Η επαρχία Δυτικής Αφρικής του Ισλαμικού Κράτους (Iswap), μια από τις ισχυρότερες παγκόσμιες θυγατρικές της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος, βρίσκεται στη μέση της μεγαλύτερης επίθεσής της κατά του νιγηριανού στρατού εδώ και χρόνια.
Η ομάδα έχει καταλάβει θέσεις ασφαλείας στην πολιτεία Μπόρνο, μια περιοχή της βορειοανατολικής Νιγηρίας, δώδεκα φορές τους τελευταίους μήνες. Η πολιτεία Μπόρνο είναι το επίκεντρο της σύγκρουσης μεταξύ του νιγηριανού στρατού και των τζιχαντιστών ανταρτών εδώ και 15 χρόνια. Το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ ανέφερε το 2021 ότι η βία έχει σκοτώσει άμεσα περισσότερους από 35.000 ανθρώπους εκεί.
Η τελευταία επίθεση ξεκίνησε τον Μάρτιο με μια σειρά επιθέσεων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται ένας αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός που τοποθετήθηκε κάτω από ένα εμπορικό όχημα στην πόλη Μπιού, στη νότια πολιτεία Μπόρνο, από τον οποίο σκοτώθηκαν τέσσερα άτομα και τραυματίστηκαν άλλα τέσσερα.
Στη συνέχεια, η Iswap εξαπέλυσε αρκετές ακόμη επιθέσεις τον επόμενο μήνα, συμπεριλαμβανομένης μιας επιχείρησης σε στρατώνα του νιγηριανού στρατού στην πόλη Yamtage. Ισχυρίστηκε ότι σκότωσε τρεις στρατιώτες. Η ομάδα συνέχισε την εκστρατεία της τον Μάιο, με την εξαπόλυση μιας από τις πιο εξελιγμένες επιθέσεις της στην πρόσφατη μνήμη.
Στις 12 Μαΐου, ύποπτοι μαχητές του Iswap εισέβαλαν στην πόλη Marte, αιχμαλωτίζοντας αρκετούς στρατιώτες και αναγκάζοντας άλλους να υποχωρήσουν. Λίγες ώρες αργότερα ακολούθησε ένα συντονισμένο διπλό χτύπημα στις κοντινές πόλεις Rann και Dikwa. Οι αντάρτες έχουν πλέον ισχυρή παρουσία στη Marte, η οποία έχει τεράστια στρατηγική αξία λόγω της πρόσβασής της στους διαδρόμους λαθρεμπορίου της λίμνης Τσαντ.
Η Iswap, η οποία σχηματίστηκε αρχικά το 2015 ως παρακλάδι της Μπόκο Χαράμ και διαθέτει περίπου 5.000 μαχητές, φαίνεται να προσαρμόζεται στη στρατιωτική στρατηγική του νιγηριανού στρατού. Από το 2019, ο νιγηριανός στρατός έχει ενοποιήσει τις δυνάμεις του σε ένα βαριά οχυρωμένο «υπερστρατόπεδο» σε πόλεις-κλειδιά στα βορειοανατολικά, από όπου μπορούν να ανταποκρίνονται σε αναφερόμενες δραστηριότητες ανταρτών.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την ανάκαμψη του Iswap. Ο πρώτος είναι ότι υπήρξαν στρατηγικές αλλαγές στο έδαφος, συμπεριλαμβανομένης της ύφεσης στις μάχες μεταξύ της Iswap και της αντίπαλης φατρίας Boko Haram για τον εδαφικό έλεγχο.
Ο Νίγηρας απέσυρε επίσης τα στρατεύματά του από την κοινή αντιτρομοκρατική ομάδα κρούσης της περιοχής τον Μάρτιο. Το κενό ασφαλείας που δημιουργήθηκε από την αποχώρηση αυτή μπορεί να ενθάρρυνε περαιτέρω την Iswap να πραγματοποιήσει την επίθεσή της.
Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι οι αρχές βασίστηκαν υπερβολικά στη στρατιωτική αντιμετώπιση της απειλής που συνιστούν η Μπόκο Χαράμ και η Iswap. Η κοινή ομάδα κρούσης έχει εξαπολύσει αρκετές μεγάλες επιθέσεις κατά των δύο ομάδων τα τελευταία χρόνια, συμβάλλοντας στον περιορισμό της εξέγερσης. Αυτό έχει οδηγήσει στην επιστροφή των προσφύγων σε ορισμένα μέρη της λεκάνης της λίμνης Τσαντ.
