Προ δύο εβδομάδων, η φιλόξενη «στέγη» του liberal δημοσίευσε άρθρο μου με τίτλο «Τι είδους αστυνομία θέλουμε;». Το ερώτημα δεν ήταν φιλοσοφικό, ούτε φυσικά ρητορικό. Απευθυνόταν και στην κοινωνία αλλά και στην πολιτική ηγεσία αυτής της χώρας, ως ένα αμείλικτο ερώτημα στο οποίο άπαντες οφείλουν να πάρουν θέση. Διότι η γκρίνια, το εθνικό μας σπορ, δεν είναι ούτε θέση, ούτε άποψη.
Σε περιόδους κρίσης δεν αρκεί να επισημαίνεις τα κακώς κείμενα, πρέπει να προτείνεις και να εφαρμόζεις. Στο ερώτημα αυτό απάντησε πρώτος ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Αφού διέταξε συνολική αποτίμηση των επιχειρησιακών κινήσεων της ΕΛ.ΑΣ., όχι μόνο του περιστατικού του Περάματος, κατέληξε σε συγκεκριμένες δράσεις.
Τι αστυνομία θέλουμε λοιπόν; Αστυνομία σύγχρονη, καλά εκπαιδευμένη, με συγκεκριμένες σαφείς και εφαρμόσιμες διαδικασίες εμπλοκής και αυστηρά πρωτόκολλα.
Αστυνομία φιλική προς τον πολίτη με αστυνομικούς που θα είναι «πολίτες με στολή», όπως πρώτος είπε ο ιδρυτής της Μητροπολιτικής αστυνομίας του Λονδίνου, sir Robert Peel.
Αστυνομία με υψηλό βαθμό λογοδοσίας σε δύο επίπεδα:
- Απέναντι στην κοινωνία, λογοδοτώντας στην πολιτική ηγεσία.
- Απέναντι στο Νόμο, τηρώντας τον ευλαβικά.
Οι ιδιαιτερότητες του αστυνομικού επαγγέλματος είναι πολλές γι' αυτό ο αστυνομικός έχει ανάγκη από ξεκάθαρες διαδικασίες, έτσι ώστε σε κάθε περίπτωση να γνωρίζει που, πώς και πότε εμπλέκεται.
Ο αστυνομικός εργάζεται σε ασταθές και μη ελεγχόμενο περιβάλλον, όπου η εξέλιξη μιας φαινομενικά απλής διαδικασίας μπορεί να καταλήξει στη μεγαλύτερη τραγωδία.
Πάμε λοιπόν να αναλύσουμε τις υπουργικές παρεμβάσεις και να προτείνουμε ίσως κάποιες περαιτέρω βελτιωτικές κινήσεις με γνώμονα πάντα το καλό του σώματος και κατ επέκτασιν της κοινωνίας:
Κάμερες στις στολές όλων των αστυνομικών πρώτης γραμμής
Δοκιμασμένη πρακτική στα σύγχρονα αστυνομικά σώματα πολλών χωρών. Έχουν οδηγήσει σε αυξημένη λογοδοσία, βοήθησαν σημαντικά στην επιχειρησιακή διαφάνεια και έχουν ξεκαθαρίσει πολλές σκοτεινές υποθέσεις στο παρελθόν.
Δυο είναι τα σημαντικά ζητήματα. Πρώτον, οι τεχνικές δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς και έχουν συσκοτίσει, αντί να διαφωτίσουν τα περιστατικά. Με την δύναμη που έχει η εικόνα και ο ήχος, μια προβληματική τεχνικά καταγραφή είναι χειρότερη από την πλήρη απουσία της, διότι οδηγεί σε στρεβλά συμπεράσματα.
Δεύτερον, η αξιολόγηση τους. Όσοι πρόκειται να εμπλακούν στην ανάλυση των ηχητικών και οπτικών ντοκουμέντων, δε πρέπει να λησμονούν μια βασική αρχή.
Η αξιολόγηση γίνεται ως προς την συμπεριφορά αστυνομικών που δρουν στο πεδίο συνυπολογίζοντας τις πιεστικές και αγχωτικές συνθήκες της στιγμής.
