Η χρήση της τεχνολογίας θα απαιτεί στο μέλλον λιγότερα εργατικά χέρια και περισσότερη ευφυΐα. Οι δεξιότητες που απαιτούνται σήμερα από έναν μέσο εργαζόμενο θα αποδειχτούν παλαιολιθικά εργαλεία και οι προτεραιότητες των κοινωνιών θα αλλάξουν ριζικά. Ποιος θα χρειάζεται, για παράδειγμα, τόσους εκπαιδευτικούς ή δικηγόρους, όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αντικαταστήσει ένα μεγάλο μέρος της σημερινής τους εργασίας; Δυστυχώς, δεν είμαστε προετοιμασμένοι για το νέο κόσμο. Μας σοκάρει και μόνο η ιδέα ότι ο κόσμος αυτός θα προχωρήσει έτσι ή αλλιώς και χωρίς να μας έχει ανάγκη.
Δεν μιλάμε για αλλαγές που θα συμβούν έπειτα από 60 ή 100 χρόνια, αλλά για πράγματα που ήδη συμβαίνουν και που θα συμβαίνουν με μεγαλύτερη ταχύτητα στα επόμενα χρόνια. Όσοι από εμάς ζούμε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με ένα μέλλον που το έχουμε συναντήσει μόνο στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας.
Η ρομποτική θα απαλλάξει την ανθρωπότητα από πολλές εργασίες που σήμερα απαιτούν μεγάλο μόχθο και συνεπάγονται αντίστοιχο κόστος για υπηρεσίες και προϊόντα. Έτσι θα βρεθεί πρόσθετος ελεύθερος χρόνος για τους κατοίκους του πλανήτη ή απλά θα δοθεί μια κάποια λύση στο δημογραφικό. Το πιο πιθανό είναι το δεύτερο! Η τεχνολογία μπορεί να καλύψει τη μείωση του εργατικού δυναμικού, ως αποτέλεσμα της μείωσης και της γήρανσης του πληθυσμού. Από την άλλη, υπάρχουν εργασίες που δεν μπορούν να αντικατασταθούν από ένα ρομπότ ή από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς ένα ρομπότ θα προσφέρει υπηρεσίες νοσηλευτικής, για παράδειγμα, στους ηλικιωμένους, οι οποίοι θα είναι και η πλειοψηφία των κατοίκων.
Οι κοινωνίες θα αναγκαστούν να επαναπροσδιορίσουν τις ανάγκες τους και μαζί την κατεύθυνση της Παιδείας. Το είπαμε ήδη! Καλώς ή κακώς δεν θα χρειαζόμαστε στα επόμενα χρόνια περισσότερους φιλόλογους ή νομικούς. Με το να επιμένουν τα Πανεπιστήμια να εκπαιδεύουν ανθρώπους σε επαγγέλματα που δεν θα έχουν ζήτηση στο μέλλον, θα κάνουν τη ζωή αυτών των ανθρώπων δυστυχισμένη. Πέρα από την κατασπατάληση των πόρων, δηλαδή των φόρων μας, που συντελείται ήδη ως γεγονός. Και τι χρειαζόμαστε; Περισσότερους μηχανικούς πληροφορικής; Αμφίβολο! Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γράφει και κώδικα! Οι απαντήσεις, λοιπόν, δεν είναι εύκολες. Αλλά είναι απαραίτητο να δοθούν. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να αρχίσουμε να ψάχνουμε λύσεις και να μην μένουμε μόνο στις διαπιστώσεις του προβλήματος.
Από την άλλη, δεν είμαστε οι μόνοι δεινόσαυροι στον πλανήτη! Δεν είναι μόνο οι Έλληνες που έχουν χώσει το κεφάλι τους στην άμμο. Αλλά αυτό κάνει τη διαφορά του παλαιού κόσμου που πεθαίνει με εκείνον που έρχεται για να τον κατακτήσει. Αρκεί κανείς να δει τις συγκλονιστικές αλλαγές που συμβαίνουν στην Ανατολή.
