Σαν σήμερα κλείνουν 36 χρόνια από την σφαγή στην πλατεία Τιενανμέν.
Ήταν 5 Ιουνίου 1989. Ο άγνωστος άντρας φοράει λευκό πουκάμισο και κρατάει στα χέρια δύο τσάντες. Στέκεται σε απόσταση αναπνοής από τα άρματα μάχης στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου και τα εμποδίζει να περάσουν. Από τον έκτο όροφο ενός ξενοδοχείου, ο φωτογράφος Τζεφ Βίντενερ, απαθανατίζει τη στιγμή.
Η φωτογραφία του άντρα κάνει τον γύρο του κόσμου και γίνεται σύμβολο της θηριωδίας του κινεζικού καθεστώτος αλλά και του ακλόνητου πόθου για ελευθερία μπροστά στην καταστολή.
Όλα ξεκίνησαν στις 15 Απριλίου του έτους 1976 στη μεγαλύτερη πλατεία του κόσμου και σύμβολο του Μαοϊκού καθεστώτος. Περίπου 200.000 άνθρωποι οι περισσότεροι φοιτητές, γιόρτασαν την «Ημέρα των νεκρών» με μια μεγάλη συγκέντρωση στην πλατεία της «Ουράνιας Γαλήνης», Τιενανμέν, προς τιμήν του πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι, που είχε πεθάνει τον Ιανουάριο. Η παράδοση θέλει τους ζωντανούς να αφήνουν μηνύματα και ποιήματα στους τάφους των αγαπημένων τους, όμως η κομμουνιστική εκδοχή του αρχαίου κινέζικου εθίμου της «Ημέρας των νεκρών», έφερε τους ερυθροφρουρούς και τα μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας όχι στα νεκροταφεία, αλλά στη μεγαλύτερη πλατεία του κόσμου, όπου άφησαν επαναστατικά τετράστιχα.
Η συγκέντρωση εξελίχθηκε γρήγορα σε διαδήλωση διαμαρτυρίας, όταν φοιτητές του Πανεπιστημίου Ξένων Γλωσσών του Πεκίνου άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα και να αφήνουν ποιήματα με «αντεπαναστατικό» περιεχόμενο και έντονη κριτική κατά της συζύγου του προέδρου Μάο. Επενέβη η αστυνομία, το πλήθος διαλύθηκε, χιλιάδες μηνύματα καταστράφηκαν, όμως πολλά διασώθηκαν και εκδόθηκαν σε μπροσούρες που κυκλοφόρησαν παράνομα από χέρι σε χέρι. Έμειναν στην ιστορία ως τα «Ποιήματα της Τιενανμέν». Η αστυνομία έκανε έρευνες και συνέλαβε εκατοντάδες από τους ποιητές. Μεταξύ αυτών και τον μαθητή Ουάνγκ Γιουν Τάο, που έγραψε το πιο δημοφιλές από τα ποιήματα.
«Μέσα στη θλίψη μου ακούω τους δαίμονες να στριγκλίζουν/
Κλαίω, όταν οι λύκοι και τα τσακάλια γελούν/
Με δάκρυα θρηνώ τον ήρωα/
όμως σηκώνω ξανά ψηλά το κεφάλι και τραβάω το ξίφος μου»
Οι διαδηλώσεις της Άνοιξης του 1989
Τα γεγονότα του Απρίλη 1976 αυτό ήταν η «μήτρα» που γέννησε 13 χρόνια αργότερα, τον Απρίλη του 1989 τη δεύτερη μεγάλη εξέγερση στην ίδια πλατεία, όταν περίπου 3.000 Κινέζοι φοιτητές ξεκίνησαν αντικυβερνητικές πορείες διαμαρτυρίας ενάντια στη λογοκρισία του Τύπου, στις απαγορεύσεις συγκεντρώσεων στο Πεκίνο και απαιτώντας μεταρρυθμίσεις εκδημοκρατισμού της χώρας τους. Οι φοιτητές, για πολλές εβδομάδες, συνέχισαν να διαδηλώνουν και να παραμένουν στην κεντρική πλατεία του Πεκίνου, την πλατεία Τιενανμέν.