Δηλαδή αξιολογούμε το πως έπραξε ο αστυνομικός μια δεδομένη στιγμή κάτω απ τις συνθήκες που την έζησε εκείνος, όχι με την χρονική και συναισθηματική αποστασιοποίηση της εκ των υστέρων ανάλυσης!
Ο αστυνομικός δε μπορεί να πατήσει το... rewind για να φερθεί αλλιώς.
Επιχειρησιακά πρωτόκολλα
Όπως προαναφέρθηκε, το μεγαλείο βρίσκεται στην απλότητα. Όσο πιο σύνθετες οι εντολές, τόσο μικρότερες πιθανότητες εφαρμογής έχουν.
Ως προς το θέμα των καταδιώξεων, είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει τις αρχές ξένων σωμάτων ασφαλείας επί δεκαετίες. Ο υπουργός έδωσε εντολή να αξιολογηθούν οι διεθνείς πρακτικές και να συνταχθεί νέο πρωτόκολλο για το συγκεκριμένο θέμα, όπως θα έπρεπε.
Από αυτό το μετερίζι, θα αναφέρω ότι η επικρατούσα διεθνής πρακτική είναι η αξιολόγηση μιας κατάστασης κατά περίπτωση.
Με δεδομένη την προαναφερθείσα αδυναμία ελέγχου όλων των παραμέτρων ενός περιστατικού στο πεδίο, μοιραία η αξιολόγηση θα βασιστεί στην ανάλυση των πραγματικών συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι αστυνομικοί κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Ένα μόνο δε μπορεί να συμβεί: O αυτό-ευνουχισμός της αστυνομίας με την εκ των προτέρων δήλωση ότι δεν καταδιώκει.
Εκπαίδευση
Η πεμπτουσία όλων των λειτουργιών σε όλες τι εκφάνσεις του σύγχρονου κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού γίγνεσθαι.
Δυστυχώς, στην ωραία μας χώρα στο συγκεκριμένο ζήτημα έχουμε πρόβλημα νοοτροπίας. Ευφυείς όπως είμαστε, ζούμε υπό την εσφαλμένη εντύπωση ότι δεν έχουμε τίποτα νέο να διδαχτούμε.
Ειδικά αν περάσουμε κάποια χρόνια σ έναν χώρο, ζούμε με την ψευδαίσθηση της παντογνωσίας. Φυσικά αυτή είναι μια επικίνδυνη πεποίθηση που οδηγεί συχνά στον όλεθρο.
Ποια η αξία της εκπαίδευσης, ειδικά σε ανθρωποκεντρικά επαγγέλματα όπως αυτό του αστυνομικού; Αφενός μεν η βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο αστυνομικός ασχολείται με ανθρώπους και όχι με προϊόντα άρα είναι επιτακτική η ανάγκη για βαθιά εκπαίδευση του στις κοινωνικές επιστήμες. Είναι αδιανόητο στο 2021 ο αστυνομικός να μη διδάσκεται ψυχολογία και κοινωνιολογία και μάλιστα σε υψηλό επίπεδο.
Αφ’ εταίρου, η αχρήστευση κάποιων συνηθειών και πρακτικών και η υιοθέτησή νέων. Είναι γνωστό ότι ο χαρακτήρας, οι πεποιθήσεις και γενικότερα ο ψυχισμός και η νοοτροπία ενός ατόμου διαμορφώνονται στα προεφηβικά του χρόνια.
Δυστυχώς, την ώρα που εντάσσονται στο Σώμα τα στελέχη της ΕΛ.ΑΣ. έχουν σχηματισμένη προσωπικότητα, συνήθειες και φιλοσοφία ζωής, κάτι που κάνει το έργο της εκπαίδευσης έτι δυσκολότερο. Αλλά και πιο σημαντικό…
Σε αυτά τα πλαίσια κρίνεται ιδιαιτέρως θετική η απόφαση του υπουργού να υπάρξουν σχολεία μετεκπαίδευσης για τις ομάδες ΔΙΑΣ, ΔΡΑΣΗ κλπ. Η παρακολούθηση θα πρέπει να είναι υποχρεωτική εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίου από την ένταξη στο Σώμα και οι συνθήκες αυστηρές. Ας θυμηθούμε ότι η απαξίωση μιας διαδικασίας, απαξιώνει και όσους εμπλέκονται σε αυτήν.
