Ομοβροντία κυρώσεων, υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής αξιολόγησης και επενδυτικών εκροών, πλήττει τις τελευταίες ώρες τη ρωσική οικονομία, στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία που συνεχίζεται για πέμπτη ημέρα. Ο αποκλεισμός συγκεκριμένων τραπεζών από το τραπεζικό σύστημα SWIFT, οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας και η μαζική φυγή καταθετών και επενδυτών, ασκούν ασφυκτική πίεση στον Πούτιν, με την JPMorgan να προειδοποιεί για το ενδεχόμενο σφοδρής ύφεσης και την Capital Economics να εκτιμά ότι οι ρωσικές τράπεζες βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις των κυρώσεων: Το πάγωμα των assets της κεντρικής τράπεζας περιορίζει την ικανότητά της να παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος για να εμποδίσει την περαιτέρω πτώση του νομίσματος. Επίσης, περιορίζεται η ικανότητα της CBR να παρέχει ρευστότητα σε συνάλλαγμα σε τράπεζες και επιχειρήσεις για να καλύπτουν τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες. Έτσι, δεν αποκλείεται η CBR να αναγκαστεί να «κάψει» το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων φέτος. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ρωσίας ύψους 120 δισ. δολαρίων αποτελεί μία σημαντική πηγή συναλλάγματος. Όμως μπορεί να αντισταθμιστεί από τις αποπληρωμές ξένου χρέους και τις εκροές κεφαλαίων από τον ιδιωτικό τομέα που μπορεί να φτάσουν και τα 175 δισ. δολάρια. Επομένως, η Capital Economics εκτιμά ότι η κεντρική τράπεζα θα κάψει περί τα 100 δισ. δολάρια συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις αν η ρωσική οικονομία βιώσει μία μακρά περίοδο κρίσης; Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Μία μεγάλης διάρκειας ενεργειακή κρίση μπορεί να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε έναν πολυετή κύκλο υψηλού πληθωρισμού με χαμηλή ανάπτυξη. Το κόστος διαβίωσης θα αυξηθεί, νοικοκυριά και επιχειρήσεις να κληθούν να βιώσουν ξανά δύσκολες καταστάσεις και οι αγορές θα πρέπει να ξεχάσουν τις παχυλές αποδόσεις της τελευταίας δεκαετίας.
Είτε βλέπει κάποιος τη ρωσική οικονομία ως παντοδύναμη, λόγω του γεγονότος ότι αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές ενέργειας, μετάλλων, σιτηρών και άλλων εμπορευμάτων, του πλανήτη, είτε ως μια σχετικά μικρή – σε σύγκριση με υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα – οικονομία, με ΑΕΠ μικρότερο από της Ιταλίας και κατά κεφαλήν εισόδημα μικρότερο από της Ελλάδας, τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει είναι τεράστια.
Θα έλεγε κανείς ότι η ρωσική οικονομία είναι ένας μικρός… γίγαντας. Διότι από τη μία πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του κόσμου, η οποία διαθέτει πολύ πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές, καθιστώντας την το… σούπερ μάρκετ του πλανήτη. Από την άλλη, όμως, δεν είναι καν στην πρώτη δεκάδα των μεγαλύτερων οικονομιών. Το ΑΕΠ της δεν ξεπερνά τα 1,5 τρισ. ευρώ, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ διαμορφώνεται κοντά στα 10.200 δολάρια. Συγκριτικά, το ΑΕΠ της Ιταλίας αγγίζει τα 1,9 τρισ. δολάρια, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας υπολογίζεται στα 18.000 δολάρια.
Παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία δεν έχει καμία σχέση με οικονομίες σχεδόν αποκλεισμένες από τον υπόλοιπο κόσμο, όπως η Βενεζουέλα ή το Ιράν και η σημασία της είναι μεγάλη τόσο για την Ευρώπη όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Σε κάθε περίπτωση, αναλυτές εκτιμούν ότι ο συνδυασμός πολέμου και κυρώσεων θα τη βυθίσουν σε ύφεση.
Μία γεύση του τι μπορεί να επακολουθήσει πήραμε στις συναλλαγές της Δευτέρας, όταν το ρούβλι έφτασε να υποχωρεί έως και 40% έναντι του δολαρίου και το χρηματιστήριο της Μόσχας έχασε το 1/3 της αξίας του. Παράλληλα, οι μεγαλύτεροι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τη Ρωσία στην κατηγορία «junk» που σημαίνει ότι η ρωσική οικονομία φλερτάρει ακόμη και με τη χρεοκοπία. Αν χρεοκοπήσει θα προκαλέσει δονήσεις στο παγκόσμιο σύστημα και στις αγορές. Μόνο γαλλικές και ιταλικές τράπεζες έχουν στην κατοχή τους ρωσικά κρατικά ομόλογα ύψους 25 δισ. δολαρίων.
Σύμφωνα με την JPMorgan, η οικονομία της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά το εντυπωσιακό 20% στο β’ τρίμηνο του 2022, έναντι του α’ τριμήνου, ενώ στο σύνολο του έτους θα εμφανίσει ύφεση 3,5%. Μάλιστα, η αμερικανική τράπεζα τονίζει ότι το περιθώριο λάθους είναι πολύ μεγάλο γιατί η κατάσταση είναι πολύ ρευστή, με το πιο πιθανό σενάριο να προβλέπει ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα για τη ρωσική οικονομία. Ταυτόχρονα, η επιλογή του Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία, προκαλώντας τις πολύ αυστηρές κυρώσεις της Δύσης, θα έχει αντίκτυπο στην αναπτυξιακή δυναμική της χώρας για πολλά χρόνια, μειώνοντάς τη στο 1% ετησίως, από 1,75% προηγουμένως.
Από την πλευρά της, η Goldman Sachs εκτιμά ότι οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας όσον αφορά τα συναλλαγματικά της αποθέματα θα έχει σημαντικές επιπτώσεις καθώς πάνω από το 65% των αποθεμάτων βρίσκονται σε τράπεζες της Δύσης και άρα παγώνουν. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει σε μεγάλη συρρίκνωση του εξωτερικού εμπορίου.
Την ίδια ώρα, η Capital Economics υποστηρίζει ότι ο τραπεζικός κλάδος της Ρωσίας βρίσκεται κοντά στο χείλος του γκρεμού. Ήδη, από την ώρα που ανακοινώθηκαν οι κυρώσεις κατά των ρωσικών τραπεζών και του αποκλεισμού τους από το SWIFT, έχουν σχηματιστεί ουρές για αναλήψεις μετρητών. Η κεντρική τράπεζα προσπαθεί να σώσει ό,τι μπορεί, αυξάνοντας τα επιτόκια από το 9% στο 20% μήπως και σταματήσει την κατρακύλα του νομίσματος και απευθύνει έκκληση στους πολίτες να μην πανικοβληθούν, υποδεικνύοντας ότι ανησυχεί για γενικευμένο bank run.
Το μεγάλο ερώτημα είναι το εξής: Πόσο μπορεί να αντέξει η ρωσική οικονομία σε περιβάλλον αυστηρών κυρώσεων και περιορισμών και την ίδια ώρα, πόσο μπορεί να αντέξει η Δύση να επιβάλλει τις κυρώσεις αυτές; Επίσης, πόσο μεγάλο θα είναι το ντόμινο που θα πυροδοτήσει πιθανή κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας. Πρόκειται για ένα μπρα-ντε-φερ που μόνο πόνο και καταστροφή μπορεί να προκαλέσει τόσο στη Ρωσία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