Αφορμή για τις διαδηλώσεις αποτέλεσε ο θάνατος του Χου Γιαομπάνγκ στις 15 Απριλίου του 1989. Ο Χου Γιαομπάνγκ ήταν ένας λαοφιλής πολιτικός, πρώην Γενικός Γραμματέας του ΚΚΚ την περίοδο 1982-1987 που υποστήριζε τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Στην κηδεία του, λίγες ημέρες αργότερα, 100 χιλιάδες φοιτητές, εργάτες, καλλιτέχνες, διανοούμενοι και απλοί πολίτες, διαδήλωσαν στην πλατεία. Το κίνημα εκμεταλλεύτηκε τον σχετικά χαλαρό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης από την κυβέρνηση εκείνη την περίοδο για να γίνει γρήγορα γνωστό και να εδραιωθεί σε όλη την Κίνα. Τον Μάιο κάποιοι φοιτητές κήρυξαν απεργία πείνας με σκοπό να πιέσουν την κυβέρνηση για διαπραγματεύσεις. Με την απεργία πείνας, η διεθνής κοινότητα ευαισθητοποιήθηκε για τις διαδηλώσεις.
Το φοιτητικό κίνημα γρήγορα εξαπλώθηκε στις μεγάλες πόλεις της Κίνας και οι διαδηλωτές έγιναν εκατοντάδες χιλιάδες. Ήταν μια δύσκολη περίοδος για τα κομμουνιστικά κράτη του κόσμου. Ο αναγκαίος «εκσυγχρονισμός» και η προσπάθεια εγκαθίδρυσης μιας νέας οικονομικής δομής στα πρότυπα των δυτικών χωρών είχε δημιουργήσει φτώχεια, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες στον λαό της Κίνας.
Μερικά στελέχη του ΚΚΚ πρότειναν να διαπραγματευτούν με τους διαδηλωτές και να ικανοποιήσουν μερικά από τα αιτήματά τους. Ωστόσο, τα «σκληροπυρηνικά» στελέχη του κόμματος πρότειναν τη βίαιη επέμβαση του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.
Η ημέρα της σφαγής
Στις 3 Ιουνίου η κυβέρνηση προειδοποίησε από την τηλεόραση τους πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους. Το βράδυ, στρατιώτες και άρματα κάνουν την εμφάνιση τους.
Τα μεσάνυχτα, 4 Ιουνίου 1989, δίνεται η διαταγή για επέμβαση. Οι φοιτητές πιασμένοι σε αλυσίδες τραγουδούν τον ύμνο της «Τρίτης Διεθνούς» – της Ένωσης των Κομμουνιστικών Κομμάτων - μπροστά από φλεγόμενα λεωφορεία και αυτοκίνητα που έχουν στηθεί για οδοφράγματα.
Ο δημοσιογράφος Ρίτσαρντ Ροθ του CBS βρίσκεται στον αέρα και φωνάζει: «Ακούτε τους πυροβολισμούς! Πρέπει να φύγουμε από εδώ! Επιτίθενται και σε μας!». «Θα φύγω, θα φύγω!», φώναξε ο Ροθ σε έναν στρατιώτη. Οι ριπές διέκοψαν τη σύνδεση. Η επέμβαση μόλις είχε αρχίσει. Οι σκηνές φρίκης που θα ακολουθήσουν θα στιγματίσουν για πάντα το καθεστώς της Κίνας και θα συγκλονίσουν την ανθρωπότητα.
Ο στρατός ρίχνει προς όλες τις κατευθύνσεις προκαλώντας το χάος και βάζοντας τέλος στα όνειρα των φοιτητών για εκδημοκρατισμό και αποκαθήλωση της νομενκλατούρας. «ΤΑ ΝΕΑ» της 5ης Ιουνίου μιλάνε για «σκηνές δαντικής κόλασης». Οι στρατιώτες χτυπούσαν στο ψαχνό, αφού έριξαν στην αρχή μερικές προειδοποιητικές βολές στον αέρα.
