Τις μεγάλες αλλαγές στο σύστημα των καταθέσεων στη χώρα, καταγράφει η έκθεση του διοικητή της ΤτΕ σύμφωνα με την οποία, μετά από 20 ολόκληρα χρόνια, για πρώτη φορά παρατηρήθηκε το φαινόμενο να είναι κατώτερο το επιτόκιο των ελληνικών προθεσμιακών καταθέσεων από το μέσο όρο των καταθέσεων στην Ευρώπη και μάλιστα κατά 100 μονάδες βάσης (1%). Την ίδια στιγμή παρατηρείται αύξηση στις προθεσμιακές, κυρίως από τις επιχειρήσεις, αλλά και διατήρηση του 74% των ιδιωτικών καταθέσεων σε καταθέσεις μίας ημέρας (τρεχούμενοι, όψεως και λογαριασμοί ταμιευτηρίου).
Σε σύγκριση με την Ευρωζώνη, λέει η ΤτΕ, οι αυξήσεις των τραπεζικών επιτοκίων στην Ελλάδα ήταν περιορισμένες. Ως αποτέλεσμα, «για πρώτη φορά από το 2003, οπότε ξεκίνησαν να καταγράφονται εναρμονισμένες χρονολογικές σειρές επιτοκίων μεταξύ των χωρών-μελών της ζώνης του ευρώ, το επιτόκιο των προθεσμιακών καταθέσεων στην Ελλάδα διαμορφώνεται, από τα μέσα του 2022, σε επίπεδο χαμηλότερο από το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο της ζώνης του ευρώ».
Τι επιτόκια δίνουν οι τράπεζες
Το μεσοσταθμικό επιτόκιο στις καταθέσεις προθεσμίας των νοικοκυριών και των Μη Χρηματοπιστωτικών Επιχειρήσεων (ΜΧΕ) διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο το 2023 σε 1,8%, έναντι μέσης τιμής 0,2% το 2022, λέει η ΤτΕ.
«Σε πραγματικούς όρους, το επιτόκιο αυτό έγινε λιγότερο αρνητικό (2023: -2,4%, 2022: -9,1%), κυρίως λόγω της ραγδαίας αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού» αναφέρει η ΤτΕ.
Δεδομένων των «ικανοποιητικών συνθηκών ρευστότητας που αντιμετωπίζουν, τα πιστωτικά ιδρύματα προέβησαν σε πολύ περιορισμένη ενσωμάτωση των αυξήσεων των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ στις καταθέσεις προθεσμίας. Σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ, οι αυξήσεις των επιτοκίων καταθέσεων στην Ελλάδα ήταν μικρότερες».
Αναφέρει ακόμα ότι, οι τράπεζες λόγω της μεγάλης ρευστότητας που έχουν, «ενσωμάτωσαν μόνο εν μέρει τις αυξήσεις των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ στις καταθέσεις προθεσμίας, οι οποίες συνδέονται με σκοπούς αποταμιευτικούς ή επενδυτικούς και έχουν περισσότερα υποκατάστατα».
Ενδεικτικά, στη σημαντικότερη, σε όρους όγκου κατηγορία καταθέσεων προθεσμίας, δηλαδή τις καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια έως 1 έτος, το επιτόκιο στην Ελλάδα το 2023 ήταν περίπου κατά μία ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο έναντι του αντίστοιχου ευρωπαϊκού μέσου όρου».
Στράφηκαν στις καταθέσεις προθεσμίας
Σκιαγραφώντας τις αλλαγές στο τοπίο των καταθέσεων το 2023 η ΤτΕ αναφέρει μεταξύ άλλων:
- Αύξηση των καταθέσεων προθεσμίας με θετικό ρυθμό από το Φεβρουάριο του 2023, για πρώτη φορά μετά από τριάμισι χρόνια.
- Ο ρυθμός αυτός επιταχύνθηκε με στροφή και των νοικοκυριών που ακολούθησαν επίσης, στις προθεσμιακές διαρκείας ενός έτους.
- Οι καταθέσεις προθεσμίας των νοικοκυριών αυξήθηκαν με μέσο ρυθμό 32% το 2023.
- Ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων προθεσμίας από επιχειρήσεις (ΜΧΕ) ήταν 84,8%, έναντι 9,3% το 2022. «Οι μεταβολές αυτές είναι ενδεικτικές της αναδιάρθρωσης των ρευστών διαθεσίμων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών προς καταθετικούς λογαριασμούς προθεσμίας, λόγω των σχετικά υψηλότερων αποδόσεων που προσφέρουν ως απόρροια του μεγαλύτερου βαθμού ενσωμάτωσης των αυξήσεων των επιτοκίων πολιτικής στα επιτόκια καταθέσεων», αναφέρει η ΤτΕ
- Παρόλα αυτά όμως, «ο κύριος όγκος της καταθετικής βάσης των τραπεζών εξακολουθεί να απαρτίζεται από ρευστά διαθέσιμα που τηρούνται σε λογαριασμούς διάρκειας μίας ημέρας», λέει η ΤτΕ. Όπως αναφέρει αποτελούν το 74% των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα!
- Πάντως, το 2023 παρατηρήθηκε μείωση του υπολοίπου των καταθέσεων μίας ημέρας κατά 8% για τις ΜΧΕ και κατά 5,7% για τα νοικοκυριά, ενώ ταυτόχρονα οι καταθέσεις προθεσμίας παρουσίασαν αύξηση κατά 36,6% για τις ΜΧΕ και 52,1% για τα νοικοκυριά.
