Το γεωπολιτικό ρίσκο βρίσκεται σταθερά στο επίκεντρο των χρηματιστηριακών αναλύσεων για περισσότερο από τρία χρόνια καθώς μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2022, η επίδραση σε κρίσιμα μεγέθη της παγκόσμιας οικονομίας –με σημείο αιχμής το ενεργειακό κόστος– κάθε άλλο παρά αδιάφορη αφήνει την επενδυτική κοινότητα. Στη συνέχεια προστέθηκε η διατάραξη της ομαλής λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας εμπορευμάτων, η αναστολή έργων σε εμπόλεμες ζώνες, η μετατόπιση κρατικών κεφαλαίων από την παραγωγική οικονομία προς την άμυνα και ο κίνδυνος ελλείψεων πρώτων υλών.
Το γιατί ο χρυσός βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τα ιστορικά υψηλά του δεν έχει να κάνει μόνο με το γεγονός ότι η αστάθεια που παρατηρείται στο γεωπολιτικό περιβάλλον έχει διάρκεια αλλά και με το γεγονός ότι τα μέτωπα αβεβαιοτήτων αυτού του τύπου αντί να μειώνονται παρουσιάζουν νέες εστίες.
Σε αυτό περιβάλλον οι αγορές εμφανίζουν κατά περιόδους την ανάλογη μεταβλητότητα καθώς τα γεγονότα που συνδέονται με τους γεωπολιτικούς κινδύνους μπορούν ανά πάσα στιγμή να δημιουργήσουν μεγάλης κλίμακας κινήσεις στις τιμές των μετοχών και των ομολόγων. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των γεωπολιτικών γεγονότων δεν δημιουργεί μακροπρόθεσμες απώλειες στις χρηματιστηριακές αγορές. Αντίθετα, δημιουργεί μια σχετικά σύντομη και πιθανόν απότομη υποχώρηση που ακολουθείται από ανάκαμψη. Το πόσο μεγάλη είναι αυτή η ανάκαμψη εξαρτάται από την αγορά και από το αν έχουμε να κάνουμε με απειλές πολέμου ή με πολεμικές πράξεις.
Δύο ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Turku ανέλυσαν τον τρόπο με τον οποίο οι μεταβολές στο Γεωπολιτικό Ρίσκο (GPR) και στις συνιστώσες του επηρεάζουν τις υπερβάλλουσες αποδόσεις 40 διαφορετικών χρηματιστηριακών αγορών. Διαπίστωσαν ότι το μέγεθος της αντίδρασης της χρηματιστηριακής αγοράς σε μια μεταβολή των γεωπολιτικών κινδύνων διαφέρει ευρέως μεταξύ των χωρών και μπορεί να είναι θετικό, αρνητικό ή (συνηθέστερα) ασήμαντο. Ιδιαίτερα στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, διαπίστωσαν σημαντική επίδραση των γεωπολιτικών κινδύνων στις υπερβάλλουσες αποδόσεις των χρηματιστηριακών αγορών σε σχέση με τα κρατικά έντοκα γραμμάτια 3 μηνών. Στις ΗΠΑ η σχέση αυτή τείνει να είναι πολύ μικρή και συνήθως ασήμαντη βραχυπρόθεσμα.
Το πιο συνηθισμένο μέτρο των γεωπολιτικών κινδύνων είναι το GPR που αναπτύχθηκε από τους Dario Caldara και Matteo Iacoviello. Μετράει πόσα άρθρα εφημερίδων έχουν γραφτεί για θέματα που καλύπτουν γεωπολιτικούς κινδύνους και κάνει διάκριση μεταξύ γεωπολιτικών απειλών (κίνδυνος πολέμου, επανάστασης, τρομοκρατικών ενεργειών) και γεωπολιτικών ενεργειών, δηλαδή εχθροπραξιών επί του πεδίου.
Μεταβολή της υπερβάλλουσας απόδοσης ως αντίδραση στην αύξηση του γεωπολιτικού κινδύνου
Από τη διαχρονική μελέτη του υποδείγματος του γεωπολιτικού ρίσκου προκύπτει ότι οι χρηματιστηριακές αγορές αντιδρούν περισσότερο στα λόγια (απειλές) παρά στις πράξεις. Οι επενδυτές φαίνεται να είναι διαρκώς σε εγρήγορση και με την πρώτη ένδειξη αύξησης των γεωπολιτικών κινδύνων τείνουν να πουλούν πρώτα και να αξιολογούν τα γεγονότα. Εάν οι απειλές υποχωρήσουν ή μείνουν απλώς στα λόγια (πράγμα που συνήθως συμβαίνει), οι χρηματιστηριακές αγορές ανακάμπτουν με έντονο τρόπο ανακτώντας άμεσα τα χαμένα. Οι πολεμικές ενέργειες τείνουν να έρχονται αφού οι απειλές έχουν αφομοιωθεί και προεξοφληθεί στο μεγαλύτερο τους μέρος από την αγορά, οπότε οι αγορές τείνουν να αντιδρούν με λιγότερη ένταση εκτός εάν οι ενέργειες έρχονται χωρίς προηγούμενη προειδοποίηση.
Για τους διορατικούς επενδυτές τέτοιες καταστάσεις μπορούν να προσφέρουν ελκυστικά επίπεδα εισόδου της αγοράς. Όπως είχε πει κάποτε και βαρόνος Rothschild: «Η ώρα να αγοράσεις είναι όταν το αίμα ρέει στους δρόμους». Μερικές φορές αυτό μπορεί να εκληφθεί και κυριολεκτικά.
