Το υπουργείο Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου δεν έχει πλέον άλλα περιθώρια για να καθυστερεί τις αποφάσεις σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, σύμφωνα με πηγές εντός του κράτους και της βιομηχανίας.
Στο Λονδίνο, ο Φίλιπ Χαντ, ο διακριτικός λόρδος των Εργατικών που ανέλαβε την αναζωογόνηση της πυρηνικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, είχε ένα αγαπημένο αστείο για το πόσο αργά κινείται ο συγκεκριμένος τομέας.
Σύμφωνα με πηγή εντός της βιομηχανίας που τον είχε δει σε δράση, ο Χαντ - ο οποίος υπηρέτησε ως υπουργός Ενέργειας την περίοδο 2008–2010 και αποσύρθηκε από τη δεύτερη θητεία του στην κυβέρνηση μόλις τον περασμένο μήνα - συνήθιζε να επαναλαμβάνει το αστείο αυτό σε δεξιώσεις στο Ουέστμινστερ.
«Επέστρεψα μετά από 14 χρόνια», έλεγε ο υπουργός, «και όλα ήταν ακριβώς όπως τα είχα αφήσει».
Ήταν ένας τρόπος να στηλιτεύσει τη δεκαπενταετία διακυβέρνησης των Συντηρητικών, αλλά και μία έμμεση παραδοχή της στασιμοτητας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.
Αυτό όμως αναμένεται να αλλάξει. Οι υπουργοί προετοιμάζουν μια σειρά από ηχηρές ανακοινώσεις για την πυρηνική ενέργεια εν όψει της γενικής αναθεώρησης του κρατικού προϋπολογισμού στις 11 Ιουνίου.
Η κυβέρνηση αναμένεται να ανακοινώσει - μετά από μήνες καθυστερήσεων - τον ανάδοχο ενός συμβολαίου αξίας δισεκατομμυρίων λιρών για την κατασκευή των επόμενων γενεών μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων (SMRs), γνωστών και ως «μίνι πυρηνικά». Μια επίσης πολυαναμενόμενη απόφαση χρηματοδότησης για τον πυρηνικό σταθμό Sizewell C στο Σάφολκ είναι καθ’ οδόν. Παράλληλα, Βρετανοί αξιωματούχοι εξετάζουν το ενδεχόμενο να επαναγοράσουν πυρηνικές εγκαταστάσεις από τον ιδιωτικό τομέα, φέρνοντας τον κλάδο υπό αυστηρότερο κρατικό έλεγχο.
Αυτό θα μπορούσε να φέρει περισσότερη δραστηριότητα στον πυρηνικό τομέα μέσα σε λίγες εβδομάδες απ’ ό,τι έχει υπάρξει εδώ και μια γενιά.
Αυτή η κινητοποίηση, λένε πηγές, δεν οφείλεται σε κάποια οξυδέρκεια του Χαντ ή των πολιτικών του προϊσταμένων, αλλά στο γεγονός ότι το Υπουργείο Οικονομικών - που για καιρό παρέμενε σκεπτικό απέναντι στην πυρηνική ενέργεια - δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να αγνοεί το ζήτημα.
Η επικείμενη αναθεώρηση του προϋπολογισμού, η τελευταία ευκαιρία για την παρούσα κυβέρνηση να δεσμεύσει κονδύλια για το παραμελημένο πυρηνικό σύστημα της χώρας, «ανάγκασε την κυβέρνηση να δράσει», είπε ένα δεύτερο στέλεχος του ενεργειακού τομέα, που μίλησε υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας.
Φόβοι για υπερβολική δαπάνη
Η ενίσχυση της χαμηλών εκπομπών πυρηνικής ενέργειας είναι κρίσιμη για δύο από τις «αποστολές» της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ - την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και την απεξάρτηση από ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα.
