Η εικόνα μπορεί να ξένιζε. Να ήταν άγνωστη στο μάτι. Ωστόσο, ποτέ κάτι ασυνήθιστο δεν είναι αυτομάτως παράδοξο ή «κακό». Το αμερικανικό επαγγελματικό πρωτάθλημα μπάσκετ δεν είναι απλώς το κορυφαίο στον κόσμο. Αποδεικνύει περίτρανα ότι έγινε ανοιχτόμυαλο, τουλάχιστον στα σύγχρονα χρόνια του.
Τα ξημερώματα της Τρίτης (26/1), στο παρκέ του γηπέδου του Ορλάντο δεν ξεχώριζαν μόνο δύο ντουζίνες ψηλών και γυμνασμένων αθλητών. Στο επίκεντρο όμως – όχι λόγω αλαζονείας ή ιδιότητας – βρέθηκαν δύο μικροκαμωμένες κυρίες, που μπορούσαν να ανεμίσουν με περηφάνια τις κοτσίδες τους για το ιστορικό τους επίτευγμα.
Η 35χρονη Τζίνα Σρέντερ και η 31 ετών Νάταλι Σέιγκο έγιναν το πρώτο δίδυμο γυναικών διαιτητών που διευθύνουν (μαζί με τον Σον Ράιτ) τον ίδιο αγώνα, στην αναμέτρηση των τοπικών Μάτζικ εναντίον των Σάρλοτ Χόρνετς! Το ΝΒΑ διαθέτει εδώ και χρόνια ένα γκρουπ πέντε μόνιμων και δύο αναπληρωματικών γυναικών ρέφερι. Ποτέ, όμως, στο παρελθόν δύο κοπέλες δεν είχαν την ευκαιρία να χωρέσουν στο ίδιο διαιτητικό τρίο.
Η Σέιγκο, η οποία δούλεψε για τέσσερις σεζόν στη G-League, τη θυγατρική λίγκα του ΝΒΑ, έχει «σφυρίξει» σε 63 ματς την τελευταία διετία και τόνισε πως «όλες μας είμαστε ενθουσιασμένες να εργαζόμαστε μαζί. Η μία είναι κοντά στην άλλη, έχουμε εξαιρετικές σχέσεις και απολαμβάνουμε την επιτυχία μιας συναδέλφου, δίχως ανταγωνισμό».
Η Σρέντερ, που συμμετείχε στον 28ο αγώνα της καριέρας της στο ΝΒΑ, από το 2019-2020 (την περασμένη τριετία ήταν ρέφερι στο WNBA, δηλαδή στη λίγκα των γυναικών), παραδέχθηκε στο δίκτυο ESPN πριν από το παιχνίδι ότι «προφανώς και αυτό είναι κάτι σημαντικό. Σαν να εκπληρώνονται τα πιο φεμινιστικά όνειρά μου, καθώς οι προσωπικές πεποιθήσεις μου συνδέονται με τις επαγγελματικές αξίες μου. Είναι καταπληκτικό!».
Η αύξηση και η καταξίωση των γυναικών ρέφερι έρχεται να συνοδεύσει την διαρκώς αυξανόμενη εμπιστοσύνη των παραγόντων του ΝΒΑ και στις προπονήτριες, καθώς πλέον στη Λίγκα εργάζονται οκτώ γυναίκες σε ρόλους ασίσταντ πλήρους απασχόλησης, με την Μπέκι Χάμον να γίνεται πρόσφατα για ένα ματς και υπηρεσιακή χεντ κόουτς των Σπερς!
Δύο και κάτι δεκαετίες πίσω, πάντως, τα πράγματα δεν ήταν τόσο εύκολα για μια γυναίκα διαιτητή. Η πρώτη που «τόλμησε» να ψάξει την τύχη της στον ανδροκρατούμενο χώρο του επαγγελματικού μπάσκετ στις ΗΠΑ ήταν η Σάντι Ορτίθ-Ντελ Βαλ, η οποία των Ιούλιο του 1991 είχε γίνει η πρώτη που διηύθυνε αγώνα ανδρών, στο ματς Φιλαδέλφεια Σπίριτ – Νιου Χέιβεν Σκάιχοκς, για τη λίγκα USBL.
