H κυβέρνηση Τραμπ προτάσσει λόγους εθνικής ασφάλειας· η Κίνα αντεπιτίθεται καταγγέλλοντας ιδεολογικές διακρίσεις και πολιτικά υποκινούμενη στοχοποίηση. Η νέα «φωτιά» που ανάβει στις σχέσεις Ουάσινγκτον-Πεκίνου η ανάκληση της βίζας Κινέζων φοιτητών που σπουδάζουν στα αμερικανικά πανεπιστήμια απειλεί την ήδη εύθραυστη ανακωχή σε έναν δασμολογικό πόλεμο ικανό να κλονίσει ολόκληρο το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Η αιφνιδιαστική ανακοίνωση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, περί «επιθετικής ανάκλησης» της βίζας Κινέζων φοιτητών, ιδίως «όσων συνδέονται με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας» και όσων σπουδάζουν σε «κρίσιμα πεδία», έρχεται να σηματοδοτήσει μείζονα κλιμάκωση στη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων σε περίοδο κατά την οποία η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί συνολικά να ελέγξει την ανώτατη εκπαίδευση στις Ηνωμένες Πολιτείες προωθώντας παράλληλα τη σκληρή ατζέντα στο μεταναστευτικό.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας θα κινήσουν τις διαδικασίες για τις ανακλήσεις βίζας, ενώ θα αναθεωρηθούν επίσης τα κριτήρια και θα ενισχυθεί ο έλεγχος όσον αφορά τις μελλοντικές αιτήσεις για σπουδές υπηκόων από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για τους Κινέζους φοιτητές που ήδη βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ανακοίνωση έχει προκαλέσει σύγχυση και φόβο. Πολλοί δηλώνουν αβέβαιοι για το καθεστώς παραμονής τους, τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους και τις προοπτικές μελλοντικής επαγγελματικής απασχόλησης ή συμμετοχής σε ερευνητικά προγράμματα. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι οι όροι «σύνδεση με το Κομμουνιστικό Κόμμα» ή «κρίσιμοι τομείς» παραμένουν θολοί και δυνητικά διασταλτικοί.
Οι ανακοινώσεις Ρούμπιο ήλθαν σε συνέχεια μιας σειράς ενεργειών της κυβέρνησης Τραμπ με στόχο την αποθάρρυνση της εγγραφής ξένων φοιτητών στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Είχε ήδη δοθεί εντολή στις πρεσβείες να «παγώσουν» τα νέα ραντεβού για φοιτητικές βίζες στις πρεσβείες τους ανά τον κόσμο, ενώ παράλληλα επεκτείνονται οι έλεγχοι για τους αιτούντες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το «πάγωμα» των διαδικασιών έκδοσης φοιτητικής βίζας -που θα διαρκέσει έως «ότου δοθούν περαιτέρω οδηγίες», κατά τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών-, έρχεται εν μέσω της κορύφωσης του πολέμου Τραμπ με το Χάρβαρντ, εκεί όπου συγκρούονται δύο όψεις της Αμερικής και διαφορετικοί δρόμοι για το μέλλον της ακαδημαϊκής ελευθερίας και τα όρια της προεδρικής εξουσίας.
Την περασμένη εβδομάδα και σε συνέχεια της αναστολής της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης, η κυβέρνηση ανακάλεσε τη δυνατότητα του Χάρβαρντ να εγγράφει ξένους φοιτητές - απόφαση της οποίας η εκτέλεση έχει ανασταλεί προσωρινά από ομοσπονδιακό δικαστή. Η υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας, Κρίστι Νόεμ, έχει ωστόσο προαναγγείλει την επιβολή ανάλογων μέτρων και σε άλλα πανεπιστήμια συνυφασμένα με τη διεθνή και αμερικανική ελίτ και τα οποία η κυβέρνηση Τραμπ εγκαλεί για ανοχή στον αντισημιτισμό, προβάλλει ως «μεγάφωνα» ακροαριστερής ιδεολογίας και κατηγορεί για υπονόμευση των «αμερικανικών παραδοσιακών αξιών». Μεταξύ της πληθώρας λόγων που είχε επικαλεστεί η Νόεμ για το μπλόκο στις εγγραφές ξένων φοιτητών στο Χάρβαρντ ήταν και ότι «συνεργάζεται με το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας».
Καθώς η γεωπολιτική αντιπαλότητα μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας έχει κλιμακωθεί σε αυτό που πολλοί αναλυτές χαρακτηρίζουν ως μια νέα μορφή ψυχρού πολέμου, οι αμερικανικές υπηρεσίες και το Κογκρέσο έχουν εντείνει τον έλεγχο σε ζητήματα κρατικά χρηματοδοτούμενης κινεζικής επιρροής και πρόσβασης Κινέζων ακαδημαϊκών σε ευαίσθητη τεχνολογία των ΗΠΑ, με πιθανή στρατιωτική χρήση. Στο πλαίσιο της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί η φερόμενη απειλή κατασκοπείας από Κινέζους φοιτητές επί αμερικανικού εδάφους, ο Τραμπ είχε ήδη, κατά την πρώτη του θητεία, επιβάλει απαγόρευση που στην πράξη απέκλειε αποφοίτους κινεζικών πανεπιστημίων με φερόμενους δεσμούς με τον στρατό από τη χορήγηση φοιτητικής βίζας για σπουδές στις ΗΠΑ στα πεδία επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών.
