Σε μια πρωτοφανή κίνηση διπλωματικής ρήξης, η ανατολική κυβέρνηση της Λιβύης, υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, απέλασε την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία που περιελάμβανε υπουργούς Εσωτερικών από την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Μάλτα, καθώς και τον Επίτροπο Μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το μήνυμα ήταν σαφές. Η Ευρώπη δεν έχει πια τον πρώτο λόγο στη Λιβύη.
Η απόφαση αυτή ήρθε ως απάντηση στην επιλογή της ΕΕ να επισκεφθεί πρώτα την Τρίπολη, έδρα της κυβέρνησης Ντμπέιμπα , μιας κυβέρνησης με λήξασα θητεία από το 2022, που εξακολουθεί να κυβερνά χωρίς λαϊκή νομιμοποίηση. Η απουσία εκλογών τα τελευταία τρία χρόνια βαραίνει τους Ευρωπαίους εταίρους, που στήριξαν την προσωρινή κυβέρνηση, αποφεύγοντας να πιέσουν για συνταγματική λύση και εκλογική διαδικασία.
Η ΕΕ επέλεξε επί χρόνια μια πολιτική διαχείρισης, αντί για ουσιαστική παρέμβαση. Επένδυσε σχεδόν αποκλειστικά στη Δυτική Λιβύη και στον Ντμπέιμπα, αφήνοντας την Ανατολική Λιβύη να γλιστρά στη σφαίρα επιρροής άλλων δυνάμεων, κυρίως της Ρωσίας, των ΗΑΕ και της Αιγύπτου. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η Ευρώπη να θεωρείται ανεπιθύμητη από τη μισή χώρα, χωρίς αξιόπιστους διαύλους επικοινωνίας και χωρίς στρατηγική.
Η κίνηση του Χαφτάρ δεν είναι απλώς μια προσβολή. Είναι η ρητή ανάκτηση της πολιτικής του πρωτοβουλίας στην Ανατολική Λιβύη. Στην πράξη, θέτει την ΕΕ και τις χώρες της σε καθεστώς διπλωματικού αποκλεισμού, ενώ ανοίγει χώρο για άλλους δρώντες που έδειξαν συνέπεια και παρουσία τα προηγούμενα χρόνια.
Η Ελλάδα, ενώ είχε καλλιεργήσει στενές σχέσεις με την πλευρά Χαφτάρ την περίοδο 2019–2021, στη συνέχεια αδράνησε. Δεν υπήρξαν επαρκείς πολιτικές πρωτοβουλίες, ούτε συνεχείς επαφές υψηλού επιπέδου. Αντί να κρατήσει ανοιχτούς διαύλους και στις δύο πλευρές, η Αθήνα ακολούθησε την πεπατημένη των Βρυξελλών.
Το αποτέλεσμα; Ένας Έλληνας υπουργός , να χαρακτηρίζεται «persona non grata» επί λιβυκού εδάφους, μαζί με άλλους Ευρωπαίους αξιωματούχους. Μια διπλωματική ήττα, με γεωπολιτικές και μεταναστευτικές προεκτάσεις, την ώρα που το λιβυκό μέτωπο είναι κρίσιμο για την ασφάλεια της Μεσογείου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναθεωρήσει τη στρατηγική της. Το πρώτο βήμα είναι να πιέσει συντεταγμένα για διεθνώς αποδεκτές και εποπτευόμενες εκλογές σε ολόκληρη τη Λιβύη , όχι μόνο στην Τρίπολη, αλλά και στην Κυρηναϊκή. Το δεύτερο είναι να επαναπροσεγγίσει την ανατολική πλευρά με σεβασμό στην τοπική πολιτική δυναμική, αλλά και με σαφή υπενθύμιση ότι η διεθνής νομιμότητα απαιτεί διαφάνεια και δημοκρατική διαδικασία.
Η Ελλάδα, με τη σειρά της, οφείλει να επιστρέψει με σχέδιο και συνέπεια στον λιβυκό χάρτη. Χρειάζεται να ξαναχτίσει την εμπιστοσύνη με την πλευρά Χαφτάρ, να ενισχύσει τις επαφές της με όλα τα κέντρα εξουσίας στη Λιβύη, και να πάψει να ακολουθεί απλώς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Η θέση της χώρας μας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν επιτρέπει πολυτέλειες αδράνειας. Ούτε διπλωματικές ήττες που μας εκθέτουν στο μεταναστευτικό και στις ενεργειακές ισορροπίες της περιοχής.
Αντιπτέραρχος (Ι) εα. Κωνσταντίνος Ιατρίδης, Επίτιμος Δκτης ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, Αμυντικός Αναλυτής
