«Αγκάθι» στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουάσινγκτον, Μόσχας, Κιέβου και Βρυξελλών για τον τερματισμό που πολέμου στην Ουκρανία αποτελεί ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια.
Ο ουκρανικός πυρηνικός σταθμός είναι ο μεγαλύτερος της Ευρώπης καθώς διαθέτει 6 αντιδραστήρες, η λειτουργία των οποίων σύμφωνα με τη Ρωσία η οποία τον έχει πλέον υπό τον έλεγχό της, έχει διακοπεί.
Το εν λόγω ζήτημα αποτελεί ένα από τα 20 σημεία που έθεσε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην ειρηνευτική πρόταση.
Το Reuters με εκτενές ρεπορτάζ αναλύει τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν στον εν λόγω πυρηνικό σταθμό.
Ο πιθανός ρόλος των ΗΠΑ
Η Ρωσία ανέλαβε τον έλεγχο του σταθμού τον Μάρτιο του 2022 και ανακοίνωσε σχέδια για τη σύνδεσή του με το ηλεκτρικό δίκτυο της. Σχεδόν όλες οι χώρες θεωρούν ότι ανήκει στην Ουκρανία, αλλά η Ρωσία τον διεκδικεί και ότι ο σταθμός λειτουργεί από μια μονάδα της κρατικής ρωσικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας Rosatom.
Ο Ζελένσκι δήλωσε στα τέλη Δεκεμβρίου ότι η αμερικανική πλευρά πρότεινε την κοινή τριμερή λειτουργία του πυρηνικού σταθμού με έναν Αμερικανό διευθύνοντα σύμβουλο.
Ο Ουκρανός πρόεδρος σημείωσε ότι η πρόταση της Ουκρανίας προβλέπει την ουκρανοαμερικανική χρήση του εργοστασίου, με τις ΗΠΑ να αποφασίζουν οι ίδιες πώς θα χρησιμοποιήσουν το 50% της παραγόμενης ενέργειας.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Kommersant, η Μόσχα έχει εξετάσει το ενδεχόμενο κοινής χρήσης του εργοστασίου από τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.
Ποια είναι η τωρινή κατάσταση
Το εργοστάσιο βρίσκεται στο Ενερχοντάρ, στις όχθες του ποταμού Δνείπερου και της τεχνητής λίμνης Καχόβκα, 550 χλμ. νοτιοανατολικά του Κιέβου.
Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια διαθέτει έξι αντιδραστήρες. Όλοι κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1980, αν και ο έκτος τέθηκε σε λειτουργία στα μέσα της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Έχει συνολική ισχύ 5,7 γιγαβάτ, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ).
Τέσσερις από τους έξι αντιδραστήρες δεν χρησιμοποιούν πλέον ρωσικό πυρηνικό καύσιμο, καθώς έχουν μεταβεί σε καύσιμο που παράγεται από την αμερικανική εταιρεία πυρηνικού εξοπλισμού Westinghouse.
Αφού η Ρωσία ανέλαβε τον έλεγχο του σταθμού, έκλεισε πέντε από τους έξι αντιδραστήρες του και ο τελευταίος αντιδραστήρας σταμάτησε να παράγει ηλεκτρική ενέργεια τον Σεπτέμβριο του 2022. Η Rosatom ανέφερε το 2025 ότι είναι έτοιμη να επιστρέψει το αμερικανικό καύσιμο στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τη ρωσική διοίκηση του σταθμού, όλοι, και οι έξι δηλαδή αντιδραστήρες βρίσκονται σε διακοπή λειτουργίας.
Τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία έχουν κατηγορήσει η μία την άλλη για επιθέσεις στο πυρηνικό εργοστάσιο και για την αποκοπή των καλωδίων που τροφοδοτούν το εργοστάσιο.
Το εργοστάσιο τροφοδοτείται με ηλεκτρική ενέργεια από την Ουκρανία. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η παροχή αυτή έχει διακοπεί τουλάχιστον 11 φορές λόγω βλαβών στις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αναγκάζοντας το εργοστάσιο να στραφεί σε γεννήτριες ντίζελ έκτακτης ανάγκης.
Οι γεννήτριες έκτακτης ανάγκης που βρίσκονται στις εγκαταστάσεις μπορούν να παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια για την ψύξη των αντιδραστήρων σε περίπτωση διακοπής της εξωτερικής παροχής ρεύματος.
