Αχ, αυτό το Καστελόριζο!

Αχ, αυτό το Καστελόριζο!

Το πόθησαν πολλοί κι ας έχει μόλις 9 χλμ. έκταση και παραδόξως το όνομα... Μεγίστη! Το ονόμασαν έτσι οι πρώτοι του κάτοικοι, οι Δωριείς, γιατί ήταν το μεγαλύτερο ανάμεσα στις 14 μικρότερες νησίδες που το περιβάλλουν και ανήκουν κι αυτές στην Ελλάδα, με μερικές ακόμα μικρότερες που ανήκουν στην Τουρκία.

Για τον τρόπο με τον οποίο έγινε αυτή η κατανομή, που προφανώς προσβάλλει κατάφωρα σήμερα η Τουρκία, λίγοι ίσως ξέρουν το παρασκήνιο που μεσολάβησε μεταξύ εμπλεκόμενων ευρωπαϊκών δυνάμεων στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και Συμμάχων μας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Βαδίζοντας αντίστροφα στη ροή των γεγονότων, ξεκινάμε με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Ελλάδα παρέλαβε τα Δωδεκάνησα ως διάδοχο κράτος από την ηττημένη Ιταλία. Που σήμαινε, την προίκα ολόκληρη ! Χωρίς εκπτώσεις που ζητούσαν οι κατά τα άλλα... σύμμαχοί μας Βρετανοί, οι οποίοι με τη γνωστή πολιτική τους «διαίρει και βασίλευε» ήθελαν να δοθεί το Καστελόριζο στην Τουρκία, κι ας μην το είχε ποτέ έως τότε διεκδικήσει!

Ήταν η ΕΣΣΔ, κυρίως, που αναγνώριζε την ηρωική συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, και η Αμερική, αλλά σε δεύτερο στάδιο μετά την οργισμένη θέση που πήρε η Αυστραλία κατά των Άγγλων και των Αμερικανών, εκείνοι οι οποίοι αντιτάχθηκαν στην πολιτική του Φόρειν Όφις, η καθεμιά για τους δικούς της λόγους.

Σε βρετανικό έγγραφο της εποχής, μάλιστα, η επιμονή της ελληνικής πλευράς να μην εξαιρεθεί το Καστελόριζο γινόταν θέμα ανίερου αστεϊσμού των Βρετανών, με τον πρεσβευτή τους Ρ. Reilly να γράφει σε υπόμνημά του από τη Μόσχα, ότι οι Έλληνες θέλουν τόσο πολύ την ένωση που τους έγινε νεύρωση! (αγγλ. possession/obsession).

Πώς όμως έγινε με τη Συνθήκη της Λωζάννης η παραχώρηση των Δωδεκανήσων στην Ιταλία επί τη βάσει του περίφημου Ιταλο-τουρκικού Πρωτοκόλλου του 1932 ; Η ιταλοτουρκική διαμάχη τότε, που βάστηξε επί μακρόν, οδήγησε τα δύο μέρη τον Μάιο του 1929 στην απόφαση να λύσουν τη διαφορά τους στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Τελικά, επετεύχθη συμβιβαστική λύση το 1932, βάσει της οποίας η διαχάραξη των ιταλοτουρκικών συνόρων έγινε με τον εξής παράδοξο τρόπο: ο θόλος της μητρόπολης του Καστελόριζου θεωρήθηκε ως το κέντρο ενός κύκλου, την ακτίνα του οποίου αποτελεί η ευθεία γραμμή που ξεκινά από τον θόλο και καταλήγει στο ακρωτήριο του νησιού με την ονομασία Άγιος Στέφανος. Τα νησιά, νησίδες και βράχοι που βρίσκονται μέσα στον νοερό αυτό κύκλο αποφασίστηκε να περάσουν στην Ιταλία, τα δε εκτός κύκλου στην Τουρκία.

Με τη Συνθήκη Ειρήνης το 1948, στο Παρίσι, που σφράγισε το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και οδήγησε σε Ένωση της Δωδεκανήσου, η οριοθέτηση των συνόρων Ελλάδας - Τουρκίας, με την πρώτη ως διάδοχο κράτος πλέον των τέως ιταλικών κτήσεων, έγινε επί τη βάσει του ιταλο-τουρκικού Πρωτοκόλλου που υπεγράφη στις 28 Δεκεμβρίου του 1932.

Πρέπει κάποιος να υπενθυμίσει στον κ. Ερντογάν πως μετά την αποχώρηση από το ταμείο, ουδέν λάθος αναγνωρίζεται, και μιας και γίνεται λόγος περί λάθους, ας επισημανθεί κι αυτό στον γείτονα, ο οποίος ακούγεται κακός, εκτός από την ιστορία, και στα μαθηματικά: H Δωδεκάνησος ονομάστηκε, όπως και η Μεγίστη, κατά παράδοξο τρόπο, αφού είναι σύμπλεγμα δεκατεσσάρων και όχι δώδεκα μεγάλων νησιών και πολυάριθμων βραχονησίδων: Πάτμος, Λέρος, Κάλυμνος, Κως, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Τήλος, Χάλκη, Σύμη, Ρόδος, Κάρπαθος, Κάσος, Καστελόριζο και Λειψοί.

*Η κ. Φωτεινή Τομαή είναι συγγραφέας, πρέσβης ε.τ.