τον αντίκτυπο των δημοσιονομικών επιλογών της και των πιθανών αποφάσεων της Τράπεζας της Ιαπωνίας, της οποίας η πολιτική εδώ και χρόνια στοχεύει στην καταπολέμηση του αποπληθωρισμού και την τόνωση της ανάπτυξης.
Οι επενδυτές θεωρούν ότι η υποστήριξη της Σανάε Τακαΐτσι στην δημοσιονομική επέκταση, σε συνδυασμό με τη σταθερή συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την έμφαση στην οικονομική ασφάλεια, ευνοεί τη βιώσιμη ανάπτυξη της αγοράς. Ωστόσο, εκφράζονται ανησυχίες σχετικά με τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα του αυξημένου δημόσιου χρέους και τους γεωπολιτικούς κινδύνους που ενδέχεται να επηρεάσουν το κλίμα των επενδυτών.
Ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα ζητήματα κατά την πρωθυπουργία της Τακαΐτσι θα είναι η διαφαινόμενη βούλησή της για επανεξοπλισμό της Ιαπωνίας - ζήτημα που αγγίζει ευαίσθητα αντανακλαστικά που έχουν τις ρίζες τους στη συντριπτική ήττα της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μέλος της υπερεθνικιστικής οργάνωσης Nippon Kaigi, η νέα πρωθυπουργός υποστηρίζει την αναθεώρηση του Συντάγματος της Ιαπωνίας, ιδίως του άρθρου 9, το οποίο αποκηρύσσει τον πόλεμο και απαγορεύει τη συγκρότηση ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων με επιθετικές δυνατότητες πέραν του πλαισίου αυτοάμυνας. Η θέση της αυτή συνάδει με τις αυξανόμενες εκκλήσεις στο ιαπωνικό πολιτικό φάσμα για ισχυρότερη εθνική άμυνα ως απάντηση στις περιφερειακές απειλές στην Άπω Ανατολή, προερχόμενες κυρίως από τη Βόρεια Κορέα, την Κίνα, αλλά και τη Ρωσία.
Η κυβέρνηση Τακαΐτσι αναμένεται να αυξήσει σημαντικά τον αμυντικό προϋπολογισμό για την ανάπτυξη προηγμένων στρατιωτικών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της αντιπυραυλικής άμυνας, των δυνατοτήτων κυβερνοπολέμου και των αμυντικών πρωτοβουλιών στο Διάστημα.
Ο εθνικιστικός προσανατολισμός της Τακαΐτσι αντανακλά μια ευρύτερη ιδεολογική τάση εντός του συντηρητικού μπλοκ της Ιαπωνίας, που στοχεύει στην αναζωογόνηση της εθνικής υπερηφάνειας και της ιστορικής συνείδησης. Αυτό περιλαμβάνει την προώθηση των παραδοσιακών πολιτιστικών αξιών, την αναθεώρηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με έμφαση στον πατριωτισμό και μια κριτική στάση απέναντι στις ιστορικές αφηγήσεις που οι δεξιές παρατάξεις της Ιαπωνίας θεωρούν υπερβολικά αυτοκριτικές. Η ηγεσία της ενδέχεται να ενθαρρύνει τις προσπάθειες αναβίωσης των συμβόλων της ιαπωνικής ταυτότητας και κυριαρχίας, τα οποία έχουν υποβαθμιστεί στις μεταπολεμικές δεκαετίες.
Τέτοιες ιδεολογικές μεταβολές βρίσκουν πρακτική εφαρμογή στη χάραξη της περιφερειακής πολιτικής, καθώς η έμφαση που δίνει η Τακαΐτσι στην κυριαρχία ενδέχεται να σκληρύνει τη στάση της Ιαπωνίας σε εδαφικές διαφορές και ιστορικές εκκρεμότητες με γειτονικές χώρες. Αυτή η προσέγγιση αποσκοπεί μεν στην ενίσχυση της θέσης της Ιαπωνίας ως βασικής περιφερειακής δύναμης, αλλά αυξάνει τους κινδύνους διπλωματικών τριβών και αντιδράσεων από τις γειτονικές χώρες, ιδίως την Κίνα και τη Νότια Κορέα.
