Πενήντα χρόνια μετά το θάνατο 13 διαδηλωτών, που σκοτώθηκαν από βρετανούς στρατιώτες, η μνήμη των θυμάτων της «Bloody Sunday», της «Ματωμένης Κυριακής», τιμάται σήμερα σε μια Βόρεια Ιρλανδία πληγωμένη από τα μαύρα χρόνια των «Ταραχών» (The Troubles) και από τις διαψευσμένες ελπίδες για δικαιοσύνη.
«Είναι σημαντικό να δει ο υπόλοιπος κόσμος τι μας έκαναν εκείνη την ημέρα», υπογραμμίζει μιλώντας στο γαλλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο AFP ο 73χρονος Τσάρλι Νας. Ο εξάδελφός του, ο Ουίλιαμ, σκοτώθηκε εκείνη την 30η Ιανουαρίου 1972 σε ηλικία 19 ετών. «Όμως θα βρούμε μια μέρα δικαιοσύνη; Ποτέ», προσθέτει, «σίγουρα όχι από τον Μπόρις Τζόνσον».
Σημειώνεται ότι το πρώι και στη συνέχεια το απόγευμα, οι συγγενείς των θυμάτων θα κάνουν πορεία μέσα από τους δρόμους του Ντέρι -ονομασία την οποία προτιμούν από το επίσημο όνομα Λόντοντερι, συνώνυμο της βρετανικής κυριαρχίας-, όπου οι αλεξιπτωτιστές του πρώτου τάγματος είχαν ανοίξει πυρ στη διάρκεια διαδήλωσης για τα πολιτικά δικαιώματα των καθολικών.
Υπενθυμίζεται ότι την εποχή εκείνη η Ματωμένη Κυριακή είχε ρίξει πολλούς νέους δημοκρατικούς καθολικούς στην αγκαλιά του IRA (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός), μιας παραστρατιωτικής οργάνωσης αντίθετης σε κάθε βρετανική παρουσία στο νησί της Ιρλανδίας. Θα χρειαστεί να περιμένουμε το 1998 ώστε η ειρηνευτική συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής να βάλει ένα τέλος σε τρεις δεκαετίες σύγκρουσης που στοίχισε τη ζωή σε 3.500 ανθρώπους.
Ο βρετανικός στρατός είχε υποστηρίξει πως οι αλεξιπτωτιστές είχαν απαντήσει στα πυρά «τρομοκρατών» του IRA, μια εκδοχή η οποία συνάδει με μια έκθεση που είχε εκπονηθεί εσπευσμένα μέσα στις επόμενες εβδομάδες.
Παρά τις μαρτυρίες που διαψεύδουν αυτή την εκδοχή, θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι το 2010 για να αναγνωριστεί επισήμως ότι τα θύματα ήταν αθώα και ότι πολλά πυροβολήθηκαν στην πλάτη ή ακόμη κι όταν ήταν πεσμένα καταγής και κουνούσαν ένα λευκό μαντήλι.
«Αμνηστία»
Υπογραμμίζεται ότι στο τέλος της πιο μακροχρόνιας -12 χρόνια- και πιο δαπανηρής έρευνας που έχει γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο (στοίχισε σχεδόν 200 εκατ. στερλίνες, δηλαδή 240 εκατ. ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία), ο τότε πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον είχε ζητήσει επισήμως συγγνώμη γι' αυτές τις «άδικες και αδικαιολόγητες» πράξεις.
«Πάει μισός αιώνας, όμως θα έλεγε κανείς ότι ήταν μόλις χθες για εμάς στο Ντέρι», εξηγεί ο Τζορτζ Ράιαν, 61 ετών, ιστορικός και ξεναγός σ' αυτή τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Βόρειας Ιρλανδίας. Γι' αυτόν, η προοπτική να δει στρατιωτικούς να δικάζονται για τη Ματωμένη Κυριακή «μοιάζει πιο απίθανη παρά ποτέ, όμως είναι και πιο σημαντική παρά ποτέ».
Κανένας στρατιώτης δεν δικάστηκε για τη Ματωμένη Κυριακή. Η δίωξη για φόνους που είχε αρχίσει εναντίον ενός εξ αυτών εγκαταλείφθηκε για νομικούς λόγους και η βρετανική κυβέρνηση παρουσίασε ένα νομοσχέδιο για να βάλει τέλος σε όλες της διώξεις που συνδέονται με τις «Ταραχές», το οποίο καταγγέλθηκε ως μια «αμνηστία».
Όπως επισημαίνεται, ο δικαστής Μαρκ Σάβιλ, ο οποίος διεξήγαγε την έρευνα που δημοσιοποιήθηκε το 2010, δήλωσε χθες, Σάββατο, από τη συχνότητα του BBC πως «κατανοεί» το συναίσθημα ότι «δεν αποδόθηκε ποτέ δικαιοσύνη».
Στην είσοδο του Μπόγκσαϊντ, το σύνθημα «Δεν υπάρχει βρετανική δικαιοσύνη» («There is no British Justice») πήρε με την ευκαιρία θέση στο ιστορικό τοίχο που σηματοδοτούσε κάποτε την είσοδο στο «ελεύθερο Ντέρι».
Αναταράξεις στον ορίζοντα
Πριν από μερικές ημέρες, μια σημαία των αλεξιπτωτιστών που κυμάτιζε σε μια συνοικία ενωτικών της πόλης προκάλεσε αναστάτωση, σε σημείο να αναφερθεί στη διάρκεια συνεδρίασης του κοινοβουλίου στο Λονδίνο.
Ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, από την πλευρά του, χαρακτήρισε τη Ματωμένη Κυριακή «τραγική ημέρα της ιστορίας μας», μία «από τις πιο σκοτεινές» των Ταραχών.
Υπενθυμίζεται ότι τους τελευταίους μήνες, οι συνέπειες του Brexit υπογράμμισαν τον εύθραυστο χαρακτήρα της ισορροπίας που επιτεύχθηκε με την ειρηνευτική συμφωνία του 1998.
Οι τελωνειακές διατάξεις, που έχουν στόχο να αποφευχθεί η δημιουργία οποιουδήποτε χερσαίου συνόρου με την Ιρλανδία --αλλά εγκαθιδρύουν ένα ντε φάκτο σύνορο με τη Βρετανία-, αποτελούν αυτή τη στιγμή αντικείμενο έντονης διαπραγμάτευσης ανάμεσα στο Λονδίνο και τις Βρυξέλλες.
Επιπροσθέτως, έχουν αναζωογονήσει τις διακοινοτικές εντάσεις: στη διάρκεια ταραχών την άνοιξη στο Μπέλφαστ, τα «τείχη της ειρήνης» που χωρίζουν τις καθολικές από τις προτεσταντικές συνοικίες, πήραν φωτιά.
Σημειώνεται ότι οι τοπικές εκλογές το Μάιο προαναγγέλλονται αποφασιστικής σημασίας για την εύθραυστη πολιτική ισορροπία. Καθώς οι ενωτικοί οπισθοχωρούν, μια νίκη των δημοκρατικών θεωρείται πιθανή. Το Σιν Φέιν, άλλοτε πολιτικό σκέλος του IRA, επιθυμεί να πραγματοποιηθεί μέσα σε πέντε χρόνια δημοψήφισμα για την επανένωση του νησιού.