Οι νέες ανακοινώσεις αιφνιδίασαν το κινεζικό καθεστώς, όπως μαρτυρά η σιωπή που τήρησαν επί ώρες τα κρατικά μέσα ενημέρωσης σχετικά με την εξέλιξη που επηρεάζει άμεσα το μέλλον εκατοντάδων χιλιάδων Κινέζων φοιτητών. Η αντίδραση που ήλθε ακολούθως από την εκπρόσωπο του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν έντονη, με την Μάο Νινγκ να κατηγορεί τις Ηνωμένες Πολιτείες για πολιτική διακρίσεων που θίγει τα νόμιμα δικαιώματα και συμφέροντα των Κινέζων φοιτητών και διαταράσσει τις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των δύο χωρών. Το Πεκίνο καταγγέλλει πως εκτίθεται το «ψέμα» των ΗΠΑ περί ελευθερίας και ανοιχτής κοινωνίας και η συγκεκριμένη «αδικαιολόγητη» απόφαση θα πλήξει περαιτέρω τη διεθνή εικόνα και την αξιοπιστία τους.
Περισσότεροι από 275.000 Κινέζοι φοιτητές σπουδάζουν σε πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών, γεγονός που καθιστά την Κίνα τη δεύτερη μεγαλύτερη χώρα προέλευσης ΄ξένων φοιτητών στην αμερικανική ανώτατη εκπαίδευση. Το ένα τέταρτο όλων των ξένων φοιτητών προέρχονται από την Κίνα και για πολλά αμερικανικά πανεπιστήμια οι φοιτητές αυτοί αποτελούν πολύ σημαντική πηγή εσόδων. Οι ίδιοι οι Κινεζικές φοιτητές και οι διοικήσεις των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων προετοιμάζονται για περαιτέρω αναταράξεις, ενώ η σκληρή στάση που ακολουθεί η κυβέρνηση Τραμπ προσθέτει μία νέα, σύνθετη διάσταση σε μια ήδη εύθραυστη σχέση ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και το Πεκίνο, με επιπτώσεις που εκτείνονται πολύ πέρα από τα αμφιθέατρα.
Η ανάκληση στις φοιτητικές βίζες έρχεται να οξύνει ακόμη περισσότερο μια ήδη «εύφλεκτη» σχέση, σε περίοδο οξυμένου γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Η απρόσμενη ανακοίνωση κινδυνεύει να διαταράξει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για αποκλιμάκωση των εντάσεων με φόντο τους δασμούς, λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη συμφωνία Ουάσινγκτον-Πεκίνου για ανακωχή 90 ημερών. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επανειλημμένα κατηγορήσει την Κίνα για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και προσπάθειες επιρροής άσκησης επιρροής στους αμερικανικούς θεσμούς. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι, από την πλευρά τους, καταγγέλλουν αυτό που χαρακτηρίζουν ως «ψυχροπολεμική σκέψη» και προσπάθειες συγκράτησης της παγκόσμιας ανόδου της Κίνας.
«Πολλοί αξιωματούχοι, επιχειρηματίες και επιστήμονες της Κίνας -ειδικά εκείνοι που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εποχή των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος [σ.σ. της χώρας διεθνώς] εκπαιδεύτηκαν στις ΗΠΑ», δηλώνει στο CNN o Ζιτσέν Γουάνγκ, ερευνητής στο Κέντρο Κίνας και Παγκοσμιοποίησης, ένα μη κυβερνητικό think-tank στο Πεκίνο.
«Όταν επέστρεψαν στην Κίνα, δεν έφεραν μαζί τους μόνο επαγγελματική γνώση και πανεπιστημιακά πτυχία, αλλά και βαθύ σεβασμό και θαυμασμό για την Αμερική ως ανοιχτή και συμπεριληπτική κοινωνία», προσέθεσε για να εστιάσει στο ότι είναι ασαφές πώς οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα ορίσουν τους φοιτητές «με συνδέσεις στο Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας», που είναι πανταχού παρόν και με σχεδόν 99 εκατομμύρια μέλη. Ως εκ τούτου, πολλοί Κινέζοι φοιτητές μπορεί να έχουν γονείς ή συγγενείς που είναι μέλη του κόμματος ή εργάζονται στον τεράστιο κρατικό τομέα. «Αν συμπεριλάβεις όλους τους φίλους και τους συγγενείς, δεν είναι υπερβολή να πεις ότι σχεδόν όλοι στην Κίνα έχουν κάποιου είδους σύνδεση με το Κομμουνιστικό Κόμμα», επισημαίνει.