Η εκλεκτική συγγένεια με τον Τραμπ
Καθοριστικό στοιχείο της πρωθυπουργίας Τακαΐτσι θα είναι η προσέγγιση που θα ακολουθήσει στις σχέσεις της Ιαπωνίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η διμερής συμμαχία παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της αμυντικής στάσης της Ιαπωνίας, αλλά το όραμα της Τακαϊτσι περιλαμβάνει μια πιο αποφασιστική Ιαπωνία που «μοιράζεται το βάρος» της περιφερειακής ασφάλειας πιο ισότιμα, διατηρώντας παράλληλα ισχυρούς διπλωματικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι είναι απίθανο να υπονομεύσει τη συμμαχία με την Ουάσινγκτον, αλλά μάλλον επιδιώκει να την αναπροσαρμόσει, ενθαρρύνοντας μια βαθύτερη στρατηγική συνεργασία και κοινή στρατιωτική ετοιμότητα ως απάντηση στην αυξανόμενη επιθετικότητα της Κίνας και τις προκλήσεις της Βόρειας Κορέας. Η κυβέρνησή της αναμένεται επίσης να χειριστεί με προσοχή τις πολύπλοκες εμπορικές και οικονομικές πτυχές των διμερών σχέσεων, με στόχο να αξιοποιήσει τη συμμαχία για την ενίσχυση της τεχνολογικής και βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας της Ιαπωνίας.
Η αναπροσαρμογή των δεσμών Ιαπωνίας-ΗΠΑ υπό την ηγεσία της μπορεί να ενισχύσει και την τριμερή συνεργασία ασφαλείας με τη Νότια Κορέα και την Αυστραλία, μεταβάλλοντας την περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας, η οποία είναι ιδιαίτερα περίπλοκη από ευαίσθητες ιστορικές και εδαφικές εκκρεμότητες.
Η Washington Post παρατηρεί ότι η Τακαΐτσι και ο Τραμπ έχουν ήδη ένα προφανές κοινό σημείο: Την αμοιβαία συμπάθειά τους για τον Σίνζο Άμπε, τον δολοφονηθέντα το 2022 Ιάπωνα πρώην πρωθυπουργό που ανέπτυξε στενή φιλία με τον Αμερικανό πρόεδρο κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του στον Λευκό Οίκο. Η Τακαϊτσι κατείχε υψηλόβαθμες θέσεις στην κυβέρνηση του Άμπε και θεωρείται ευρέως εντός του LDP ως προστατευόμενή του και πρόσωπο που ευθυγραμμιζόταν στενά με τις πολιτικές του απόψεις του πολιτικού που στην Ουάσινγκτον τον χαρακτήριζαν «Τραμπ πριν από τον Τραμπ».
Όπως ο Τραμπ, έτσι και η Τακαΐτσι εργαλειοποιεί την λαϊκίστικη και αντιμεταναστευτική ρητορική, υποσχόμενη «πρώτα η Ιαπωνία». Η στάση της αυτή βρήκε απήχηση στη δεξιά πτέρυγα του κόμματός της και θα δοκιμαστεί τώρα στην πρώτη συνάντηση που θα έχει ως πρωθυπουργός με τον Ντόναλαντ Τραμπ, τον πρόεδρο του «America First», ο οποίος θα βρεθεί την επόμενη εβδομάδα στην Ιαπωνία στο πλαίσιο της περιοδείας του σε χώρες της Άπω Ανατολής.
Θα είναι για εκείνη η πρώτη μεγάλη διπλωματική πρόκληση, αφού η ιδεολογική «συγγένεια» με τον Τραμπ δεν αποτελεί επαρκές εχέγγυο για τον Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος προκάλεσε ταραχή στο Τόκιο με τους δασμούς και τις προτάσεις να πληρώσει η Ιαπωνία περισσότερα για την παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων στην περιοχή.
