Μπορεί να μην έχουμε φτιάξει ακόμη σουηδικού τύπου σχολεία, μπορεί η αγορά εργασίας μας να απέχει λίγο από τη σκανδιναβική ευελιξία, και η φορολογία μας να μοιάζει περισσότερο με λαβύρινθο παρά με εργαλείο ανάπτυξης — αλλά τουλάχιστον τώρα θα αποκτήσουμε Επιτροπή Τιμών, όπως στη Σουηδία. Κάτι είναι κι αυτό.
Η ιδέα είναι απλή και —στα χαρτιά— ελκυστική: μια ανεξάρτητη αρχή που θα παρακολουθεί την αγορά, θα εντοπίζει φαινόμενα αισχροκέρδειας και θα προτείνει διορθωτικές παρεμβάσεις για να προστατεύσει τον καταναλωτή. Όπως κάνουν δηλαδή οι Σουηδοί. Μόνο που υπάρχει μια λεπτομέρεια — η Σουηδία μπορεί να υποστηρίξει μια τέτοια επιτροπή. Εμείς όχι ακόμα.
Η Σουηδία, ας μην ξεχνιόμαστε, μπορεί να έχει κοινωνικό κράτος, αλλά το οικοδομεί πάνω σε ένα από τα πιο φιλελεύθερα, ανοιχτά και ανταγωνιστικά οικονομικά συστήματα της Ευρώπης. Εκεί, η Επιτροπή Τιμών δεν είναι εργαλείο κρατικής παρέμβασης — είναι τοποτηρητής μιας αγοράς που λειτουργεί. Δεν ρυθμίζει τις τιμές, διασφαλίζει ότι δεν υπάρχουν στρεβλώσεις. Είναι η τελευταία πινελιά σε έναν ήδη καλά δομημένο καμβά.
Στην Ελλάδα, όμως, το φόντο είναι διαφορετικό. Εδώ ακόμα προσπαθούμε να επιτρέψουμε το ride-sharing τύπου Uber, Lyft κλπ. Οι αγορές μας είναι σε μεγάλο βαθμό κλειστές, το ρυθμιστικό πλαίσιο πολυδαίδαλο, η επιχειρηματικότητα καχύποπτη και ο ανταγωνισμός περιορισμένος — συχνά όχι λόγω της αγοράς, αλλά από το κράτος το ίδιο.
Και κάπου εδώ αρχίζει η ανησυχία. Γιατί η ίδια «Επιτροπή Τιμών» που στη Σουηδία λειτουργεί ως φύλακας της αγοράς, στην Ελλάδα ενδέχεται να μετατραπεί σε όργανο διαχείρισης τιμών προς αποφυγή πολιτικού κόστους εν μέσω πληθωριστικών πιέσεων. Όχι, ως εξαίρεση σε περιόδους κρίσης, αλλά ως πάγια πρακτική που θα υποκαθιστά τα σήματα της αγοράς με διοικητικές αποφάσεις.
Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι η Επιτροπή. Είναι η προσδοκία ότι ένα εργαλείο σχεδιασμένο για ώριμες οικονομίες μπορεί να λειτουργήσει το ίδιο αποτελεσματικά σε ένα περιβάλλον που δεν μοιράζεται τις ίδιες βάσεις. Στη Σουηδία η παρέμβαση είναι ελάχιστη γιατί η αγορά δουλεύει. Στην Ελλάδα, η αγορά δεν δουλεύει επειδή υπάρχει υπερβολική παρέμβαση.
Αν θέλουμε πραγματικά να δανειστούμε από το σουηδικό μοντέλο, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Μείωση της γραφειοκρατίας. Απελευθέρωση των αγορών. Ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις. Ενίσχυση του ανταγωνισμού. Φορολογική σταθερότητα. Προώθηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Μόνο τότε θα έχει νόημα μια Επιτροπή Τιμών που θα λειτουργεί όπως στη Σουηδία — δηλαδή, ως θεσμικός παρατηρητής, όχι ως ελεγκτής τιμών.
Γιατί, κακά τα ψέματα, τα εργαλεία της αγοράς δεν είναι «plug and play». Θέλουν περιβάλλον, κανόνες, κουλτούρα. Και κυρίως, θέλουν εμπιστοσύνη στο ίδιο το σύστημα του ανταγωνισμού. Όχι φοβικότητα απέναντί του. Κοντολογίς, η Επιτροπή Τιμών της Σουηδίας δουλεύει επειδή είναι το κερασάκι στην τούρτα μιας φιλελεύθερης οικονομίας. Εδώ, δυστυχώς, ακόμα παλεύουμε με τη συνταγή. Ας μην ξεκινήσουμε απ’ το γαρνίρισμα.
