Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει παγιδεύσει τον εαυτό του -και μαζί του ολόκληρη την Τουρκία- σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει παρά μόνο αν εξακολουθήσει να «καταπνίγει» το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έως την πλήρη εξουδετέρωση.
Η άνευ προηγουμένου καταστολή, που ξεκίνησε με τη σύλληψη τον περασμένο Μάρτιο του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, συνεχίζεται κλιμακούμενη με πολλαπλές έρευνες για διαφθορά να ξεκινούν εναντίον των δήμων που ελέγχει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Εκτός από τον Ιμάμογλου, έχουν συλληφθεί και καθαιρεθεί οι δήμαρχοι των μητροπολιτικών πόλεων της Αττάλειας και των Αδάνων, μαζί με 12 δημάρχους περιφερειών, ενώ καθημερινές είναι οι συλλήψεις στελεχών του κόμματος, γραφειοκρατών που διόρισε στους δήμους και επιχειρηματιών που συνεργάζονται με τους δήμους του CHP.
Αυτές οι κινήσεις δεν αποσκοπούν απλώς στην υπονόμευση των νικών του CHP στις τοπικές εκλογές του 2024 -όταν το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) υπέστη τη χειρότερη ήττα του τα τελευταία 23 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία- αλλά αποτελούν μέρος της ευρύτερης στρατηγικής του Τούρκου προέδρου να εξουδετερώσει το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης και να το αποδυναμώσει εν όψει των επόμενων προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών.
Η επιλογή να μην συμβιβαστεί με την επερχόμενη νίκη του CHP και να μην δρομολογήσει μια ομαλή μετάβαση της εξουσίας τον οδήγησε σε έναν μονόδρομο. Αν υποχωρήσει, ή έστω ολιγωρήσει, θα έχει υπογράψει κατά τους αναλυτες το πολιτικό του τέλος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον ίδιο, το σύστημα εξουσίας γύρω του και τη χώρα με την πίεση που έχει συγκεντρωθεί στο πολιτικό σύστημα.
Έχοντας στη διάθεσή του κυρίως επικοινωνιακούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς και με επίκληση στο θρησκευτικό συναίσθημα που καταπιέστηκε από το κοσμικό κεμαλικό καθεστώς στο παρελθόν, ελέγχει την πίεση αυτή ώστε να μην φτάσει σε σημείο κορεσμού. Η οικονομία, ωστόσο, ο μεγάλος «ασθενής» της Τουρκίας, κάθε φορά που ανακοινώνονται νέες δικαστικές διώξεις κατά της αντιπολίτευσης αντιδρά με πτώση του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης και της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας.
Τα βλέμματα στραμμένα στις 15 Σεπτεμβρίου
Σε ένα νέο επεισόδιο του σήριαλ καταστολής του CHP, την Τρίτη καθαιρέθηκε στο πλαίσιο ασφαλιστικών μέτρων ο επικεφαλής και η διοίκηση της τοπικής οργάνωσης του κόμματος στην Κωνσταντινούπολη, της μεγαλύτερης νομαρχιακής επιτροπής του κόμματος, στο πλαίσιο των ερευνών για εξαγορά ψήφων στο τοπικό συνέριο στις 8 Οκτωβρίου του 2023.
Με την απόφαση του 45ου Τμήματος του Πρωτοδικείου της Κωνσταντινούπολης απομακρύνθηκε από την ηγεσία της οργάνωσης ο Οζγκιούρ Τσελίκ, στενός συνεργάτης του προέδρου του κόμματος και αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Οζγκιούρ Οζέλ, όπως και του Εκρέμ Ιμάμογλου. Παράλληλα, «πάγωσαν» όλες οι διαδικασίες για την προετοιμασία του επόμενου 39ου τακτικού συνεδρίου της τοπικής οργάνωσης του CHP στην Κωνσταντινούπολη.
Η κίνηση αυτή εκτιμάται ότι είναι προάγγελος μίας εντονότερης πολιτική πίεσης στο άμεσο μέλλον, προκαλώντας σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις συνεχιζόμενες νομικές διώξεις εις βάρος και του ίδιου του Οζγκιούρ Οζέλ πέραν του Εκρέμ Ιμάμογλου, του ισχυρότερου αντίπαλου του προέδρου Ερντογάν αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές.
Συγκεκριμένα, η δικαστική απόφαση μπορεί να επηρεάσει μια ξεχωριστή υπόθεση που απειλεί την ηγεσία Οζέλ στο κόμμα. Στην Άγκυρα εκδικάζεται στις 15 Σεπτεμβρίου η υπόθεση για τις καταγγελίες περί δωροδοκίας στο τελευταίο συνέδριο του CHP τον Νοέμβριο του 2023. Στη δίκη αυτή υπάρχει ο κίνδυνος να καθαιρεθεί ο πρόεδρος και να οριστεί διαχειριστής στο κόμμα ή να κηρυχθεί το συνέδριο άκυρο -ως «μη εγένετο»- και σε αυτή την περίπτωση είναι ισχυρό το ενδεχόμενο να επιστέψει στην ηγεσία του κόμματος ο τέως πρόεδρός του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.