Επίσης, η ΤτΕ καταγράφει τη μεγάλη επιβράδυνση στις επιχειρηματικές καταθέσεις όπου προφανώς τα επιχειρηματικά κεφάλαια μπορούσαν να βρουν άλλες διεξόδους σε αντίθεση με τα νοικοκυριά, καθώς και τη μεγάλη μείωση των πολύ βραχυχρόνιων καταθέσεων μίας ημέρας προς όφελος των καταθέσεων προθεσμίας.
Τα νοικοκυριά στήριξαν την άνοδο των καταθέσεων το 2023
Οι καταθέσεις των νοικοκυριών ήταν αυτές που συνέχισαν να ενισχύουν το σύνολο των καταθέσεων στη χώρα το 2023 παρά τα χαμηλά επιτόκια και τη μεγάλη απόκλισή τους μεταξύ καταθέσεων και δανείων, αν και ο ρυθμός με τον οποίο συνέχισαν να αυξάνονται, υποχώρησε ελαφρά πέρυσι.
Οι τραπεζικές καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα κατέγραψαν σωρευτική αύξηση κατά 5,8 δισ. ευρώ, έναντι αύξησης κατά 8 δισ. ευρώ το 2022. Το σύνολο των ιδιωτικών καταθέσεων διαμορφώθηκε στο τέλος του 2023 σε 194,8 δισ. ευρώ, που είναι το υψηλότερο επίπεδο από τα μέσα του 2011 και μετά.
Το 2023, οι καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 5 δισ. ευρώ, έναντι αύξησης κατά 5,4 δισ. ευρώ το 2022, ενώ «ο ετήσιος ρυθμός ανόδου τους σημείωσε κάποια επιβράδυνση (μέσος όρος έτους 2023: 3,6%, έναντι 4,4% το 2022) και διαμορφώθηκε σε 3,5% το Δεκέμβριο του 2023».
Ωστόσο, η ΤτΕ σημειώνει ότι αν ληφθεί υπόψη η εξέλιξη του πληθωρισμού, το 2023 ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεων των νοικοκυριών προκύπτει καλύτερος σε πραγματικούς όρους, με την ετήσια πραγματική αύξησή τους να είναι μόνον κατά 0,6% μικρότερη από το 2022, λόγω θετικών ρυθμών αύξησης στο διάστημα μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου 2023.
Παράλληλα, η ΤτΕ επισημαίνει και τη μετατόπιση των καταθέσεων σε καταθέσεις προθεσμίας, η οποία όμως συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ευρώπης ήταν μικρότερη. Ειδικότερα σημειώνεται:
- Καταγράφηκε μετατόπιση πόρων από τις καταθέσεις μίας ημέρας προς τις καταθέσεις προθεσμίας κατόπιν της ανόδου των επιτοκίων προθεσμίας.
- Η αύξηση των επιχειρηματικών καταθέσεων το 2023 «ήταν πολύ υποδεέστερη αυτής που είχε καταγραφεί το 2022. Η επιβράδυνση της ανόδου των ιδιωτικών καταθέσεων προήλθε από τις καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας».
Σύμφωνα με την ΤτΕ, «στην επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου των (ονομαστικών) καταθέσεων των νοικοκυριών συνέβαλαν ο χαμηλότερος ρυθμός αύξησης του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος το πρώτο εννεάμηνο του 2023 (σε σύγκριση με την αντίστοιχη ποσοστιαία μεταβολή το 2022) και οι υψηλές καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών δεδομένου και του επιπέδου του πληθωρισμού».
Αντίστοιχα, «καταγράφηκε ενίσχυση των τοποθετήσεων των νοικοκυριών σε εναλλακτικές τοποθετήσεις, όπως τα έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου και τα μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων που προσέφεραν αισθητά υψηλότερες αποδόσεις. Επιπρόσθετα, το 2023 το πραγματικό (μεσοσταθμικό) επιτόκιο για το σύνολο των καταθέσεων των νοικοκυριών παρέμεινε αρνητικό, με αποτέλεσμα να μην ενισχυθεί το κίνητρο για αποταμίευση».
Οι επιχειρηματικές καταθέσεις
Οι επιχειρηματικές καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 300 εκατ. ευρώ το 2023, έναντι αύξησης κατά 3,5 δισ. ευρώ το 2022. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των επιχειρηματικών καταθέσεων εξακολούθησε γενικά να επιβραδύνεται λέει η ΤτΕ (μέσος όρος έτους 2023: 5,3%, έναντι 14,9% το 2022) και διαμορφώθηκε σε 0,7% το Δεκέμβριο του 2023, αντανακλώντας και τη μείωση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης προς τις ΜΧΕ την επισκοπούμενη περίοδο.
«Το μερίδιο των καταθέσεων των επιχειρήσεων (ΜΧΕ) στο σύνολο των καταθέσεων του εγχώριου ιδιωτικού τομέα παρέμεινε αμετάβλητο έναντι του 2022 (μέσος όρος έτους 2023: 22%), αν και σε υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με το 2019, το τελευταίο έτος πριν την ταχεία επέκταση των νομισματικών και πιστωτικών μεγεθών η οποία συνδέεται με την πανδημία, (μέσος όρος έτους 2019: 15%)» αναφέρει η ΤτΕ.
Το αντίστοιχο μερίδιο των νοικοκυριών στις καταθέσεις, αυξήθηκε ελαφρώς (μέσος όρος έτους 2023: 76%, έναντι 75% το 2022), παραμένοντας όμως σε χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με το 2019 (μέσος όρος έτους 2019: 82%). Το μερίδιο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των λοιπών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (εκτός των τραπεζών) σημείωσε μικρή υποχώρηση (μέσος όρος 2023: 2%, έναντι 3% το 2022).
