Της Natalie Marakova
Οι πολυαναμενόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές στη Σλοβακία ολοκληρώθηκαν. Ο Ίγκορ Μάτοβιτς, φαβορί για το αξίωμα του πρωθυπουργού της χώρας, αναδείχθηκε καθαρός νικητής με το κίνημα εναντίον της διαφθοράς “Καθημερινοί Άνθρωποι και Ανεξάρτητες Προσωπικότητες” (OĽaNO), το οποίο κέρδισε τις εκλογές με ποσοστό 25,02%.
Οι εκλογές είχαν τουλάχιστον δύο θετικά αποτελέσματα. Πρώτον, η σχεδόν δεκατετράχρονη κυριαρχία του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος “Κατεύθυνση - Σοσιαλδημοκρατία” (Smer-SD) το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις στη χώρα, πιθανότατα τερματίστηκε.
Δεύτερον, ενάντια σε όλες τις προβλέψεις των δημοσκόπων, οι ακροδεξιοί του “Λαϊκού Κόμματος - Η Σλοβακία μας” (L’SNS) δεν απέσπασαν μεγάλα εκλογικά κέρδη. Παρ’ όλα αυτά, τα εκλογικά αποτελέσματα είναι απογοητευτικά για τους Σλοβάκους φιλελεύθερους.
Η φιλελεύθερη, φιλοευρωπαϊκή συμμαχία “Προοδευτική Σλοβακία / Μαζί - Δημοκρατία των Πολιτών” (PS/Spolu) που έχει ως συνιδρίτρια τη νυν πρόεδρο της χώρας Zuzana Čaputová, δεν υπερέβη το όριο του 7% που απαιτείται για τους κομματικούς συνασπισμούς και δεν εισήλθε στο κοινοβούλιο. Τι σημαίνουν όλα αυτά για τον επικείμενο σχηματισμό κυβέρνησης;
Ο νικητής Μάτοβιτς
Μολονότι οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις ήδη κατεδείκνυαν σημαντική ενίσχυση του OĽaNO, τα εντυπωσιακά εκλογικά αποτελέσματα αποτέλεσαν έκπληξη. Με το 25,02% των ψήφων, το κίνημα διασφάλισε 53 έδρες από τις 150 συνολικά του Σλοβακικού Κοινοβουλίου. Οι σοσιαλδημοκράτες, που προηγούνταν εδώ και καιρό στις δημοσκοπήσεις, ήρθαν δεύτεροι με μια καθαρή διαφορά σχεδόν 7 ποσοστιαίων μονάδων.
Οι παρατηρητές συμφωνούν ότι το κίνημα διαμαρτυρίας OĽaNO ωφελήθηκε τόσο από την ισχυρή του εκστρατεία που εστίασε κυρίως στη μάχη εναντίον της διαφθοράς, όσο και από την προσωπικότητα του επικεφαλής Μάτοβιτς, ο οποίος κατάφερε να κατακτήσει την προσοχή των μέσων και των ψηφοφόρων με τον ασυνήθιστο τρόπο επικοινωνίας του.
Η άνοδος του OĽaNO ξεκίνησε στα τέλη του Ιανουαρίου, όταν ο Μάτοβιτς επισκέφθηκε την πολυτελή βίλα του πρώην σοσιαλδημοκράτη Υπουργού Οικονομικών και Μεταφορών Γιαν Πότσιατεκ στην Κυανή Ακτή και τοιχοκόλλησε στην κεντρική πύλη μια πινακίδα που έγραφε “Ιδιοκτησία της Σλοβακικής Δημοκρατίας”.
Σύμφωνα με τον Μάτοβιτς, ο Πότσιατεκ δεν ήταν δυνατόν να κερδίσει νομίμως αρκετά χρήματα για να αγοράσει ένα σπίτι σε τόσο πολυτελή τοποθεσία. Το βίντεο και οι φωτογραφίες της βίλας στις Κάννες διαδόθηκαν ραγδαία μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Η συστηματική επικέντρωση στη μάχη εναντίον της διαφθοράς αποδείχθηκε η ισχυρή βάση του θριάμβου του Μάτοβιτς.
