Γράφει ο Ρέινερ Ζίτελμαν
Πολλοί από τους λεγόμενους ακτιβιστές της κλιματικής αλλαγής δεν ενδιαφέρονται στην πραγματικότητα για το κλίμα και το περιβάλλον. Όχι, γι’ αυτούς, τα ζητήματα αυτά είναι απλώς εργαλεία του αγώνα εναντίον του καπιταλισμού. Δείτε ένα χαρακτηριστικό έργο κάποιου αντικαπιταλιστή ακτιβιστή εναντίον της κλιματικής αλλαγής και γρήγορα θα καταλάβετε τι εννοώ:
Η Ναόμι Κλάιν, η δημοφιλής επικρίτρια του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης, παραδέχεται ότι αρχικά δεν είχε κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ζητήματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή. Και μετά, το 2014, έγραψε έναν ογκώδη τόμο 500 σελίδων με τίτλο “This Changes Everything: Capitalism vs. The Climate” (Αυτό τα αλλάζει όλα: Ο καπιταλισμός εναντίον του κλίματος). Γιατί ξαφνικά αυτό το ενδιαφέρον; Λοιπόν, πριν γράψει αυτό το βιβλίο, το κύριο ενδιαφέρον της Κλάιν ήταν ο αγώνας εναντίον του ελεύθερου εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης. Η ίδια λέει ανοιχτά: “...ωθήθηκα σε μια βαθύτερη ενασχόληση με το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής εν μέρει επειδή αντιλήφθηκα ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για μορφές κοινωνικής και οικονομικής δικαιοσύνης στις οποίες ήδη πίστευα” (σ. 51). Ήλπιζε ότι “ένα νέο είδος κινήματος για το κλίμα θα αναλάβει τον αγώνα εναντίον του λεγόμενου ελεύθερου εμπορίου (σ. 75). Η Κλάιν απορρίπτει ευθέως λύσεις υψηλής αποτελεσματικότητας, όπως η φιλική προς το περιβάλλον πυρηνική ενέργεια, καθώς δεν ενδιαφέρεται καθόλου για λύσεις εντός του πλαισίου του καπιταλισμού.
Η Κλάιν γράφει ότι αναγνώρισε πως η κλιματική αλλαγή συνιστά μια ευκαιρία “για να χρησιμοποιήσουμε συλλογικά την κρίση για να κάνουμε το άλμα προς μια κατεύθυνση η οποία ειλικρινά φαίνεται καλύτερα από το σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα” (σ. 6) και “για να γίνει η κλιματική αλλαγή καταλύτης για μια θετική αλλαγή - για το πώς θα μπορούσε να αποτελέσει το καλύτερο επιχείρημα που είχαμε ποτέ οι προοδευτικοί… για να ανακτήσουμε τις δημοκρατίες μας από την διαβρωτική επιρροή των εταιριών, για να μπλοκάρουμε επιβλαβείς νέες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου… για να ανοίξουμε τα σύνορα στους μετανάστες” (σσ. 6-7). Η κλιματική κρίση θα μπορούσε να “αποτελέσει βάση για ένα ισχυρό μαζικό κίνημα” (σ. 7) και αυτό το κίνημα πρέπει να έχει τους παρακάτω στόχους:
- να “διευρύνει ριζικά τους κοινούς πόρους” (δηλαδή την κρατική ιδιοκτησία και τους κρατικούς πόρους] (σ. 9)
- να εισαγάγει μια “προσεκτικά σχεδιασμένη οικονομία” (σ. 82)
- να “αλλάξει ουσιαστικά τα πάντα στην οικονομία μας” (σ. 19)
- να εισαγάγει “νέους φόρους, νέα προγράμματα δημοσίων έργων” (σ. 34)
- να “ανατρέψει τις ιδιωτικοποιήσεις” (σ. 34)
- να “εξαλείψει την πλουσιότερη και ισχυρότερη βιομηχανία που γνώρισε ποτέ ο κόσμος - τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου” (σ. 55)
- να οδηγήσει σε κρατικές οδηγίες για το “πόσο συχνά θα οδηγούμε, πόσο συχνά θα πετάμε, αν το φαγητό μας θα πρέπει να έρχεται σε μας αεροπορικώς, αν τα αγαθά που θα αγοράζουμε θα κατασκευάζονται για να αντέχουν στον χρόνο… πόσο μεγάλα θα είναι τα σπίτια μας” (σ. 79)
- μια “θεμελιώδης ανακατάταξη των συστατικών μερών του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος” (σ. 81)
- “λιγότερες ιδιωτικές επενδύσεις για την παραγωγή υπερβολικής κατανάλωσης” (σ. 81)
- “αύξηση των κρατικών δαπανών” (σ. 81)
- “πολύ περισσότερη αναδιανομή” (σ. 81)
Η Κλάιν υιοθετεί την πρόταση το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού να επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος της δημιουργίας μιας πιο δίκαιης κοινωνίας (σ. 80). Υποστηρίζει ότι “το οικονομικό μας σύστημα βρίσκεται σήμερα σε πόλεμο με το πλανητικό μας σύστημα” (σ. 19) και ότι η μόνη κατάλληλη απάντηση είναι συνεπώς “η επαναστατική αλλαγή της πολιτικής και οικονομικής ηγεμονίας”. (σ. 49).
Νομίζω ότι αυτά τα αποσπάσματα, τα οποία είναι χαρακτηριστικά πολλών άλλων προτάσεων του βιβλίου του Κλάιν, επιβεβαιώνουν πως οι αντικαπιταλιστές όπως η Κλάιν ενδιαφέρονται μόνο επιφανειακά για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Ο πραγματικός τους στόχος είναι η εξολόθρευση του καπιταλισμού και η εγκαθίδρυση μιας κρατικώς σχεδιασμένης οικονομίας. Γι’ αυτό και απορρίπτουν σταθερά ένα ολόκληρο φάσμα αποτελεσματικών μέτρων που θα προστάτευαν το περιβάλλον και θα μείωναν τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής - επειδή θα ήταν συμβατά με το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό.
Η θέση ότι πολλοί ακτιβιστές του κλίματος και υποστηρικτές ενός Πράσινου New Deal νοιάζονται το περιβάλλον λιγότερο από το να εκμεταλλευτούν αυτό το ζήτημα για να καταργήσουν τον καπιταλισμό και να εισαγάγουν μια σχεδιασμένη οικονομία δεν είναι επ’ ουδενί ένας κακόβουλος υπαινιγμός - αντιθέτως, είναι κάτι που οι ακτιβιστές του κλίματος παραδέχονται. Απλώς πρέπει κανείς να διαβάζει προσεκτικά τι γράφουν.
* Ο Rainer Zitelmann είναι ιστορικός και κοινωνιολόγος. Είναι συγγραφέας του βιβλίου The Power of Capitalism.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 22 Ιουλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Institute of Economic Affairs και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