Ο γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, έχει δηλώσει ότι ο πόλεμος γύρω από έναν πυρηνικό σταθμό θέτει σε συνεχή κίνδυνο την πυρηνική ασφάλεια και προστασία.
Γιατί η Ρωσία θέλει το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια
Η Ρωσία προετοιμάζεται να επαναλειτουργήσει τον σταθμό, αλλά δηλώνει ότι αυτό θα εξαρτηθεί από την κατάσταση στην περιοχή. Ο επικεφαλής της Rosatom, Αλεξέι Λικάτσεφ, δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο παροχής της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται εκεί σε περιοχές της Ουκρανίας.
Ο Ολεξάντρ Καρσένκο, διευθυντής του Κέντρου Ενεργειακών Ερευνών στο Κίεβο, δήλωσε ότι η Μόσχα σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το εργοστάσιο για να καλύψει ένα σημαντικό ενεργειακό έλλειμμα στο νότιο τμήμα της Ρωσίας. «Για αυτό και πολεμούν τόσο σκληρά για αυτόν τον σταθμό», τόνισε.
Τον Δεκέμβριο του 2025, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβαλλοντικής, Τεχνολογικής και Πυρηνικής Εποπτείας της Ρωσίας εξέδωσε άδεια για τη λειτουργία του πρώτου αντιδραστήρα, ένα σημαντικό βήμα προς την επανεκκίνηση του αντιδραστήρα.
Το υπουργείο Ενέργειας της Ουκρανίας χαρακτήρισε την κίνηση παράνομη και ανεύθυνη, καθώς ενέχει τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος.
Γιατί η Ουκρανία θέλει το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια
Η Ρωσία βομβαρδίζει εδώ και μήνες τις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας και ορισμένες περιοχές έχουν υποστεί διακοπές ρεύματος κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Τους τελευταίους μήνες, η Ρωσία έχει αυξήσει σημαντικά τόσο την κλίμακα όσο και την ένταση των επιθέσεων της στον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας, βυθίζοντας ολόκληρες περιοχές στο σκοτάδι.
Αναλυτές εκτιμούν ότι το έλλειμμα παραγωγικής ικανότητας της Ουκρανίας ανέρχεται σε περίπου 4 γιγαβάτ, ή το ισοδύναμο τεσσάρων αντιδραστήρων της Ζαπορίζια.
Ο Καρσένκο λέει ότι η Ουκρανία θα χρειαστεί πέντε έως επτά χρόνια για να δημιουργήσει την παραγωγική ικανότητα που θα αντισταθμίσει την απώλεια του σταθμού της Ζαπορίζια.
Ο ίδιος έχει αναφέρει επίσης ότι αν το Κίεβο ανακτήσει τον έλεγχο του σταθμού, θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο έως τρία χρόνια για να κατανοηθεί η κατάστασή του και άλλα τρία χρόνια για να αποκατασταθεί ο εξοπλισμός και να επανέλθει σε πλήρη λειτουργία.
Τόσο η κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Energoatom όσο και ο Καρσένκο έχουν δηλώσει ότι η Ουκρανία δεν γνωρίζει την πραγματική κατάσταση του πυρηνικού σταθμού σήμερα.
Τι γίνεται με την ψύξη των αντιδραστήρων;
Μακροπρόθεσμα παραμένει το άλυτο πρόβλημα της έλλειψης υδάτινων πόρων για την ψύξη των αντιδραστήρων, μετά την ανατίναξη του τεράστιου υδροηλεκτρικού φράγματος Καχόβκα το 2023, που κατέστρεψε το φράγμα που τροφοδοτούσε με νερό το εργοστάσιο.
Χωρίς παροχή νερού στις δεξαμενές, το νερό εξατμίζεται και η θερμοκρασία αυξάνεται, δημιουργώντας κίνδυνο πυρκαγιάς.
Η Energoatom ανέφερε ότι το επίπεδο της δεξαμενής ψύξης του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής Ζαπορίζια είχε μειωθεί κατά περισσότερο από 15%, ή 3 μέτρα, από την καταστροφή του φράγματος, και εξακολουθεί να μειώνεται.
Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι τα διαθέσιμα αποθέματα νερού ενδέχεται να είναι επαρκή για τη λειτουργία ενός ή, το πολύ, δύο πυρηνικών αντιδραστήρων.
