Βαριά έριξαν τη σκιά τους στους εορτασμούς για τα 34 χρόνια ανεξαρτησίας της Μολδαβίας οι ανησυχίες ότι οι φιλορωσικές δυνάμεις απειλούν την αυτοδυναμία του φιλοευρωπαϊκού κόμματος PAS της προέδρου Μάγια Σάντου, στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές της 28ης Σεπτεμβρίου.
Στη γεωπολιτικά σημαντική αλλά και πιο φτωχή χώρα της Ευρώπης, ακρωτηριασμένη από ένα αποσχιστικό κίνημα που υποστηρίζεται από τη Μόσχα, οι πολίτες ζουν υπό τη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία - μια σκληρή πραγματικότητα που επισκιάζει τη γοητεία της προοπτικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μολδαβοί αξιωματούχοι προειδοποιούν εδώ και μήνες για υβριδικές απειλές από τη Ρωσία, που εκτός από τη στρατιωτική υποστήριξη προς τη μη αναγνωρισμένη διεθνώς αυτονομιστική «Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας», διοχετεύει εκατομμύρια προς δίκτυα που οργανώνουν δράσεις κατά της ΕΕ.
Συμπεριλαμβάνοντας την προσχώρηση στην Ένωση στο Σύνταγμα, η φιλελεύθερη πρόεδρος της χώρας Μάγια Σάντου επεδίωξε να διασφαλίσει ότι μια πιθανή μελλοντική κυβέρνηση προσκείμενη στο Κρεμλίνο δεν θα μπορέσει να βγάλει τη Μολδαβία από τον δρόμο της Ευρώπης και να νομιμοποιήσει τη μελλοντική ένταξή της με λαϊκή απόφαση. Ωστόσο, το αποτέλεσμα του κρίσιμου δημοψηφίσματος έδειξε ότι η προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης διχάζει βαθιά τη χώρα. Η Μολδαβία ψήφισε μεν στο δημοψήφισμα της 20ής Οκτωβρίου πέρυσι υπέρ της ένταξης στην ΕΕ, αλλά με οριακή πλειοψηφία, με μόλις 50,4%, τουτέστιν σχεδόν ένας στους δύο πολίτες της χώρας δεν ενθουσιάζεται με την προοπτική αυτή.
Το δίλημμα της Μολδαβίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο και με τον πόλεμο που μαίνεται στη γειτονική Ουκρανία και επηρεάζει σημαντικά το πολιτικό τοπίο. Η υπαρξιακή απειλή που αισθάνονται αρκετοί Μολδαβοί, ιδίως η νέα γενιά, από τον κίνδυνο να χτυπήσει ο πόλεμος και τη δική τους πόρτα, ενισχύει την επιθυμία τους να αγκιστρωθούν σταθερά στην Ευρώπη ως μέσο ασφάλειας, οικονομικής ανάπτυξης και δημοκρατικής σταθερότητας.
Θορυβημένοι από τη ρωσική «υβριδική επιχείρηση» στη Μολδαβία, όπως χαρακτήρισε τις κινήσεις της Μόσχας η πρόεδρος της χώρας, οι ηγέτες του «τριγώνου της Βαϊμάρης» του σχεδόν ξεχασμένου γαλλο-γερμανο-πολωνικού άξονα συνεργασίας, που ιδρυτικό σκοπό το 1991 είχε τη διατήρηση της ειρήνης στη μεταψυχροπολεμική Ευρώπη, έσπευσαν στις 27 Αυγούστου στο Κισινάου για να ενισχύσουν τις ευρωπαϊκές προσδοκίες της χώρας, σε μία συμβολική ημέρα: Ανήμερα της επετείου ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ένωση. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς και ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ συναντήθηκαν με την Μάγια Σάντου για να επαναβεβαίωσουν τη δέσμευσή τους για ένταξη της Μολδαβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση -μια φιλοδοξία που έχει αποκτήσει νέα δυναμική, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.
Ο Μακρόν καταδίκασε τις ρωσικές υβριδικές επιθέσεις, δηλαδή την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση, τονίζοντας ότι, σε αντίθεση με τη Ρωσία, η ΕΕ «δεν απειλεί κανέναν και σέβεται την κυριαρχία κάθε κράτους μέλους». Ο καγκελάριος Μερτς υπογράμμισε ότι η Μολδαβία είναι ευπρόσδεκτη στην ΕΕ και δεσμεύτηκε για τη γερμανική υποστήριξη στην έναρξη των διαβουλεύσεων επί επίσημων κεφαλαίων ενταξιακών διαπραγματεύσεων το φθινόπωρο. Σε ένδειξη αλληλεγγύης, η ΕΕ χορήγησε στην Ουκρανία και τη Μολδαβία το καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Ιούνιο του 2022. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, με πρώτη την Γερμανία, παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη στη Μολδαβία.
Η μελλοντική κατεύθυνση της χώρας -είτε προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση είτε προς μια βαθύτερη προσέγγιση με τη Ρωσία- θα είναι καθοριστική σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο για την εσωτερική πολιτική της Μολδαβίας, αλλά και για την ευρύτερη ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη.
Ωστόσο, η υπόσχεση της Ευρώπης μοιάζει μακρινή και αμυδρή σε μία χώρα όπου απειλή μιας ρωσικής εισβολής έχει απήχηση σε σημαντικά τμήματα της κοινωνίας, ιδίως σε συντηρητικές, φτωχότερες περιοχές όπου η οικονομική πρόοδος έχει καθυστερήσει.
