Γνωρίζατε ότι η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι ένα μόσχευμα κάποια στιγμή στη ζωή μας, είναι σημαντικά μεγαλύτερη από την πιθανότητα να γίνουμε δωρητές οργάνων μετά θάνατον;
Η αξία της δωρεάς οργάνων δεν μπορεί να μετρηθεί. Είναι μια πράξη απεριόριστης ανθρωπιάς και ανεκτίμητης προσφοράς στον συνάνθρωπο. Χάρη σε αυτήν, εκατομμύρια ζωές έχουν σωθεί παγκοσμίως μέσα από επιτυχημένες μεταμοσχεύσεις.
Η μεταμόσχευση αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της ιατρικής επιστήμης του 20ού αιώνα. Ωστόσο, στη χώρα μας ο αριθμός των μεταμοσχεύσεων παραμένει ακόμη σχετικά χαμηλός.
Τα τελευταία χρόνια, η δωρεά και μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων ακολουθεί σταθερά ανοδική πορεία. Ο αριθμός των δοτών που κατέληξαν έχει διπλασιαστεί μέσα σε μόλις τρία χρόνια — καταγράφοντας το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 15 ετών.
Όπως σημειώνει ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), καθηγητής Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης:
«Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, καταγράφεται ουσιαστική βελτίωση στους δείκτες που σχετίζονται με τη δωρεά και τις μεταμοσχεύσεις οργάνων και αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Αυτή η πρόοδος είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, της πολιτειακής στήριξης και της αυξανόμενης εμπιστοσύνης των πολιτών. Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, είναι βάσιμη η ελπίδα ότι η Ελλάδα θα φτάσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα — κάνοντάς μας αισιόδοξους για ακόμη καλύτερη χρονιά το 2025 προς όφελος των ασθενών και των οικογενειών τους.»
Πρώτη μεταμόσχευση παγκρέατος παιδιού στην Ελλάδα
Συγκίνηση και ελπίδα γεννά η περίπτωση του 12χρονου Λεώνη, ο οποίος έχασε τη ζωή του στον ποταμό Άραχθο. Από αυτή την τραγική απώλεια γεννήθηκε μια ιστορική προσφορά ζωής: το πάγκρεάς του πρόκειται να γίνει η πρώτη μεταμόσχευση στην Ελλάδα από παιδικό δότη.
Τα μοσχεύματα του μικρού Λεώνη θα ταξιδέψουν σε διάφορα νοσοκομεία της Ελλάδας και του εξωτερικού:
Η καρδιά του θα μεταμοσχευθεί σε ασθενή στο Μπάρι της Ιταλίας
Οι πνεύμονες σε λήπτη στο Ανόβερο της Γερμανίας
Το ήπαρ σε ασθενή στη Θεσσαλονίκη
Ένας νεφρός και το πάγκρεας θα δοθούν σε 19χρονο στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο
Ο δεύτερος νεφρός και οι κερατοειδείς θα δοθούν σε λήπτες στην Αθήνα
Η αφαίρεση των οργάνων ξεκίνησε τα ξημερώματα της Τρίτης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών, που πρωτοστατεί στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Η αεροδιακομιδή συντονίζεται με ακρίβεια, ώστε τα όργανα να φτάσουν εγκαίρως στους λήπτες.
Οι παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα
Η χώρα μας, λόγω του μικρού πληθυσμού και της περιορισμένης διαθεσιμότητας παιδιατρικών μοσχευμάτων, δεν πραγματοποιεί συστηματικά παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις. Εξαίρεση αποτελούν οι μεταμοσχεύσεις νεφρών, με ετήσια ανάγκη 5–10 περιστατικών. Χάρη σε διακρατική συνεργασία με παιδιατρικά μεταμοσχευτικά κέντρα της Ιταλίας, παιδιά από την Ελλάδα έχουν τη δυνατότητα να χειρουργούνται στη γειτονική χώρα.
Ενδεικτικά, κάθε χρόνο:
10–15 παιδιά χρειάζονται ηπατικό μόσχευμα
Περίπου 5 χρήζουν καρδιακής μεταμόσχευσης
1–2 χρειάζονται πνευμονικά μοσχεύματα
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η σωματοδομή παίζει καθοριστικό ρόλο. Παιδιά με μεγαλύτερη σωματική διάπλαση μπορεί να λάβουν όργανα από ενήλικες, και μικρόσωμοι ενήλικες να λάβουν μοσχεύματα από παιδιά — πάντα υπό αυστηρές προϋποθέσεις συμβατότητας και σύμφωνα με τα πρωτόκολλα του ΕΟΜ.