Υποστηρίζοντας την πυρηνική ενέργεια σε ομιλία του τον Φεβρουάριο, ο Στάρμερ δήλωσε ότι αντιμετωπίζει «αυτούς που παρεμπόδισαν και στραγγάλισαν για πολύ καιρό τις ευκαιρίες μας για φθηνότερη ενέργεια, ανάπτυξη και θέσεις εργασίας».
Το Εργατικό Κόμμα έχει επίσης ένθερμους υποστηρικτές του πυρηνικού τομέα. «Χρειαζόμαστε επειγόντως νέα πυρηνικά εργοστάσια, όχι μόνο για την ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και για τις ευκαιρίες ανάπτυξης και απασχόλησης», δήλωσε η Σαρλότ Νίκολς, βουλεύτρια της εκλογικής περιφέρειας Warrington North. Ο Τομ Γκρέιτρξ, πρώην βουλευτής των Εργατικών και νυν επικεφαλής του λόμπι Ένωση Πυρηνικής Βιομηχανίας, δήλωσε: «Η ώρα των συζητήσεων τελείωσε. Χρειαζόμαστε αποφάσεις».
Στην πραγματικότητα, ο Στάρμερ δεν έχει πολλές επιλογές. Πέντε πυρηνικοί σταθμοί καλύπτουν σήμερα το 15% της ενεργειακής ζήτησης της χώρας, αλλά η πλειονότητά τους θα έχει τεθεί εκτός λειτουργίας μέχρι το 2030.
Η πίεση που νιώθει ο Στάρμερ δεν περνά απαρατήρητη από άλλες ηγετικές μορφές των Εργατικών. Ο πρώην πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ, κάλεσε πρόσφατα σε μια «αναγέννηση της πυρηνικής ενέργειας», με επίκεντρο την ταχεία ανάπτυξη των SMRs.
Η πυρηνική ενέργεια είναι τεράστιας κλίμακας εγχείρημα. Οι σταθμοί Hinkley Point C και το υπό σχεδιασμό Sizewell C θα μπορούσαν ο καθένας να παρέχει ενέργεια για έξι εκατομμύρια σπίτια.
Το κόστος είναι αστρονομικό. Ο προϋπολογισμός του Hinkley Point C έχει εκτιναχθεί από τις £18 δισ. στις £46 δισ. και το έργο έχει καθυστέρηση έξι ετών.
Πρόκειται για αριθμούς που κάνουν τους υπαλλήλους του Υπουργείου Οικονομικών ιδιαίτερα επιφυλακτικούς.
«Οι μεμονωμένοι υπουργοί [είναι] πολύ υποστηρικτικοί. Οι υπάλληλοι [είναι] ενεργά εχθρικοί», δήλωσε πρώην υπουργός Πυρηνικής Ενέργειας.
«Το υπουργείο Οικονομικών ανέκαθεν ήταν σκεπτικό απέναντι στην πυρηνική ενέργεια λόγω του υψηλού κόστους», είπε πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Whitehall.
«Θα συνοψίζαμε την άποψη του Υπουργείου Οικονομικών ως: ρίσκο», συμφώνησε ο Άνταμ Μπελ, διευθυντής στη συμβουλευτική εταιρεία Stonehaven και πρώην επικεφαλής Ενέργειας στο Υπουργείο Επιχειρήσεων, Ενέργειας και Βιομηχανικής Στρατηγικής.
«Κάθε συζήτηση αφορούσε το σχετικό ρίσκο των επενδύσεων στην πυρηνική ενέργεια, με ελάχιστη έμφαση στο όφελος», είπε. Αυτό μεν προστατεύει από σπατάλες, «αλλά δεν υπήρχε σαφής αίσθηση του στρατηγικού ρόλου του κράτους στον τομέα».
Ένας πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών επέμεινε πως δεν είναι αντίθετοι με την πυρηνική ενέργεια.
