Σαουδική Αραβία και Τουρκία επεδίωκαν από κοινού την άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Συρία, όπερ και εγένετο για να ακολουθήσει η συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Αχμάντ Αλ Σαράα στο Ριάντ επισφραγίζοντας επί της ουσίας τη νομιμοποίηση του «μετα-τζιχαντιστικού» καθεστώτος και την αρχή του τέλους της διεθνούς απομόνωσης της χώρας επί των ημερών Άσαντ.
Στο φόντο των επενδυτικών συμφωνιών-μαμούθ με τον πρίγκιπα διάδοχο και ντε φάκτο ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, η ανακοίνωση της άρσης των κυρώσεων και οι χειραψίες με τον Αχμάντ Αλ Σαράα, παράλληλα με την προθυμία που εξέφρασε με τον πλέον έντονο τρόπο ο Ντόναλντ Τραμπ να διαπραγματευτεί με το Ιράν, ήλθαν να ενσαρκώσουν την αναδιαμόρφωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή που συμπυκνώνεται στη δήλωση πως «δεν υπάρχουν μόνιμοι εχθροί».
Κατά τον πρώτο σταθμό της περιοδείας Τραμπ στις μοναρχίες του Κόλπου, ένα προγραμματισμένο ολιγόλεπτο τετ-α-τετ, κατόπιν πρωτοβουλίας του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, έγινε συνάντηση κορυφής μισής ώρας σε αίθουσα του πολυτελούς ξενοδοχείου Ritz του Ριάντ παρουσία του ίδιου του διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και με τη συμμετοχή μέσω βιντεοκλήσης του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που έσπευσε ακολούθως να ευχαριστήσει τον «φίλο του» Τραμπ για την άρση των κυρώσεων και να αυτοπροβληθεί ως «ειρηνοποιός» από τη Συρία έως την Ουκρανία και τη Γάζα.
Ο ίδιος ο Τραμπ δήλωσε ότι ο πρόεδρος Ερντογάν και ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον παρότρυναν να άρει τις κυρώσεις κατά της Συρίας. Είχε προηγηθεί τηλεφωνική επικοινωνία του Μάρκο Ρούμπιο με τον Χακάν Φιντάν πριν από την αιφνιδιαστική ανακοίνωση που έκανε ο Αμερικανός πρόεδρος από το βήμα του Αμερικανο-Σαουδαραβικού Επιχειρηματικού Φόρουμ στο Ριάντ. Ο Τραμπ υπογράμμισε ότι οι κυρώσεις είχαν εξυπηρετήσει τον σκοπό τους, αλλά ότι τώρα ήρθε η ώρα η Συρία να «μας δείξει κάτι αξιοσημείωτο». Υπό ισχυρό χειροκρότημα, ανέφερε πως έχει αποφασίσει τον τερματισμό των κυρώσεων προκειμένου να δώσει στους Σύρους «μία ευκαιρία να επιτύχουν το μεγαλείο».
Οι συνομιλίες που ακολούθησαν με τον άλλοτε επικηρυγμένο από τις Ηνωμένες Πολιτείες με δέκα εκατομμύρια δολάρια τζιχαντιστή Αχμάντ Αλ Σαράα ήταν η πρώτη κατ’ ιδίαν συνάντηση μεταξύ ηγετών των Ηνωμένων Πολιτειών και της Συρίας εδώ και μία 25ετία και ενώ έχει μεσολαβήσει ένας δεκαετής καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος, όταν και κορυφώθηκαν οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του καθεστώτος Άσαντ.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ανοίγει δίαυλο ομαλοποίησης σχέσεων με το νέο καθεστώς της Δαμασκού και του δίνει τη δυνατότητα να εδραιώσει την εξουσία του σε ένα κατακερματισμένο έθνος. Και προς αυτό ζήτησε από τον Αχμάντ Αλ Σάραα, σύμφωνα με την ενημέρωση του Λευκού Οίκου προς τους δημοσιογράφους, «να υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ με το Ισραήλ, να διατάξει όλους τους ξένους τρομοκράτες να εγκαταλείψουν τη Συρία, να απελάσει τους Παλαιστίνιους τρομοκράτες, να συνδράμει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποτρέψουν την επανεμφάνιση του ISIS και να αναλάβει την ευθύνη για τα κέντρα κράτησης κρατουμένων του ISIS στη βορειοανατολική Συρία».
Η τζιχαντιστική Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS), με τις ρίζες της στην Αλ Κάιντα και το Μέτωπο αλ-Νούσρα, η οποία ανέτρεψε με τουρκικές «πλάτες» τον Μπασάρ αλ-Άσαντ κατά την αστραπιαία προέλαση του Δεκεμβρίου στη Δαμασκό, εξακολουθεί να περιλαμβάνεται στον αμερικανικό κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Πολλά στελέχη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, και σαφώς το Ισραήλ, βλέπουν το λιγότερο με βαθύτατη καχυποψία το «εξευγενισμένο» προφίλ του αρχηγού της HTS που εγκατέλειψε το nom de guerre Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολάνι και τη στολή παραλλαγής με το σαρίκι για να φορέσει κοστούμι και γραβάτα ως ο νέος ένοικος του προεδρικού μεγάρου της «νέας» Συρίας.