Η αυστηρή εκπαίδευση διαμορφώνει επιχειρησιακή οντότητα και δημιουργεί υψηλό αίσθημα αυτοπεποίθησής αλλά και επίγνωσης του σημαντικού κοινωνικού αντίκτυπου του επαγγέλματος.
Νέο ψηφιοποιημένο κέντρο επιχειρήσεων
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η τεχνολογία είναι σύμμαχος της εξέλιξης. Ένα κέντρο επιχειρήσεων που θα έχει όλα τα δεδομένα μπροστά του θα είναι σε θέση να λάβει καλύτερες αποφάσεις.
Ας μη λησμονούμε όμως τον ανθρώπινο παράγοντα. Ακόμα θυμάμαι όταν το μακρινό 2000 επισκέφθηκα το -τότε- ολοκαίνουριο ψηφιακό κέντρο Αμέσου δράσεως (911 center) στο Σικάγο.
Από τότε υπήρχε ψηφιακή απεικόνιση των περιπολικών της αστυνομίας, των ασθενοφόρων και των πυροσβεστικών οχημάτων ( εκεί υπάρχει ένα κέντρο και ένας αριθμός για όλες τις ανάγκες ασφαλείας) και όχι μόνο.
Ακόμα και σχέδια πολυκατοικιών και δημοσίων κτηρίων υπήρχαν στην διάθεση των αρχών και πιο άμεση και αποτελεσματική επέμβαση….
Δεν βασίζονταν όμως μόνο στα τεχνικά μέσα. Για τους αστυνομικούς, διασώστες και πυροσβέστες που ελάμβαναν τις κλήσεις είχαν προβλεφθεί μια σειρά από προνομία προκειμένου να είναι σε σωματική και ψυχική κατάσταση να ανταποκρίνονται.
Από εξτρά επιδόματα μέχρι ένα γυμναστήριο πρότυπο για να εκτονώνουν την ένταση και το αυξημένο στρες που είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συγκεκριμένου πόστου…
Κλείνοντας, επιθυμώ να εισφέρω στις προτάσεις εκσυγχρονισμού του σώματος δύο νέα στοιχεία που φρονώ ότι θα οδηγήσουν την Ελληνική Αστυνομία στη λεωφόρο της επιτιμάς και της καταξίωσης.
Πρώτον, αναβάθμιση της διεθνούς αστυνομικής συνεργασίας. Η ΕΛ.ΑΣ. έχει κάνει βήματα ως προς αυτό αλλά απαιτούνται άλματα.
Ο Έλληνας ήταν ανέκαθεν κοσμοπολίτης και ένας από τους λόγους που προόδευε στο παρελθόν ήταν η έκθεση του σε νέα βιώματα, νέες παραστάσεις. Ας γίνει υποχρεωτική η εκπαίδευσή στο εξωτερικό για την ανέλιξη σε υψηλές θέσεις. Είναι πλέον καιρός…
Δεύτερον, ας δοθεί σημασία στην κοινωνική αποδοχή της αστυνομίας. Ο ασφαλέστερος τρόπος είναι να ανοίξει τις πόρτες της σε κοινωνικές ομάδες που μέχρι σήμερα δεν είχαν την ευκαιρία να ενταχθούν σε αυτήν.
Η ημέρα που η ΕΛ.ΑΣ. θα υποδεχθεί τους πρώτους Ρομα αστυνομικούς στις τάξεις της, θα είναι η μέρα που θα σηματοδοτήσει μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή. Θα αλλάξει ο τρόπος που αστυνομία βλέπει τους Ρομά αλλά και τον τρόπο που οι Ρομα βλέπουν την αστυνομία. Οι ΗΠΑ τον έκαναν εντάσσοντας στο σώμα Αφρο-Αμερικανους και Λατίνους.
Καιρός να τολμήσουμε…
* Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Αστυνόμευσης