Στην επίθεσή τους εναντίον των φοιτητών χρησιμοποίησαν κάθε είδους βία: από τις σφαίρες, τα χτυπήματα με τον υποκόπανο των όπλων τους, μέχρι τις ερπύστριες των οχημάτων μεταφοράς προσωπικού.
Κάποιοι διαδηλωτές οπλισμένοι με ό,τι βρίσκουν μπροστά τους, πέτρες, ξύλα, σίδερα προσπαθούν να απαντήσουν, άλλοι τρέχουν να σωθούν και οι υπόλοιποι με αυτοσχέδια φορεία μαζεύουν τα πρώτα θύματα της τραγωδίας.
Ο Ερυθρός Σταυρός της Κίνας κάνει λόγο για 2.400 νεκρούς, ενώ οι επίσημες αρχές αναφέρουν 241. Παρόλα αυτά, ο πραγματικός αριθμός των νεκρών παραμένει άγνωστος.
Τις μέρες που ακολούθησαν, πάρα πολλοί διαδηλωτές καταδικάστηκαν σε βαρύτατες ποινές φυλάκισης. Μεταξύ αυτών και ο Ουάνγκ Γιουν- τάο, που καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλακή. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, κάποιες λίγες δεκάδες διαδηλωτών της Τιεν Αν Μεν εξακολουθούν μέχρι και σήμερα να κρατούνται στις κινέζικες φυλακές. Η σφαγή του 1989 προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών στη Δύση, όμως πολύ γρήγορα οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς ανακάλυψαν στο πρόσωπο της Κίνας έναν προνομιακό εμπορικό εταίρο.
Τι είπε το ΚΚΚ
Την επόμενη ημέρα η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας πήρε σαφή θέση για τα τραγικά γεγονότα.
Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ», της 6ης Ιουνίου 1989.
«Σε ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Κρατικού Συμβουλίου, που μεταδόθηκε το πρωί από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πεκίνου, αναφέρεται ότι θα καταπολεμηθούν “τα αντεπαναστατικά στοιχεία μέχρι τέλους” και “ο αγώνας εναντίον του θα είναι απόλυτα νικηφόρος”.
»Με την ανακοίνωση αυτή, οι πολιτικές αρχές της Κίνας παίρνουν για πρώτη φορά, δημόσια θέση, μετά τη στρατιωτική αιματηρή επίθεση εναντίον των φοιτητών».
Σήμερα, τα κινέζικα ΜΜΕ δεν κάνουν καμία αναφορά στη σφαγή του '89. Η Κίνα, οδεύει πλέον με ταχείς ρυθμούς στον καπιταλισμό υπό την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, αποτελώντας σήμερα μια χώρα με ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη και μεγάλη δύναμη.
Τι απέγινε ο νεαρός φοιτητής της επικής φωτογραφίας;
Σήμερα, 36 χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα, εύλογα αναρωτιέται κανείς τι γνωρίζουμε τελικά για αυτόν τον άνθρωπο. Ποιος ήταν; Τι του συνέβη; Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία σαφής απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις. Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την ταυτότητά του. Κάποτε η The Sunday Express είχε γράψει ότι το όνομα του 19χρονου τότε φοιτητή είναι Wang Weilin, κάτι όμως που ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε επίσημα.
Σύμφωνα με κάποιες πηγές, εκτελέστηκε δύο εβδομάδες αργότερα, ενώ σύμφωνα με άλλες η εκτέλεσή του έλαβε χώρα κάποιους μήνες μετά τις διαδηλώσεις στην Πλατεία Τιενανμέν. Στο China Blues: My Long March from Mao so far, η κινεζικής καταγωγής Καναδή δημοσιογράφος Jan Wong υποστηρίζει πως ο άγνωστος ήρωας είναι ακόμη ζωντανός και ζει κρυμμένος κάπου στην Κίνα.