Η Ελλάδα ουραγός στην Ευρώπη
Στη χώρα μας αντιστοιχούν 5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος φτάνει τους 20 δότες/εκατομμύριο
Αν είχαμε τον μέσο ευρωπαϊκό δείκτη, θα είχαμε περίπου 200 δοτές ετησίως (αντί των 50 σήμερα) και 700 μεταμοσχεύσεις (αντί για 175), καλύπτοντας τις ανάγκες των ~1.300 ασθενών που βρίσκονται σε αναμονή.
Δυσλειτουργίες στο σύστημα
Η προϊσταμένη του ΕΟΜ, κ. Γιούλη Μενουδάκου, αναφέρει ως αιτίες:
Υποστελέχωση και προβλήματα στις ΜΕΘ, ειδικά πριν την covid εποχή
Έλλειψη ενημέρωσης και προώθηση αρνητικών αντιλήψεων για τις μεταμοσχεύσεις
Ο ΕΟΜ εκτιμά ότι η πολύπλοκη φύση της διαδικασίας απαιτεί εξειδικευμένη συνεργασία και υποδομές, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά στα ελληνικά νοσοκομεία.
Μακροχρόνιες λίστες αναμονής
Η αναμονή για μεταμόσχευση νεφρού φτάνει μέχρι και 7,5 χρόνια, λόγω της συνέχισης της αιμοκάθαρσης, η οποία επιτρέπει την επιβίωση αλλά επιβαρύνει τη λίστα αναμονής
Αντίθετα, οι αναμονές για ήπαρ, καρδιά και πνεύμονες κυμαίνονται μεταξύ 12 και 15 μηνών, καθώς οι ασθενείς δεν μπορούν να επιβιώσουν τόσο μακροχρόνια χωρίς μόσχευμα.
Συγκατάθεση οικογενειών και προκαταλήψεις
Το 2023, το 52% των οικογενειών δυνητικών δοτών αρνήθηκε τη δωρεά, βασιζόμενοι κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης (65%) και έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα υγείας (45%)
Χώρες με αυξημένο δείκτη ενημέρωσης, όπως η Πορτογαλία, καταγράφουν πολύ υψηλότερους δείκτες δοτών (~30/εκατ.), υποδεικνύοντας ότι η ενεργή ευαισθητοποίηση έχει σημαντικά αποτελέσματα.
Πρόοδοι τα τελευταία χρόνια
Το 2022 σημειώθηκε ρεκόρ 10ετίας με 6,6 δότες ανά εκατομμύριο, ενώ το 2021 ήταν μόλις 4,3.
Συνολικά έγιναν 69 δοτές δωρεές από εγκεφαλικά νεκρούς, 163 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων και 104 νεφρικές μεταμοσχεύσεις από ζώντες δότες .
Το 2024 χαρακτηρίζεται ως «έτος ορόσημο», με 367 συνολικές μεταμοσχεύσεις και 10,6 δότες/εκατ. ήδη μέσα στη χρονιά.
Ανάμεσα σε αυτές: 151 μεταμοσχεύσεις νεφρού, 52 ήπατος, 23 καρδιάς, 12 πνευμόνων, καθώς και διπλές μεταμοσχεύσεις (π.χ. παγκρέατος+νεφρού) για πρώτη φορά.
Θεσμικές πρωτοβουλίες
Προχωρούν βελτιώσεις στο νομικό και οργανωτικό πλαίσιο, με συγχρηματοδότηση από ΕΣΠΑ για αναδιάρθρωση διαδικασιών, πιστοποίηση μεταμοσχευτικών μονάδων και συμμετοχή επιστημονικών φορέων σε ημερίδες
Υπερποντίζεται Εθνικό Σχέδιο Δωρεάς & Μεταμόσχευσης, με δηλώσεις Πρωθυπουργού για ίδρυση Ωνασείου Κέντρου, ψηφιακές πλατφόρμες, επιμόρφωση γιατρών και προώθηση μιας μεταρρύθμισης που στόχο έχει την αύξηση της κοινωνικής εμπιστοσύνης