Με τις υποσχέσεις του, τις οποίες τα άλλα κόμματα συχνά χαρακτήρισαν λαϊκιστικές, ο Μάτοβιτς έπεισε όχι μόνο πολλούς μη ψηφοφόρους, αλλά και κάποιους υποστηρικτές του ακροδεξιού L’SNS, το οποίο κέρδισε μόλις τρεις επιπλέον έδρες σε σχέση με την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο, ένα αποτέλεσμα που δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του.
Οι ευρωπαϊστές φιλελεύθεροι εκτός μάχης
Τα στελέχη και οι υποστηρικτές της φιλελεύθερης συμμαχίας PS/Spolu έζησαν εναλλασσόμενα συναισθήματα το Σάββατο και την Κυριακή των εκλογών. Μετά την ανακοίνωση των πρώτων εκλογικών αποτελεσμάτων, η φιλοευρωπαϊκή συμμαχία φαινόταν να κατακτά την τρίτη θέση και να ξεπερνά το ακραίο L’SNS.
Λίγες ώρες μετά όμως, ήταν ξεκάθαρο ότι η συμμαχία δεν θα έμπαινε στο κοινοβούλιο. Με ποσοστό 6,96%, απέτυχε να ξεπεράσει το όριο του 7%.
Το PS/Spolu αναδείχθηκε η δεύτερη πολιτική δύναμη στην Μπρατισλάβα και κέρδισε μεταξύ των Σλοβάκων που ζουν στο εξωτερικό. Σε όλες όμως τις υπόλοιπες περιοχές έπεσε κάτω από το 7%, και μερικές φορές κάτω και από το 5%.
Μολονότι η φιλελεύθερη συμμαχία έλαβε περισσότερες ψήφους από το κεντρώο κόμμα “Για τον λαό” (Za ľudí) (5,77%) και το οικονομικά φιλελεύθερο και ελαφρώς ευρωσκεπτικιστικό “Ελευθερία και Αλληλεγγύη” (SaS) (6,22%), εντέλει δεν θα εκπροσωπείται στη βουλή, εν μέρει εξαιτίας μιας αποτυχημένης προεκλογικής τακτικής.
Η Zuzana Kepplová, δημοσιογράφος της σλοβακικής εφημερίδας SME επισημαίνει: “Η Προοδευτική Σλοβακία υπέστη τα αποτελέσματα μιας ‘αντικαμπάνιας” καθώς ακόμη και τα υπόλοιπα δημοκρατικά κόμματα την κατήγγειλαν για ‘ακραίο φιλελευθερισμό’”.
Ιδίως το OĽaNO επετέθη εναντίον της θέσης του PS/Spolu να υποστηρίξει ένα σύστημα ποσόστωσης για την κατανομή των αιτούντων άσυλο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η μετανάστευση παραμένει ένα ευαίσθητο ζήτημα για τη Σλοβακία.
Κάποιοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι το PS/Spolu και το κόμμα του πρώην Σλοβάκου Προέδρου “Για τον Λαό” θα κέρδισαν από κοινού πάνω από το 10% των ψήφων. Οι δύο όμως αυτές ομάδες έχασαν αυτή την ευκαιρία.
Ο επικεφαλής του PS, Michal Truban, είπε ότι το κόμμα του θα εξετάσει με μεγάλη προσοχή τα επόμενα βήματά του τις ερχόμενες μέρες. Προσέθεσε ότι το κόμμα θέλει να συνεχίσει να εργάζεται για το μέλλον της Σλοβακίας. Ο Truban όμως δεν επιθυμεί να είναι πλέον υποψήφιος για την προεδρία του κόμματος.
Παρεμπιπτόντως, για πρώτη φορά στην ιστορία, κανένα μέλος της ουγγρικής μειονότητας δεν θα αντιπροσωπεύεται στο σλοβακικό κοινοβούλιο.
