Ποιος ήταν ο Ζαν Λυκ και ποιος ο Γκοντάρ; Γιατί έκανε ταινίες; Πώς βάπτιζε τον κινηματογράφο; «Το σινεμά είναι η πιο όμορφη απάτη του κόσμου» είχε δηλώσει ο Γάλλος σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ηθοποιός και κριτικός του κινηματογράφου, Ζαν Λυκ Γκοντάρ (1930-2022) για να συμπληρώσει τον λόγο για τον οποίο κάνει ταινίες: «κάνω ταινίες για να περνάει ο χρόνος».
Κάπως έτσι «γεννήθηκαν» δημιουργήματα που βαπτίστηκαν «Με κομμένη την ανάσα», «Ζούσε τη ζωή της», «Η περιφρόνηση», «Ο τρελός Πιερό», «Η Κινέζα» και το τελευταίο του δημιούργημα «Το βιβλίο της εικόνας» (2018). Αποτελούν ορισμένους μόνο τίτλους από τις περισσότερες από 50 ταινίες που είχε σκηνοθετήσει ο Γκοντάρ. «Ο κινηματογράφος παράγει αναμνήσεις» είχε πει, ενώ «η τηλεόραση παράγει τη λήθη». Ο κινηματογράφος είναι μία τέχνη «κι η τέχνη μας ελκύει μόνο αποκαλύπτοντας τον πιο μυστικό μας εαυτό».
Η αλήθεια της τελευταίας αυτής φράσης του Γκοντάρ είναι καθολική. Μας ελκύει η τέχνη και μας «μιλούν» τα έργα που έχουν κάτι μοναδικό να μας πουν. Τι έχει να πει ο Γκοντάρ για τον Γκοντάρ; Για τις ταινίες του; Μία χρονολογική παρουσίαση των ταινιών του, η οποία καταγράφει πού βρισκόταν όταν γύριζε κάθε κινηματογραφικό έργο, καταγράφεται στο ντοκιμαντέρ «Ο Γκοντάρ για τον Γκοντάρ» (Godard par Godard) της Φλοράνς Πλαταρέ.
Η σκηνοθέτις σκιαγραφεί μέσα από πλάνα αρχείου το πορτραίτο του Γκοντάρ, μεταφέροντας στον θεατή την ψυχική κατάσταση στην οποία βρισκόταν όταν γύριζε κάθε ταινία του. Δίνεται έτσι η ευκαιρία ο σκηνοθέτης να μιλήσει για το έργο του: για το πώς επεδίωκε να συγχωνεύσει το ντοκιμαντέρ με τη μυθοπλασία, ή για το πόσο πολύ μισούσε τα πλάνα με ζουμ.
Η σκηνοθετική ματιά της Φλοράνς Πλαταρέ ακολουθεί την ξεχωριστή και αξιοσημείωτη πορεία του σκηνοθέτη που υπήρξε από τους πρωτοπόρους της νουβέκ βαγκ και μέλος μιας ομάδας ταινιοκριτικών του περιοδικού Cahiers du Cinema, ένας άνθρωπος που απαιτούσε πάντα πολλά από τον εαυτό του και την τέχνη του, σε σημείο να συγχωνεύεται μαζί της.
Πολλά από τα πλάνα αρχείου που παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ είναι άγνωστα ακόμη και στους φανατικούς φίλους του σκηνοθέτη, συμπεριλαμβανομένων εικόνων του από τα γυρίσματα κλασικών ταινιών της δεκαετίας του ’60, αλλά και σκηνών με τον ίδιο τον Γκοντάρ να περιπλανιέται στους δρόμους και τα καφέ του Παρισιού με ένα τσιγάρο στο χέρι.
Επίσης, αποσπάσματα από τηλεοπτικές συνεντεύξεις του και υλικό από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών το 1968, όταν ο Τρυφώ και ο Γκοντάρ επέμεναν ότι το ίδιο το φεστιβάλ θα έπρεπε να κλείσει σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους Γάλλους εργάτες και φοιτητές –τον μυθικό Μάη του ’68.
Το ντοκιμαντέρ, σε σενάριο του Φρεντερίκ Μπονό και σκηνοθεσία της Φλοράνς Πλαταρέ, έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ των Καννών ως φόρος τιμής στον Γκοντάρ, οκτώ μήνες μετά τον θάνατό του, στις 13 Σεπτεμβρίου 2022. Θα προβληθεί σε πανελλήνια πρώτη στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος την Παρασκευή 1η Δεκεμβρίου (20:30), σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, στα γαλλικά με ελληνικούς υποτίτλους. Θα ακολουθήσει συζήτηση με την Πρόεδρο ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος Μαρία Κομνηνού και το σκηνοθέτη Μανώλη Μαυρή.
Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ζαν Λυκ Γκοντάρ
Από τους σημαντικότερους δημιουργούς του γαλλικού κινηματογράφου και με σπουδές ανθρωπολογίας στο Παρίσι, ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ απορροφήθηκε από την αναδυόμενη παρισινή κινηματογραφοφιλία της δεκαετίας του 1950 και από κριτικός του κινηματογράφου, έγινε ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της Nouvelle Vague.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 έκανε πολιτικοποιημένο κινηματογράφο, όμως όλο του το έργο διαπνέεται από μια πολιτική αισθητική του κινηματογράφου, με την οποία αναστοχάζεται φιλοσοφικά τις εκφραστικές δυνατότητες του κινηματογράφου. Γνωστός για τις στιλιστικές του καινοτομίες που ανέτρεψαν τις συμβάσεις του Χόλυγουντ, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένας από τους πιο τολμηρούς και ριζοσπαστικούς σκηνοθέτες.
Ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ © Philippe R. Doumic - Gamma-Rapho. Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Το έργο του διαπνέεται από μια βαθιά γνώση της ιστορίας του κινηματογράφου, μια συνεκτική κατανόηση της υπαρξιστικής και της μαρξιστικής φιλοσοφίας, καθώς και από μια βαθιά ενόραση των ευάλωτων ανθρώπινων σχέσεων.
Ταινιοθήκη της Ελλάδος – Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου, τηλ. 210 3612046. Εισιτήριο: 5 ευρώ. Διαδικτυακή κράτηση εισιτηρίων εδώ.
Κεντρική φωτ.: Ο σκηνοθέτης Ζαν-Λυκ Γκοντάρ καπνίζει κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ των Καννών, Γαλλία, στις 25 Μαΐου 1982. Πηγή φωτ.: AP Photo/Jean-Jacques Levy, File
