Κατά τους θερμούς μήνες, οι υπαίθριες δραστηριότητες αυξάνονται και μαζί με αυτές αναδύεται ένας υπαρκτός αλλά συχνά παραγνωρισμένος βιολογικός κίνδυνος: τα τσιμπούρια. Πρόκειται για εξωτερικά παράσιτα που τρέφονται με αίμα και ενδέχεται να μεταδώσουν σοβαρές λοιμώξεις σε ανθρώπους και ζώα.
Τι είναι τα τσιμπούρια
Τα τσιμπούρια (οικογένεια Ixodidae) είναι αιματοφάγα αραχνοειδή, στενοί συγγενείς των ακάρεων. Στον κύκλο ζωής τους (αυγό – προνύμφη – νύμφη – ενήλικο έντομο) τρέφονται τουλάχιστον 3 φορές, προσκολλώμενα στο σώμα θηλαστικών, πτηνών ή και ερπετών.
Εντοπίζονται κυρίως σε ζεστά και υγρά περιβάλλοντα, με βλάστηση, και η δραστηριότητά τους είναι αυξημένη από Μάιο έως Οκτώβριο.
Μεταδιδόμενα νοσήματα
Ο κυριότερος λόγος ανησυχίας σχετίζεται με την ικανότητά τους να λειτουργούν ως φορείς μετάδοσης παθογόνων οργανισμών (bacterial, viral, protozoal). Τα πλέον τεκμηριωμένα νοσήματα περιλαμβάνουν:
Νόσος του Lyme (Borreliosis): Η πιο γνωστή λοίμωξη από τσιμπούρι, προκαλείται από το βακτήριο Borrelia burgdorferi. Μεταδίδεται κυρίως από το είδος Ixodes ricinus στην Ευρώπη. Συμπτώματα: ερυθρό εξάνθημα (erythema migrans), αρθραλγίες, κόπωση, πυρετός, και σε προχωρημένα στάδια, νευρολογικές ή καρδιακές επιπλοκές.
Εγκυμοσύνη Tick-borne encephalitis (TBE): Ιογενής λοίμωξη του ΚΝΣ με ενδημική παρουσία σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και Βαλκανίων. Δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί στην Ελλάδα αλλά η επέκταση των ειδών λόγω κλιματικής αλλαγής αυξάνει τον δυνητικό κίνδυνο.
Ερλιχίωση, Αναπλάσμωση: Λοιμώξεις που μεταδίδονται τόσο στον άνθρωπο όσο και σε ζώα, κυρίως σκύλους. Μπορεί να προκαλέσουν αιματολογικές διαταραχές, πυρετό, και σε σπάνιες περιπτώσεις πολυσυστηματική ανεπάρκεια.
Μεσογειακή σπογγώδης εγκεφαλομυελίτιδα: Σπανιότερη αλλά ενδημική σε περιοχές της Ν. Ευρώπης.
Πού εντοπίζονται στην Ελλάδα
Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Ζωονόσων, τα τσιμπούρια είναι ευρέως διαδεδομένα σε όλη την ελληνική επικράτεια, ιδιαίτερα:
Σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές (π.χ. Πίνδος, Μακεδονία, Ήπειρος)
Σε αγροτικές ζώνες, βοσκοτόπια και χωράφια με ανεπεξέργαστη βλάστηση
Σε αστικά πάρκα, κηπαίους χώρους ή ακαλλιέργητα οικόπεδα
Στο τρίχωμα σκύλων και γατών, ιδιαίτερα αν κυκλοφορούν σε εξωτερικούς χώρους
Μέτρα πρόληψης και προστασίας
Η πρόληψη είναι κομβική στην αντιμετώπιση της απειλής. Τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν:
Ατομική προστασία σε υπαίθριες δραστηριότητες:
Φορέστε μακρυμάνικα ρούχα και παντελόνια, ιδανικά σε ανοιχτόχρωμες αποχρώσεις για να είναι ορατά τα τσιμπούρια.
Εφαρμόστε εντομοαπωθητικά σε ακάλυπτο δέρμα και ρούχα.
Αποφύγετε να κάθεστε απευθείας σε χόρτα ή βλάστηση.
Έλεγχος μετά από υπαίθρια έκθεση:
Κάντε επιμελή αυτοεξέταση σε σημεία όπως μασχάλες, βουβωνική χώρα, κεφάλι και πίσω από τα αυτιά.
Ελέγξτε επίσης τα παιδιά και τα κατοικίδια ζώα, ιδιαίτερα μετά από βόλτες στη φύση.
Κατοικίδια – αντιπαρασιτική προστασία:
Χρησιμοποιείτε κολάρα, αμπούλες ή χάπια, εγκεκριμένα από κτηνίατρο.
Κάντε τακτική περιποίηση και εξέταση του τριχώματος.
Αντιμετώπιση της οικιακής βλάστησης:
Κρατάτε τον κήπο καθαρό, κουρεύετε χόρτα και φυλλώματα.
Περιορίστε την παρουσία μικρών θηλαστικών που φιλοξενούν τσιμπούρια (ποντίκια, σκαντζόχοιροι).
Εντοπισμός και αφαίρεση
Σε περίπτωση δήγματος:
Αφαιρέστε το τσιμπούρι αμέσως, χρησιμοποιώντας λαβίδα με λεπτή μύτη, τραβώντας το σταθερά και κάθετα από το δέρμα, χωρίς συστροφή.
Μην χρησιμοποιείτε οινόπνευμα, λάδι ή φωτιά, γιατί ενδέχεται να προκαλέσουν εκκρίσεις παθογόνων από το έντομο.
Απολυμάνετε την περιοχή με αντισηπτικό και σημειώστε την ημερομηνία.
Παρακολουθείτε για 30 ημέρες τυχόν συμπτώματα (πυρετός, εξάνθημα, αίσθημα κόπωσης, πόνοι).
Σε κάθε αμφιβολία, απευθυνθείτε σε ιατρό ή μικροβιολόγο με εμπειρία στη διαχείριση ζωονοσογόνων παραγόντων.
Τα τσιμπούρια μπορεί να είναι μικροσκοπικά, όμως οι επιπτώσεις τους στην υγεία είναι δυνητικά σοβαρές. Η κλιματική αλλαγή, η απουσία συστηματικής ενημέρωσης και η αυξανόμενη κινητικότητα ανθρώπων και ζώων συμβάλλουν στην εξάπλωση των λοιμώξεων από αυτά.
Η έγκαιρη πρόληψη, η ορθή ενημέρωση και η συντονισμένη επιτήρηση από τις υγειονομικές αρχές μπορούν να περιορίσουν δραστικά τους κινδύνους.
