Τα σενάρια της συνεκμετάλλευσης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έρχονται συχνά στην επιφάνεια πολλά χρόνια τώρα. Οι Αμερικανοί είπαν πρώτοι το «κάντε δουλειές, όχι πόλεμο», θέλοντας να προστατεύσουν το ΝΑΤΟ από έναν ακόμη πονοκέφαλο. Η αλήθεια είναι ότι η Μεσόγειος είναι μια μεγάλη θάλασσα, με μεγάλο ενεργειακό ενδιαφέρον και μεγάλες ευκαιρίες για όλους. Το ερώτημα είναι τι ακριβώς εννοεί ο καθένας.
Πρώτος μίλησε για κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο ο δικτάτορας Ιωαννίδης, λίγο πριν από την πτώση του. Κάπως έτσι ξεκίνησαν τα προβλήματα στο Αιγαίο. Η απόλυτη αλήθεια είναι ότι τα κοιτάσματα αυτά δεν ξέρουμε αν είναι εμπορικά εκμεταλλεύσιμα. Ότι υπάρχουν, υπάρχουν. Εκείνο που επίσης ξέρουμε είναι ότι υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή, γεγονός που μετατοπίζει πλέον το ενδιαφέρον. Από το Αιγαίο σε περιοχές νοτίως της Κρήτης ή ανατολικώς της Ρόδου και νοτίως του Καστελόριζου.
Το βασικό επιχείρημα της Τουρκίας είναι ότι έχει κι αυτή μερίδιο στην περιοχή, αφού κατοικεί στην ίδια πολυκατοικία και θεωρεί ότι έχει δικαιώματα στην... πυλωτή. Αυτό είναι αλήθεια. Όπως αλήθεια είναι και το γεγονός ότι το διεθνές δίκαιο δεν είναι με το μέρος της. Τα νησιά που φυτρώνουν ανάμεσα στην Τουρκία και στην ήπειρο της Αφρικής, δημιουργούν ορισμένα «προβληματάκια».
Η Τουρκία έχει δικαιώματα στο φυσικό πλούτο της Ανατολικής Μεσογείου. Όπως έχουν δικαιώματα όλα τα κράτη. Τι αξίας είναι αυτά τα δικαιώματα; Η ίδια η Τουρκία έχει ερμηνεύσει το διεθνές δίκαιο κατά το δοκούν. Είναι σαν κάποιος να σχίζει τις σελίδες της ιστορίας που τον στεναχωρούν και να ζητά να εξεταστεί σε μία διαγνωστική διαδικασία μόνο με εκείνες τις σελίδες που πιστεύει ότι τον ευνοούν. Η Τουρκία, λοιπόν, αμφισβητεί το δικαίωμα των νησιών να έχουν θαλάσσιες ζώνες. Ότι το επιχείρημα είναι αίολο, είναι. Ε και λοιπόν; Ερντογάν είναι αυτός. Και να μην ξεχνάμε ότι έκανε ό,τι έκανε στην Συρία με τη σύμφωνη γνώμη Αμερικανών και Ρώσων. Σπάνιο ταλέντο...
Ανεξάρτητα από το πώς θέλει να τα βλέπει τα πράγματα ο κ. Ερντογάν, τα νησιά έχουν θαλάσσιες ζώνες. Μόνο κατ'' εξαίρεση θα μπορούσε ένα διεθνές δικαστήριο να δεχτεί κάτι διαφορετικό. Αλλά δεν μπορεί όλο το Αιγαίο να είναι στον κανόνα της εξαίρεσης. Και πριν φτάσουμε στο διεθνές δικαστήριο θα πρέπει να έχουμε εξαντλήσει όλες τις πιθανότητες να τα βρούμε σε διμερείς συζητήσεις ή η σε τριμερείς. Με άλλα λόγια, έχει αρκετή απόσταση ο δρόμος από την Αθήνα μέχρι την Χάγη. Και μέχρι τότε θα πρέπει να περιμένουμε να ανέβει το θερμόμετρο στα ύψη. Ο Ερντογάν δεν έχει να χάσει κάτι από την πρόκληση τετελεσμένων. Και κυρίως δεν έχει αντιστάσεις. Μέχρι σήμερα έχει απέναντί του μόνο την Γαλλία και το Ισραήλ κι αυτό δεν ξέρουμε μέχρι πού φτάνει. Οι δύο μεγάλες υπερδυνάμεις, πάντως, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, δεν δείχνουν και ιδιαίτερη ενόχληση.