Το όνειρό της άρχισε να διαμορφώνεται. Είχε αποδείξει τη σκληράδα του χαρακτήρα της όταν δεν φοβήθηκε ούτε λεπτό να διαιτητεύσει αγώνες στις φυλακές Ράιγουεϊ του Νιου Τζέρσεϊ! Είχε λάβει την επίσημη άδειά της από την πολιτεία της Νέας Υόρκης το 1984 και ανέμενε με αγωνία την απόλυτη επιβράβευση του ΝΒΑ.
Παρότι την καλούσαν σε αγώνες επίδειξης που διοργάνωνε στο Νιου Τζέρσεϊ ο αείμνηστος Ντράζεν Πέτροβιτς, το ΝΒΑ δεν κοιτούσε προς τη μεριά της φιλόδοξης, με καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο, ρέφερι. Η πόρτα του πρώην κομισάριου Ντέιβιντ Στερν παρέμενε κλειστή, μέχρι που αποφάσισε, το 1996, να καταθέσει αγωγή κατά του ΝΒΑ, για διάκριση φύλου...
Το δικαστήριο της Νέας Υόρκης τη δικαίωσε το 1998, καθώς επιδίκασε αποζημίωση ύψους 7.850.000 δολαρίων(!), αν και η Λίγκα είχε προτείνει να καταβάλλει μόλις 75.000. Το ΝΒΑ, ωστόσο, όπως αναμενόταν, δεν παράτησε την υπόθεση. Σε νέα δίκη, το ποσό «ψαλιδίστηκε» κατά το 80% και μειώθηκε στις 347.000 δολάρια, κάτι που ακόμη δεν ικανοποιούσε τους ανθρώπους του.
Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του κομισάριου Στερν για νέα δίκη και τα πράγματα έφτασαν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό, οι όροι του οποίου δεν δημοσιοποιήθηκαν. Ακόμη κι έτσι, πάντως, στην αρχική εκδίκαση, ένα σώμα ενόρκων έκρινε για πρώτη φορά το ΝΒΑ ένοχο για εργασιακή διάκριση.
Η Σάντι Ορτίθ - Ντελ Βαλ πληγώθηκε κυρίως από τη στάση των συναδέλφων της, Βάιολετ Πάλμερ και Ντικ Κάντνερ, οι οποίες κατέθεσαν ως μάρτυρες υπεράσπισης του ΝΒΑ και την επόμενη σεζόν έγιναν οι πρώτες γυναίκες διαιτητές στο πρωτάθλημα... Το 2018, ο νέος (από το 2014) κομισάριος, Άνταμ Σίλβερ, είχε ομολογήσει πως «είναι ντροπή να έχουμε μόνο μία γυναίκα ως μόνιμη ρέφερι».
Η Ορτίθ – Ντελ Βαλ μπορεί να υποστηρίζει ότι υπήρξε και η έμπνευση για τη σημερινή εξέλιξη. Αυτό που έλεγε ήταν, ότι «στο γήπεδο, με τη σφυρίχτρα μου, μπορούσα για 40 λεπτά να μην ανησυχώ για το πώς θα πληρώσω το δάνειο του σπιτιού ή τι θα φάνε οι δύο κόρες μου για δείπνο».
Επιμένει πως «δεν σκεφτόμουν ποτέ ότι είμαι γυναίκα ή βρίσκομαι σε μειονεκτική θέση. Δεν με απασχολούσε, γενικά, να κομπάζω ότι “καταρρίπτω” στερεότυπα δεκαετιών. Μου άρεσε, βεβαίως, που “έσπαζα” κανόνες και βοηθούσα στο να “ανοίξουν” κάποια οπισθοδρομικά μυαλά...». Αυτό που ρωτούσε πάντα, ρητορικά, ήταν πως «όταν τραυματιστείς και φτάσεις στα επείγοντα, ζητάς τον καλύτερο άνδρα γιατρό ή τον καλύτερο γιατρό;».