Ωστόσο, ο συνδυασμός «κακού ιστορικού υλοποίησης και διογκούμενου κόστους», μαζί με την ανάγκη να βρεθούν δημοσιονομικά περιθώρια για να περάσει στα λογιστικά βιβλία, καθιστούν την επένδυση δύσκολη υπόθεση για πολιτικούς που πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε αντιδραστήρες που δεν θα παράγουν ενέργεια για 10+ χρόνια και δημοφιλή έργα, όπως νοσοκομεία και σχολεία.
Έλλειψη ισχύος
Το Υπουργείο Οικονομικών αρνήθηκε να σχολιάσει. Αλλά ο υπουργός Ενέργειας Εντ Μίλιμπαντ προσπαθεί να προωθήσει τη θετική πλευρά της πυρηνικής ενέργειας.
«Αν θέλετε να φτιάξετε πυρηνικό έργο στη Βρετανία, η πόρτα μου είναι ανοιχτή», είπε πέρυσι σε λομπίστες του κλάδου. «Το υπουργείο μου σας ακούει».
Υπάρχουν, ωστόσο, αμφιβολίες για το πόσο καλά ακούει. Ο Μίλιμπαντ συναντήθηκε με τον Σάιμον Μπόουεν, επικεφαλής του πυρηνικού τομέα της Βρετανίας, μόνο μία φορά μέσα σε πέντε μήνες, σύμφωνα με αίτημα FOI. Στο ίδιο διάστημα, είχε πέντε συναντήσεις με εκπροσώπους της ηλιακής και αιολικής ενέργειας.
Σε αντίθεση με την αιολική και ηλιακή ενέργεια, όπου το Εργατικό Κόμμα έχει θέσει φιλόδοξους στόχους, για την πυρηνική ενέργεια δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι.
«Το ερώτημα είναι αν ο Μίλιμπαντ είναι τόσο επικεντρωμένος στις ανανεώσιμες πηγές, που δεν βλέπει καθαρά την πυρηνική ενέργεια», δήλωσε μία σημαντική πολιτική φυσιογνωμία των Εργατικών στη Βουλή των Λόρδων.
Το υπουργείο του Μίλιμπαντ απορρίπτει αυτόν τον ισχυρισμό. Εκπρόσωπος της κυβέρνησης δήλωσε: «Αντιστρέφουμε μια κληρονομιά μηδενικής πρόοδου στην πυρηνική ενέργεια, αξιολογούμε τις τελικές προσφορές για τον διαγωνισμό SMR και παίρνουμε την τελική απόφαση για το Sizewell C στην αναθεώρηση του προϋπολογισμού».
Ανώτατα στελέχη τονίζουν ότι ο Μίλιμπαντ απελευθέρωσε τους κανονισμούς για το πού μπορούν να χτιστούν πυρηνικοί σταθμοί, ως ένδειξη της δέσμευσής του.
Ο αποχωρήσας υπουργός Χαντ ήταν «υπέροχος στη συνεργασία», δήλωσε η Τζούλια Πάικ, διευθύνουσα σύμβουλος του Sizewell C. «Κατανοεί τη σημασία της πυρηνικής ενέργειας και υποστηρίζει θερμά το έργο μας».
Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες πως επελέγη γιατί το χαρτοφυλάκιό του δεν είναι προτεραιότητα για τον Μίλιμπαντ.
«Ο Μίλιμπαντ έδωσε στον Χαντ το χαρτοφυλάκιο για να του ελαφρύνει τη δουλειά», δήλωσε στέλεχος που γνωρίζει καλά τη διαδικασία ανάθεσης. «Δεν είναι πολιτικός βαρύτητας. Δεν είναι εκεί για να φέρει ριζικές αλλαγές. Είναι ένα ασφαλές χέρι, που απλώς προσέχει το μαγαζί».
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι ο Χαντ ήταν εκεί κυρίως «για να αντιμετωπίζει τους τρελούς» - αναφερόμενος σε υπερβολικές προτάσεις πυρηνικής ενέργειας που η κυβέρνηση αναγκάζεται να ακούσει.