Η Τουρκία δείχνει να νιώθει πολύ ισχυρή για να θελήσει να αφήσει αυτή την «ευκαιρία» να πάει «χαμένη». Γι'' αυτό και νομίζουμε ότι θα εξαντλήσει κάθε δυνατότητα που θα της δοθεί. Κι αυτή την στιγμή έχει ένα πλεονέκτημα, τη συμφωνία με την Λιβύη. Εμείς, λοιπόν, καλούμαστε να κάνουμε τις δικές μας οριοθετήσεις. Και μάλιστα γρήγορα.
Για να μην λέμε ιστορίες περί Δικαιοσύνης μεταξύ μας, το πραγματικό πρόβλημα είναι εκείνο της ισχύος. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έδειξαν ολιγωρία στην ανακήρυξη των ΑΟΖ. Ήξεραν ότι βρισκόμαστε σε προφανή αδυναμία να υπερασπιστούμε τις επιλογές μας, όσο κι αν αυτές συμβαδίζουν απόλυτα με το διεθνές δίκαιο. Η έλλειψη κανονιών έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτές τις περιπτώσεις. Τώρα η ανακηρύξεις θα γίνουν υπό καθεστώς συναγερμού. Αλλά η έλλειψη ισχύος εξακολουθεί αν ισχύει. Το μόνο κέρδος ίσως είναι ότι δόθηκε ο χρόνος για να επιχειρηθούν κάποιες διεθνείς συμμαχίες. Αν αυτές θα είναι αποτελεσματικές ή όχι, θα δείξει η πορεία των γεγονότων.
Η Χάγη δείχνει να είναι μία σοβαρή επιλογή. Αλλά εκεί η Τουρκία ξέρει ότι θα χάσει. Δεν θα δεχτεί κάτι τέτοιο, όταν γνωρίζει ότι μπορεί να κερδίσει περισσότερα με άλλους τρόπους. Άρα, επιστρέφουμε στον κεντρικό πυρήνα της συζήτησης. Τα πάντα θα κριθούν από το δικό μας οπλοστάσιο. Από την αποτρεπτική μας δυνατότητα και από την ποιότητα των συμμαχιών μας.
Η Ευρώπη μπορεί να αναλάβει δράση για προωθήσει μία συνολική λύση. Δεν θέλουμε να βγάλει η Ευρώπη αντί για μας τα κάστανα από την φωτιά. Πιστεύουμε όμως ότι η Ευρώπη με τις τεράστιες ανάγκες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο έχει κάθε συμφέρον να κλείσει αυτή την υπόθεση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και για τα δικά της συμφέροντα. Δεν θα το κάνει! Επειδή δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική, επειδή κάποιες χώρες έχουν πολλά συμφέροντα στην Τουρκία, επειδή δεν θέλει. Για όποιον λόγο διαλέξετε, δεν πρέπει να περιμένουμε πολλά πράγματα από τις Βρυξέλλες. Τουλάχιστον όχι σε αυτή την φάση. Όχι πριν οι Βρυξέλλες αντιληφθούν ότι ένα πλήγμα στα ελληνικά συμφέροντα θα είναι ουσιαστικά ένα πλήγμα στην ενότητα και στο μέλλον της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ελληνική εξωτερική πολιτική, λοιπόν, θα πρέπει, ωστόσο, να βάλει ως στόχο της να αναλάβει πρωτοβουλίες η Κομισιόν. Να διεθνοποιήσει με τον άλφα ή βήτα τρόπο το πρόβλημα. Η πολιτική του κατευνασμού οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Η κυβέρνηση καλείται να κάνει επιδέξιους χειρισμούς για να αντιμετωπίσει την μεγαλύτερη κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα από το 1974. Η κατάσταση είναι αντικειμενικά δύσκολη. Και θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη στο επόμενο χρονικό διάστημα.
Η συνεκμετάλλευση θα είναι η τελική λύση, όπως συμβαίνει παγκοσμίως με όλες τις χώρες που έχουν κοιτάσματα σε περιοχές που συνορεύουν. Οπότε το ερώτημα είναι ποιες είναι οι περιοχές του καθενός. Για να δούμε και πού ακριβώς συνορεύουμε. Ποια είναι τα θαλάσσια όρια μας. Η Τουρκία είναι έτοιμη να καθίσει στο τραπέζι ακόμη και σήμερα, αρκεί να πάρει τα πάντα. Να κρατήσει, δηλαδή, εκείνα που θεωρεί δικά της και να μοιραστεί τον πλούτο των άλλων. Αυτή η στάση δεν προμηνύει κάτι καλό. Ούτε για τις διμερείς σχέσεις, ούτε για την ειρήνη και την σταθερότητα στην περιοχή.
Θανάσης Μαυρίδης