Ο Τραμπ πάντως επιφύλαξε μέχρι και εγκωμιαστικές δηλώσεις για τον Αχμάντ Αλ Σαράα: «Νέος, ελκυστικός τύπος. Σκληρός τύπος. Δυνατό παρελθόν. Πολύ δυνατό παρελθόν. Μαχητής»… Το «δυνατό παρελθόν» περιλαμβάνει την Αλ Κάιντα και την παγκόσμια τζιχάντ.
Το σήμα που έδωσε ο Τραμπ για ομαλοποίηση διπλωματικών σχέσεων με το νέο καθεστώς θα ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και του Σύρου ομολόγου του στην Τουρκία. Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι προσφέρει στη Συρία «μια νέα αρχή», αλλά δεν ανέφερε πότε θα αρθούν επίσημα οι κυρώσεις και με ποιον μηχανισμό -μπορεί να άρει κάποιες κυρώσεις με προεδρικό διάταγμα, αλλά για άλλες θα απαιτηθεί έγκριση του Κογκρέσου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Συρία εδώ και δεκαετίες, αλλά οι βαρύτερες προστέθηκαν στη διάρκεια του εμφυλίου μετά την εξέγερση του 2011.
Η συριακή κυβέρνηση από πλευράς της χαιρέτισε τη συνάντηση ως «ιστορική» και δήλωσε ότι εξετάστηκαν «τρόποι για συρο-αμερικανική συνεργασία», μεταξύ άλλων στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ο ίδιος ο Αλ Σαράα «προσέφερε» στον Αμερικανό πρόεδρο την κατασκευή ενός Πύργου Τραμπ στη Δαμασκό, πρόσβαση σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ορυκτά.
Τα συριακά κρατικά μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν πλάνα Σύρων να πανηγυρίζουν για την άρση των κυρώσεων με την ελπίδα ότι θα βγουν από το τέλμα της ανέχειας, αλλά έλειπαν αναφορές περί ομαλοποίησης σχέσεων με το Ισραήλ. Βάσει πρόσφατης έκθεσης του ΟΗΕ, εννέα στους δέκα Σύρους ζουν σε συνθήκες φτώχειας και η οικονομική παραγωγή της χώρας ανέρχεται στο ένα τέταρτο της προπολεμικής. Με τον τρέχοντα ρυθμό ανάπτυξης, ανέφερε η έκθεση, η Συρία δεν θα επιστρέψει στην προπολεμική οικονομική της παραγωγή πριν από το 2080.
Αναλυτές θεωρούν ότι η άρση των αμερικανικών κυρώσεων είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσει η νέα κυβέρνηση να ανοικοδομήσει μια οικονομία που αποδεκατίστηκε από τον πόλεμο. Οι κυρώσεις απέκοψαν ουσιαστικά τη Συρία από το διεθνές τραπεζικό σύστημα και την απομόνωσαν από την παγκόσμια οικονομία, μπλοκάροντας τις μεταφορές χρημάτων, περιορίζοντας τις εισαγωγές και εξαγωγές, καθώς και αποκλείοντας τη δραστηριότητα των περισσότερων διεθνών εταιρειών.
Εάν οι κυρώσεις αρθούν ανοίγει ο δρόμος για επενδύσεις, εμπόριο, επιστροφή ανθρωπιστικών οργανώσεων και επιτάχυνση της ανοικοδόμησης. Και ο αγώνας δρόμου των τουρκικών εταιρειών για την ανοικοδόμηση έχει ήδη ξεκινήσει. Η Συρία χρειάζεται επειγόντως σιδηροδρόμους, αεροδρόμια, γέφυρες, δρόμους και δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και ο Ερντογάν -όχι μόνο γείτονας γεωγραφικά αλλά και «αρχιτέκτονας» της πτώσης του Άσαντ- θα είναι ο μεγάλος ωφελημένος.
Αλλά γιατί ανακοινώθηκε ο τερματισμός των κυρώσεων στη Συρία από τη Σαουδική Αραβία; Ο Φραντσέσκο Μπατιστίνι, ανταποκριτής της ιταλικής Corriere della Sera στην Κωνσταντινούπολη, επισημαίνει ότι στα έργα που επίκεινται περιλαμβάνεται η αποκατάσταση των 1.750 χιλιομέτρων του παλιού σιδηροδρόμου που από τις αρχές του 20ού αιώνα συνέδεε την Κωνσταντινούπολη και τη Δαμασκό με τους ιερούς τόπους της Μεδίνας και της Μέκκας: ένα αρχαίο όνειρο των Οθωμανών σουλτάνων, αυτό της ρύθμισης της κυκλοφορίας του εμπορίου και των προσκυνητών προς την αραβική χερσόνησο, το οποίο ο νεοοθωμανισμός του Ερντογάν θεωρεί προτεραιότητα.
