Την ώρα, που σύσσωμη η διεθνής κοινότητα κινητοποιείται, με το βάρος να πέφτει στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και κύρια έγνοια την διάρκεια της εκεχειρίας, αλλά και στον απόηχο της συνόδου του ΝΑΤΟ, που έθεσε την αύξηση των αμυντικών δαπανών ως πρώτη προτεραιότητα, η Αθήνα καλείται να επικεντρωθεί σε εξελίξεις, που ενδεχομένως να αποτελέσουν «αγκάθι» στην ελληνική διπλωματική σκακιέρα, εξελίξεις που πηγάζουν από τις κινήσεις της Λιβύης και αγγίζουν ταυτόχρονα εξωτερική πολιτική και μεταναστευτικό.
Ο χάρτης, που δημοσιοποιήθηκε από λιβυκή εταιρεία πετρελαίου, επαναφέροντας το τουρκολιβυκό μνημόνιο στο προσκήνιο ως καταλύτη διεργασιών, έχει μεν αποτιμηθεί από διπλωματικές πηγές ως χάρτης, που κινείται νοτίως της μέσης γραμμής, ωστόσο η ενεργοποίηση όλων των μηχανισμών από ελληνικής πλευράς, ήταν αυτονόητη.
Η ελληνική κυβέρνηση διαμήνυσε από την πρώτη στιγμή ότι η Ελλάδα δεν θα δεχθεί καμία παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, υπενθυμίζοντας ότι το ίδιο έπραξε σε μια σειρά από περιπτώσεις από το 2019 έως σήμερα, αντιτείνοντας την υπογραφή ΑΟΖ με την Αίγυπτο, τον θαλάσσιο χωροταξικό χάρτη, το ενδιαφέρον μεγάλων εταιρειών όπως η Chevron, αλλά και διατυπώσεις που έχουν υπάρξει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Και σε αυτή την περίπτωση, της Λιβύης, η Αθήνα επιχειρεί να προσδώσει ευρωπαϊκή διάσταση στις εξελίξεις, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να επιστρατεύει καταρχάς το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Μετά από αίτημα του πρωθυπουργού, στα συμπεράσματα της Συνόδου των Ευρωπαίων ηγετών, συμπεριλαμβάνεται σχετική παράγραφος, που ικανοποιεί τις ελληνικές θέσεις, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά την στάση της Αθήνας, ότι το ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι μια διμερής συμφωνία που δεν παράγει καμία ισχύ.
«Είναι παράνομο και πριν και πάνω από όλα είναι ανυπόστατο. Δεν παράγει έννομα αποτελέσματα» τονίζει χαρακτηριστικά η κυβέρνηση, κάνοντας λόγο για κινήσεις εντυπωσιασμού από χώρες -χωρίς να τις κατονομάζει- «δείχνοντας» προς την Άγκυρα και την Τρίπολη.
Η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ως επιτυχία το γεγονός ότι στο προσχέδιο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής αναφέρεται ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας–Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας Δικαιοδοσίας στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη», με τον πρωθυπουργό να επισημαίνει ότι «η επανάληψη αυτού του ευρωπαϊκού μηνύματος στην τρέχουσα συγκυρία είναι απολύτως απαραίτητη, έτσι ώστε να καταστεί σαφές και στην Τουρκία αλλά και στη Λιβύη ότι το μνημόνιο αυτό το οποίο υπεγράφη δεν έχει ουσιαστικά καμία πρακτική και νομική αξία».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, επιδιώκοντας να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη προέκταση στο συγκεκριμένο κομμάτι του παζλ της ανατολικής Μεσογείου, υπενθύμισε ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνει χώρα αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην οποία αποφασίστηκε μία δραστική αύξηση των αμυντικών δαπανών σε ορίζοντα δεκαετίας για όλα τα μέλη της Συμμαχίας», συμπληρώνοντας παράλληλα, ότι στις εξελίξεις που προκύπτουν από τις κινήσεις της Λιβύης «τέμνονται προτεραιότητες εξωτερικής και μεταναστευτικής πολιτικής όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ήδη, από τις αρχές του χρόνου, οι αρμόδιες αρχές καταγράφουν σημαντική αύξηση των μεταναστευτικών ροών από την ανατολική Λιβύη, υπολογίζοντας ότι περί τους 6000 μετανάστες έχουν φθάσει στη χώρα. Τα στοιχεία αυτά θέτει εις γνώση των Ευρωπαίων ομολόγων του ο κ. Μητσοτάκης, ζητώντας την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ώστε να αντιμετωπιστεί το ζήτημα και να μην επιτραπεί η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών για μια ακόμη φορά.
Η Αθήνα αντιλαμβάνεται ότι πλέον τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά είναι πιο άμεσα και εκφράζει την ικανοποίησή της τόσο για την ανταπόκριση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όσο και του αρμόδιου επιτρόπου, ο οποίος τις επόμενες ημέρες θα μεταβεί στη Λιβύη, συνοδευόμενος, μάλιστα, από τους αρμόδιους υπουργούς των τριών χωρών, που πλήττονται άμεσα, καθώς αποτελούν χώρες πρώτης υποδοχής, της Ελλάδας, της Μάλτας και της Ιταλίας, μεταφέροντας το μήνυμα ότι «αυτή η πρακτική δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεκτή», όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης.
Ο πρωθυπουργός απευθύνθηκε σε αυστηρούς τόνους στη Λιβύη, υπενθυμίζοντας ότι «η Ελλάδα έχει ήδη κινητοποιήσει και τις Ένοπλες Δυνάμεις της, έτσι ώστε να υπάρχει μία αποστολή επιτήρησης των λιβυκών αρχών, έξω από τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα σαφές μήνυμα ότι θέλουμε, απαιτούμε να συνεργαστούμε με τις λιβυκές αρχές, ώστε αυτά τα σκάφη των δουλεμπόρων είτε να μη φεύγουν από τις ακτές είτε να επιστρέφουν στις ακτές της Λιβύης πριν αυτά εξέλθουν των χωρικών τους υδάτων».
Μέσω Λιβύης στο «κάδρο» μπαίνει αυτονόητα και η στάση της Άγκυρας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στη συζήτηση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα και αναφερόμενος στη συνεργασία της ΕΕ με τρίτες χώρες, έκανε λόγο για τρίτες χώρες που δεν ευθυγραμμίζονται με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, επισημαίνοντας εκ νέου ότι η Ευρώπη οφείλει να λάβει υπόψιν τα στρατηγικά συμφέροντά της και να μην αντιμετωπίσει αυτές τις συνεργασίες ως «business as usual» ή απλώς ως μια επιχειρηματική συναλλαγή.
Η κυβέρνηση εμφανίζεται ιδιαιτέρως ικανοποιημένη για την υιοθέτηση της ελληνικής πρότασης, που περιλαμβάνεται στην παράγραφο 21 των συμπερασμάτων σχετικά με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με «ομονοούσες χώρες» ότι αυτές πρέπει να «συμμερίζονται τους στόχους μας στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας».