«Ίσως επιτρέπεται στον Μίλιμπαντ να είναι στην αίθουσα για τις μεγάλες αποφάσεις», πρόσθεσε, «αλλά τα ποσά και οι διπλωματικές πιέσεις είναι τέτοια που ξεπερνούν την εμβέλεια, τόσο την δική του όσο και του Χαντ».
Η κυβέρνηση απάντησε ότι «απορρίπτει κατηγορηματικά αυτή την ψευδή εκτίμηση για το έργο του λόρδου Χαντ» και πρόσθεσε: «Έχει εργαστεί ακούραστα με τη βιομηχανία, βοηθώντας τη Βρετανία να ανακτήσει ηγετικό ρόλο στην πυρηνική ενέργεια, για την ενεργειακή ασφάλεια και το καθαρό μέλλον».
Ντόναλντ Τραμπ, Υπουργείο Οικονομικών, SMRs
Όπως πάντα στο Ουέστμινστερ, υπάρχει και η επιρροή του Ντόναλντ Τραμπ. Η πυρηνική συνεργασία είναι ένας τομέας όπου η Βρετανία μπορεί να βρει κοινό έδαφος με τον σκεπτικιστή του κλίματος Αμερικανό πρόεδρο.
«Θέματα όπως η πυρηνική συνεργασία είναι τομείς όπου μπορούμε να συνεργαστούμε με τις ΗΠΑ», είπε ο Μίλιμπαντ στο Politico. «Ίσως με διαφορετική προσέγγιση - αλλά μπορούμε να συνεργαστούμε».
Ο Τραμπ ανακοίνωσε πρόσφατα σειρά προεδρικών διαταγμάτων για την ενίσχυση της πυρηνικής ενέργειας στις ΗΠΑ, ενώ τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Google και η Microsoft πιέζουν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για κρατική στήριξη στα SMRs, ώστε να τροφοδοτήσουν τα ενεργοβόρα data centers τους.
Ένα κρίσιμο τεστ για το Υπουργείο Οικονομικών θα είναι πόσες εταιρείες θα επιλεγούν για τα SMRs - με φόβους ότι θα δοθεί τελικά μόνο ένα συμβόλαιο. «Όλοι ξέρουν μέσα στο σύστημα ότι πρέπει να επιλεγούν δύο. Αυτό το ξέρει και ο Χαντ και το υπουργείο, και πιθανόν και το Υπουργείο Οικονομικών όταν είναι ειλικρινές», είπε η δεύτερη πηγή του ενεργειακού τομέα.
Αλλά τελικά, πρόσθεσε, το Υπουργείο Οικονομικών δεν έχει άλλη επιλογή.
«Συνδυάζονται δύο παράγοντες - το Sizewell C και τα SMRs - και ένα γεγονός: η αναθεώρηση του προϋπολογισμού».
Σε λίγες εβδομάδες, η κυβέρνηση θα ανακοινώσει τα σχέδιά της για τα επόμενα τρία χρόνια. Αν καθυστερήσει τις αποφάσεις για τα μεγάλα πυρηνικά έργα, ο κρατικός προγραμματισμός τινάζεται στον αέρα.
«Πρέπει να αποφασίσουν και να ξεκαθαρίσουν το μέλλον του Sizewell C. Η επένδυση είναι τόσο μεγάλη που αν δεν δράσουν τώρα, οι αριθμοί του προϋπολογισμού δεν θα βγάζουν νόημα».
«Υπάρχει επείγουσα ανάγκη στο Υπουργείο Οικονομικών για ανάπτυξη νέας πυρηνικής ενέργειας, αλλά και για κάθε είδους παραγωγή ενέργειας», είπε στέλεχος συνδικάτου που είχε σχετικές συζητήσεις με υπουργούς.
Η αναθεώρηση του προϋπολογισμού ίσως είναι η στιγμή που η αδράνεια θα δώσει τη θέση της στην αποφασιστικότητα. «Θα πρέπει να υπάρξουν μεγάλες ανακοινώσεις για να προχωρήσει το ζήτημα», είπε ο ίδιος.