Όμως η εξάρτηση από τις στρατιωτικές επιθέσεις έχει παρατείνει τη σύγκρουση, επιτρέποντας στις τρομοκρατικές ομάδες να εξελίσσονται. Η Iswap, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί τώρα εξελιγμένο οπλισμό, συμπεριλαμβανομένων οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροσκαφών για να οργανώνει επιθέσεις.
Μια πρόσφατη επίθεση σε μια στρατιωτική βάση στο Wajikoro στη βορειοανατολική πολιτεία Borno ξεκίνησε με τη χρήση τεσσάρων μη επανδρωμένων αεροσκαφών οπλισμένων με χειροβομβίδες. Η ομάδα χρησιμοποιούσε προηγουμένως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη σχεδόν αποκλειστικά για τη διεξαγωγή επιτήρησης και τη συλλογή πληροφοριών.
Η εξάρθρωση και τελικά η ήττα τρομοκρατικών ομάδων όπως η Iswap στην περιοχή θα απαιτήσει την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και των κινητήριων δυνάμεων της ανασφάλειας. Αυτές περιλαμβάνουν τη φτώχεια, την ανισότητα, την ανεργία, την κακή διακυβέρνηση και τους αδύναμους θεσμούς. Τα ποσοστά φτώχειας στη βορειοανατολική Νιγηρία υπολογίζονται σε πάνω από 70%, σχεδόν διπλάσια από τα ποσοστά στην υπόλοιπη χώρα.
Ο τρίτος παράγοντας που θα μπορούσε να εξηγήσει την ανάκαμψη της Iswap είναι ότι χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την τεχνολογία για να επεκτείνει την απήχησή της, ιδίως μεταξύ των νέων, και να προωθήσει τις προσλήψεις.
Έχει εντείνει την παρουσία της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιώντας το TikTok για να δημοσιεύει βίντεο που δικαιολογούν δολοφονίες, να διδάσκει στο νεανικό κοινό εξτρεμιστικές ιδεολογίες και να διαδίδει τζιχαντιστική προπαγάνδα. Χρησιμοποιεί επίσης εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για την επεξεργασία βίντεο και γραπτών ανακοινώσεων.
Ταυτόχρονα, χρησιμοποιεί νέες δορυφορικές υπηρεσίες διαδικτύου, όπως η Starlink, για την καταγραφή υλικού από προσευχές και κηρύγματα. Το Starlink ξεκίνησε το 2019 με στόχο την παροχή ευρυζωνικού διαδικτύου υψηλής ταχύτητας σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές.
Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι η Iswap έχει επεκτείνει τις πηγές χρηματοδότησής της. Η ομάδα εισπράττει φορολογικά έσοδα από τον τοπικό πληθυσμό στις περιοχές όπου έχει ισχυρή παρουσία, με τους αγρότες σε ορισμένες περιοχές της πολιτείας Μπόρνο να πληρώνουν, σύμφωνα με πληροφορίες, περίπου ₦10.000 (£5) ανά εκτάριο.
Αλλά η Iswap φέρεται επίσης να αξιοποιεί τις ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές κρυπτονομισμάτων της Νιγηρίας και να αποκτά σημαντικά έσοδα από τις επιχειρήσεις της μαύρης αγοράς. Η ικανότητα των ομάδων να βασίζονται σε πολλαπλές πηγές εσόδων έχει εξασφαλίσει την υπεροχή τους έναντι άλλων τρομοκρατικών ομάδων στην περιοχή, ενώ τους επιτρέπει να σχεδιάζουν και να εκτελούν πιο εξελιγμένες επιθέσεις.
Η αυξανόμενη ισχύς της Iswap θα έχει αναμφίβολα ολέθριες συνέπειες για την ειρήνη και την ασφάλεια στη Νιγηρία. Θα μπορούσε να βοηθήσει στον συντονισμό της δραστηριότητας του Ισλαμικού Κράτους στη δυτική Αφρική, δίνοντάς του ισχυρότερα ερείσματα στην περιοχή.
Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της εξέγερσης στη Νιγηρία, καθώς και στην εφαρμογή αυστηρότερων μέτρων για τον περιορισμό των πηγών χρηματοδότησης του Iswap.
* O Folahanmi Aina είναι Λέκτορας Πολιτικής Οικονομίας της Βίας, των Συγκρούσεων και της Ανάπτυξης, SOAS, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.Το άρθρο του αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal, μέσω άδειας Creative Commons, από τον ιστότοπο TheConversation.