Ο υπερπληθωρισμός και το βαρύ δημόσιο χρέος της Άγκυρας, ωστόσο, δεν βοηθούν τις τουρκικές φιλοδοξίες. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας θα μπορούσε να «περάσει» μόνο μέσω του σαουδαραβικού στέμματος, σημειώνει. Χρειάζονται κεφάλαια του Κόλπου, ιδίως του Κατάρ, για να κατασκευαστεί το δίκτυο τρένων υψηλής ταχύτητας που έχουν ήδη σχεδιάσει ο Μπιν Σαλμάν και οι εμίρηδες, μια σειρά συνδέσεων που μέσω της Τουρκίας και της Συρίας θα επέτρεπαν ευκολότερη πρόσβαση στη Μεσόγειο (και στον Δρόμο του Βαμβακιού, έναν εμπορικό διάδρομο που υποστηρίζουν οι ΗΠΑ σε αντίθεση με τον κινεζικό Δρόμο του Μεταξιού).
Πέραν από τις business, το έτερο στοιχείο κατά την επίσκεψη Τραμπ στο Ριάντ που αγγίζει την αμερικανική διπλωματία είναι η πρόθεση που εξέφρασε για διαπραγματεύσιμη λύση με το Ιράν με τον πλέον έντονο τρόπο μέχρι σήμερα και ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη οι σχετικές συνομιλίες για την ανάσχεση του πυρηνικού του προγράμματος. Ο Τραμπ ξεκαθάρισε πως το Ιράν «δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικό όπλο», αλλά η ομιλία του στο Αμερικανο-Σαουδαραβικό Επιχειρηματικό Φόρουμ ερμηνεύτηκε ως το μεγαλύτερο μέχρι στιγμής άνοιγμά του προς την Τεχεράνη, δίνοντας και το στίγμα της πολιτικής του στη Μέση Ανατολή.
«Όσον αφορά το Ιράν, ποτέ δεν πίστεψα ότι έχουμε μόνιμους εχθρούς. Είμαι διαφορετικός από ό,τι νομίζουν πολλοί άνθρωποι. Δεν μου αρέσουν οι μόνιμοι εχθροί, αλλά μερικές φορές χρειάζεσαι εχθρούς για να κάνεις τη δουλειά και πρέπει να την κάνεις σωστά. Οι εχθροί σου δίνουν κίνητρο. Στην πραγματικότητα, μερικοί από τους πιο στενούς φίλους των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι έθνη εναντίον των οποίων πολεμήσαμε σε προηγούμενες γενιές. Και τώρα είναι φίλοι και σύμμαχοί μας. Θέλω να κάνω μια συμφωνία με το Ιράν. Αν μπορέσω να κάνω μια συμφωνία με το Ιράν, θα είμαι πολύ χαρούμενος αν πρόκειται να κάνουμε την περιοχή σας και τον κόσμο ένα ασφαλέστερο μέρος. Αλλά αν η ηγεσία του Ιράν απορρίψει αυτό τον κλάδο ελαίας και συνεχίσει να επιτίθεται στους γείτονές της, τότε δεν θα έχουμε άλλη επιλογή από το να ασκήσουμε μαζική μέγιστη πίεση, να οδηγήσουμε τις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου στο μηδέν» είπε ο Αμερικανός πρόεδρος και επανέλαβε αυτό που είχε πει προ ημερών στον Λευκό Οίκο: «Το Ιράν δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικό όπλο».
Μπροστά στους συνολικούς προβληματισμούς του Ισραήλ και τη διαφαινόμενη απουσία συντονισμού αναφορικά με τις τελευταίες κινήσεις Τραμπ στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής -από τη συμφωνία με τους Χούθι, τη διαπραγμάτευση με τη Χαμάς για την απελευθέρωση του Αμερικανο-ισραηλινού ομήρου Εντάν Αλεξάντερ έως την άρση των κυρώσεων στη Συρία- ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε καθησυχαστικός προς το Ισραήλ, λέγοντας ότι «δεν μένει στο περιθώριο» εξαιτίας της περιοδείας του στον Κόλπο και ότι οι καλές σχέσεις των ΗΠΑ με «παίκτες» της περιοχής το ευνοούν. «Το να έχεις μία σχέση όπως αυτή που διατηρώ με τις χώρες της περιοχής […] νομίζω είναι πολύ καλό για το Ισραήλ» ανέφερε εν πτήσει προς το Κατάρ, δεύτερο σταθμό της περιοδείας του, για να ακολουθήσουν σήμερα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