Δεν έχει ανακαλυφθεί η μηχανή του χρόνου για να ταξιδεύσουμε στο μέλλον και να γυρίσουμε να σας πούμε τι είδαμε. Αλλά το μέλλον πρέπει να μας απασχολεί, ακόμη και αν μας τρομάζει. Και είναι πράγματι τρομαχτικό ακόμη και να σκεφτεί κανείς ότι μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια μπορεί να συντελεστούν αλλαγές που η ανθρωπότητα δεν έχει συναντήσει άλλες φορές ως προς την ταχύτητά τους.
Πολλά απ’ αυτά που θεωρούμε σήμερα δεδομένα θα πρέπει να τα αναθεωρήσουμε. Όπως οι συντάξεις! Μια κοινωνία γερόντων δεν έχει την πολυτέλεια να στέλνει τα μέλη της για μόνιμες διακοπές. Το πιο πιθανό σενάριο είναι να αυξηθούν θεαματικά τα όρια συνταξιοδότησης. Επίσης, είναι αμφίβολο αν οι αξίες που σήμερα θεωρούμε ως ασφαλή λιμάνια θα είναι και αύριο δημοφιλείς. Ακόμη και για τις αξίες των ακινήτων δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, καθώς δεν ξέρουμε σε τι βαθμό και ποιες περιοχές θα επηρεάσει η αναμενόμενη μείωση του πληθυσμού. Αν θα συγκρατηθούν πληθυσμοί στην περιφέρεια ή αυτοί θα μεταφερθούν μαζικά στις μεγάλες πόλεις. Αν έχουμε, δηλαδή, ένα τελευταίο κύμα αστικοποίησης που θα αυξήσει τη ζήτηση στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις και θα την εξαφανίσει εντελώς στην επαρχία. Ή αν οι κυβερνήσεις αποφασίσουν να προωθήσουν προγράμματα για να αποφύγουν την ερημοποίηση της περιφέρειας, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο κραχ στις τιμές των ακινήτων στις μεγάλες πόλεις. Αυτό το περί προγράμματος ενίσχυσης της επαρχίας, πάντως, μοιάζει περισσότερο με σενάριο επιστημονικής φαντασίας που θα θέλαμε να ισχύει, αλλά είναι μάλλον δύσκολο ως αδύνατο. Η ροή των πραγμάτων είναι τελείως διαφορετική.
Νομίζουμε ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι ένας κύκλος κλείνει και ένας νέος ανοίγει. Είναι ένας κύκλος που ξεκίνησε με τη βιομηχανική επανάσταση και κάπου εδώ φαίνεται να βαίνει στο τέλος του, αφού έδωσε ό,τι ήταν να δώσει. Ο νέος κύκλος είναι μια τελείως διαφορετική κατάσταση. Δεν είναι η συνέχεια του χθες, είναι κάτι τελείως καινούργιο. Γι' αυτό και οι πρωταγωνιστές του χθες δεν θα είναι υποχρεωτικά πρωταγωνιστές και στον αυριανό κόσμο. Κι εδώ βρίσκεται το πρόβλημα της Ευρώπης, η οποία επαναπαύτηκε στις δάφνες του παρελθόντος και δεν θέλησε να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις.
Δυστυχώς, δεν έχουμε δεδομένα για το τι θα έχει αύριο αξία και τι όχι. Δεν ξέρουμε αν θα πρέπει να αγοράσουμε χρυσό ή ακίνητα ή κάτι άλλο που δεν το φανταζόμαστε, επειδή αυτά που σήμερα θεωρούμε σημαντικά θα είναι ίσως ασήμαντα. Αυτό που σίγουρα ξέρουμε είναι ότι ο κόσμος μας αλλάζει και μάλιστα με τρομαχτική ταχύτητα και ότι εμείς θα πρέπει και ως κοινωνίες και ως μονάδες να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες που θα διαμορφωθούν. Για όσους από εμάς δεν θέλουμε να το αντιμετωπίσουμε, ίσως θα πρέπει να μελετήσουμε και πάλι εκείνο το κεφάλαιο από την ιστορία του πλανήτη που αφορά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.
Θανάσης Μαυρίδης