Τα δύο εθνοτικά ουγγρικά κόμματα που εκφράζουν τα συμφέροντα της ουγγρικής μειονότητας έλαβαν από κοινού μόλις 6% των ψήφων. Κανένα όμως από αυτά δεν υπερέβη το όριο του 5%.
Ποιες συμμαχίες είναι εφικτές;
Ο νικητής των εκλογών Μάτοβιτς περιγράφει τον εαυτό του ως “συντηρητικό ως προς τις αξίες και φιλελεύθερο στην οικονομία με ισχυρές κοινωνικές ευαισθησίες”. Επιβεβαίωσε ότι το κίνημά του δεν θέλει να εισαγάγει το σύμφωνο συμβίωσης ή την υιοθεσία παιδιών από ομοφυλόφυλους.
Ακόμη, δεν πρέπει να αναμένεται κάποια αλλαγή στη μεταναστευτική πολιτική. Για τη Σλοβακία, όπως δήλωσε, προτεραιότητα είναι η επισκευή των θεμελίων της νομοκρατίας.
Ο Boris Kollár, του οποίου το συντηρητικό-λαϊκιστικό κόμμα “Είμαστε Οικογένεια” (Sme rodina) κατέκτησε την τρίτη θέση με 8,24%, απορρίπτει ομοίως φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις όπως την εισαγωγή των συμφώνων συμβίωσης. Το κόμμα του Kollár, το οποίο όπως και το OĽaNO είναι δύσκολο να ταξινομηθεί ιδεολογικά, μπορεί να γίνει το δεύτερο ισχυρότερο μέλος μιας πιθανής συμμαχίας.
Ο Μάτοβιτς ανακοίνωσε ότι θα διαπραγματευθεί με όλα τα κόμματα που προηγουμένως είχαν απορρίψει τη συνεργασία τους με το Smer-SD. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στα Sme rodina, Za ľudí και SaS. θεωρητικά μπορεί να πετύχει μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία 76 εδρών με την υποστήριξη δύο εκ των κομμάτων αυτών.
Ο επικεφαλής όμως του OĽaNO έχει ήδη δηλώσει ότι προτιμά τον σχηματισμό μιας τετρακομματικής συμμαχίας προκειμένου να μπορέσει να προωθήσει την αναθεώρηση του συντάγματος. Με μια αναθεωρητική πλειοψηφία 90 εδρών, ο Μάτοβιτς θα μπορούσε μεταξύ άλλων να εισαγάγει τον προληπτικό έλεγχο ασφάλειας των δικαστών.
Παραμένει το ερώτημα πόσο σταθερή μπορεί να είναι μια τέτοια τετρακομματική συμμαχία. Όπως και ο Μάτοβιτς, έτσι και ο Κόλλαρ, θεωρείται απρόβλεπτος εταίρος.
Για παράδειγμα, το κόμμα του Sme rodina υποστήριξε τον νόμο που εισάγει έναν 13ο μισθό για τους συνταξιούχους, τον οποίο ψήφισαν οι Σοσιαλδημοκράτες μόλις τέσσερις μέρες πριν τις εκλογές. Κάποια κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης χαρακτήρισαν αυτό το μέτρο εκλογική διαφθορά.
Ο Μάτοβιτς όμως πιστεύει στην επιτυχία των διαπραγματεύσεων για το σχηματισμό συμμαχίας και υπόσχεται ότι αυτή δεν θα αποτύχει λόγω διαφωνίας επί των θεμελιωδών αξιών.
Στόχος του είναι να πείσει τους ψηφοφόρους ότι μπορεί να φέρει την πολυαναμενόμενη “αλλαγή” στο πολιτικό σκηνικό της Σλοβακίας, ότι μπορεί να ξεριζώσει τους δεσμούς μεταξύ των πολιτικών προσώπων και των ολιγαρχών.
--
Η Natalie Marakova είναι υπεύθυνη προγραμμάτων για τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και της Βαλτικής στο γραφείο του Ιδρύματος Friedrich Naumann για την Ελευθερία στην Πράγα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Μαρτίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