Η επιρροή της Μόσχας παραμένει βαθιά ριζωμένη και δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις. Ειδικά, η αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας -που υποστηρίζεται από τη Ρωσία και φιλοξενεί σημαντικό αριθμό ρωσικών στρατευμάτων- αποτελεί έναν μόνιμο παράγοντα αποσταθεροποίησης για τη χώρα. Η ρωσική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή χρονολογείται από τον πόλεμο της Υπερδνειστερίας το 1992, στον οποίο οι ρωσικές δυνάμεις παρενέβησαν για να υποστηρίξουν τις αυτονομιστικές δυνάμεις. Αν και για τη Μόσχα οι δυνάμεις αυτές έχουν «ειρηνευτικό χαρακτήρα», στην ουσία είναι το «μακρύ χέρι» της Ρωσίας εις βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Μολδαβίας. Η κυβέρνηση του Κισινάου θεωρεί παράνομη την παρουσία των ρωσικών στρατευμάτων και έχει επανειλημμένα ζητήσει την αποχώρησή τους, αλλά η Μόσχα αρνείται να συμμορφωθεί, διατηρώντας τον de facto έλεγχο της περιοχής.
Ως μοχλό πίεσης, η Ρωσία εργαλειοποιεί και τον ενεργειακό εφοδιασμό, διακόπτοντας τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Υπερδνειστερία. Στις αρχές του 2025, προκάλεσε ανθρωπιστική κρίση με διακοπές ρεύματος και έλλειψη θέρμανσης για σχεδόν μισό εκατομμύριο κατοίκους. Το Κισινάου κατηγόρησε τη Μόσχα ότι ενορχήστρωσε αυτή την κρίση για να αποδυναμώσει την φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση στην πρωτεύουσα.
Επιπλέον, η ρωσική επιρροή στο πολιτικό γίγνεσθαι της Μολδαβίας εκδηλώνεται και μέσω κρυφών παρεμβάσεων, εκστρατειών παραπληροφόρησης, κυβερνοεπιθέσεων, σχεδίων αγοράς ψήφων, οικονομική χειραγώγηση και υποστήριξης φιλορωσικών κομμάτων. Το Κρεμλίνο υποστηρίζει τον ολιγάρχη Ιλάν Σορ, ο οποίος έχει καταφύγει στη Ρωσία, και άλλες φιλορωσικές πολιτικές δυνάμεις που αποτελούν σημαντική πρόκληση για το κόμμα της Σάντου. Η προεκλογική εκστρατεία πάντως διεξάγεται υπό την ακραία πίεση των ρωσικών τακτικών υβριδικού πολέμου.
Σύμφωνα με την αστυνομία της Μολδαβίας, πάνω από 130.000 Μολδαβοί δωροδοκήθηκαν από ένα δίκτυο συνδεδεμένο με το Κρεμλίνο για να ψηφίσουν κατά της ΕΕ στο περυσινό δημοψήφισμα και υπέρ των υποψηφίων που υποστηρίζουν τη Ρωσία.
Νωρίτερα αυτό τον Αύγουστο, ο Σορ φέρεται να πρόσφερε στους Μολδαβούς μηνιαίες πληρωμές ύψους 3.000 δολαρίων για να συμμετάσχουν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Αυτός και οι σύμμαχοί του επιδεικνύουν ανοιχτά τους δεσμούς τους με τη Μόσχα, συμμετέχοντας σε παρελάσεις νίκης και ποζάροντας με εξέχοντες Ρώσους προπαγανδιστές.
Το Κρεμλίνο κατηγορεί το Κισινάου για πολιτική δίωξη των αντιπάλων της κυβέρνησης, μετά την καταδίκη της φιλορωσικής ηγέτιδος της αυτόνομης περιφέρειας της Γκαγκαουζίς, Ευγενίας Γκούτουλμ σε επτά χρόνια φυλάκισης. Οι Μολδαβοί εισαγγελείς ισχυρίζονται ότι η Γκούτουλ διοχέτευσε 2,4 εκατομμύρια δολάρια από αδήλωτα ρωσικά κεφάλαια για να υποστηρίξει το κόμμα του Σορ.
Η Μόσχα κατηγορεί επίσης την Σάντου ότι ωθεί τη Μολδαβία προς την ενοποίηση με τη Ρουμανία. Περίπου το ένα τέταρτο των Μολδαβών κατέχει ρουμανικά διαβατήρια, τα οποία τους παρέχουν πρόσβαση σε ελεύθερη εργασία σε ολόκληρη την ΕΕ.
Το PAS της Σάντου κατέχει σήμερα 61 έδρες στη Bουλή των 101 μελών. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα, πιθανώς δεν θα εξασφαλίσει στις εκλογές περισσότερες από 41 έδρες.
Μεταξύ των 21 ομάδων που έχουν εγγραφεί στην Εκλογική Επιτροπή υπάρχουν δύο μπλοκ με ευρεία υποστήριξη. Το Πατριωτικό Μπλοκ, που περιλαμβάνει Σοσιαλιστές και Κομμουνιστές που επιθυμούν στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία, προβλέπεται να λάβει 36 έδρες, ενώ το Εναλλακτικό Μπλοκ, το οποίο κατηγορείται από την κυβέρνηση ότι πρόσκειται κρυφά στο Κρεμλίνο 13 έδρες.
Η επιλογή των Μολδαβών στις 28 Σεπτεμβρίου θα έχει αντίκτυπο πολύ πέρα από τα όρια της μικρής τους χώρας, της οποίας το μέλλον είναι στενά συνδεδεμένο με το ευρύτερο πλαίσιο των εξελίξεων στην Ανατολική Ευρώπη, επηρεάζοντας τη μελλοντική ισορροπία δυνάμεων στον συνεχιζόμενο αγώνα μεταξύ δημοκρατικής κυριαρχίας και επέκτασης του αυταρχισμού.