Ο γηραιός Κιλιτσντάρογλου από την πλευρά του, δέσμιος της άκρατης φιλοδοξίας του, ονειρεύεται να αναλάβει εκ νέου το κόμμα, έστω κι αν αυτό θα είναι «ξεδοντιασμένο». Ήταν ο ίδιος άλλωστε που έδωσε το έναυσμα για την εισαγγελική έρευνα σε σχέση με τις κατηγορίες περί εξαγοράς ψήφων, αναπαράγοντας δημοσίως σε τηλεοπτική συνέντευξή του τα υπονοούμενα του αντιπάλου του στις προεδρικές εκλογές, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, περί «σκιάς» στο συνέδριο -δηλαδή χειραγώγησης ψήφων- στις εσωκομματικές εκλογές του CHP, στις 4-5 Νοεμβρίου 2023.
Όπως άλλωστε και η έρευνα της εισαγγελίας για ατασθαλίες στο συνέδριο της Κωνσταντινούπολης που οδήγησαν στην καθαίρεση της τοπικής οργάνωσης ξεκίνησαν έπειτα από καταγγελίες μελών του κόμματος.
Από αυτή την άποψη, τουλάχιστον, ο Ερντογάν έχει ισχυρό άλλοθι.
Μετά τις εξελίξεις στην Κωνσταντινούπολη, αρκετά στελέχη του CHP υποστήριξαν το ενδεχόμενο διαγραφής του Κιλιτσντάρογλου από το κόμμα, ωστόσο προς το παρόν η ιδέα αυτή φαίνεται να εγκαταλείπεται. Διεγράφη ωστόσο ο συνεργάτης του από το παρελθόν και υποστηρικτής του, Γκιουρσέλ Τεκίν, ο οποίος ορίστηκε τοποτηρητής από το δικαστήριο στη θέση του Οζγκιούρ Τσελίκ στην Κωνσταντινούπολη.
Τα σενάρια για το CHP και τι υπολογίζει ο Ερντογάν
Σε περίπτωση δικαστικής ακύρωσης του συνεδρίου του 2023, η επιστροφή του Κιλιτσντάρογλου στην ηγεσία του CHP θεωρείται ισχυρή, όχι όμως δεδομένη. Το δικαστήριο μπορεί να ορίσει τοποτηρητή/διαχειριστή οποιονδήποτε αυτό κρίνει. Η διορισμένη διοίκηση θα πρέπει να οδηγήσει το κόμμα σε συνέδριο, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει από 90 ημέρες έως ενάμιση χρόνο. Αυτή η διαδικασία θα προκαλέσει στο CHP ακόμη πιο έντονες εσωτερικές διαμάχες, οδηγώντας το ίσως και σε διάσπαση.
Έτσι, ο Ταγίπ Ερντογάν θα μπορεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές από το φθινόπωρο του 2027, με το CHP να μην υφίσταται ως πραγματική απειλή για τον ίδιο. «Φαίνεται ότι αυτό είναι το σχέδιο που εκτυλίσσεται στο πολιτικό παρασκήνιο της Άγκυρας» εκτιμά ο έγκριτος Τούρκος πολιτικός αναλυτής Μουράτ Γετκίν, επισημαίνοντας ότι «από τη σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου στις 19 Μαρτίου, το CHP φαίνεται να βρίσκεται υπό δικαστική πολιορκία».
Αστάθμητος παράγοντας στο σενάριο αυτό είναι το ενδεχόμενο να μην στηρίξει το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας των Λαών και της Δημοκρατίας (DEM) την πρόταση για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες ή για αναθεώρηση του Συντάγματος - προϋπόθεση απαραίτητη για να μπορεί να είναι τρίτη φορά υποψήφιος πρόεδρος ο Ερντογάν. Αυτό θα εξαρτηθεί όμως από τη συνέχιση του καλού κλίματος μεταξύ του DEM και του Ερντογάν, τουτέστιν την επιτυχία της διαδικασίας επίλυσης του Κουρδικού, που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη στήριξη και του ασθενούντος εθνικιστή ηγέτη Ντεβλέτ Μπαχτσελί.
Ένας άλλος απρόβλεπτος παράγοντας θα ήταν να παραδώσει την εξουσία ο ίδιος ο Ερντογάν στον εκλεκτό του διάδοχο, ένα ενδεχόμενο που οι συνεργάτες του απορρίπτουν κατηγορηματικά. Τα υπονοούμενα όμως για το σενάριο αυτό ήλθαν τις τελευταίες ημέρες εκ των έσω και όχι από κάποια πηγή της αντιπολίτευσης. Η φιλοκυβερνητική ακραία ισλαμιστική εφημερίδα Yeni Akit έγραψε αλληγορικά: «Ακόμα κι αν εκείνο το μεγάλο 'πλατάνι' καταρρεύσει, σίγουρα θα έχει ετοιμάσει ένα 'φιντάνι' που θα πάρει τη θέση του»! Ο υπαινιγμός δεν άφηνε περιθώρια αμφιβολιών: ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.
