Αντιδράσεις, σοφιστείες, αμφιβολίες: Η συμφωνία της 6ης Νοεμβρίου μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας προκειμένου μετανάστες που διασώζονται από τις ιταλικές αρχές να μεταφέρονται σε καταυλισμούς που θα κατασκευαστούν στον αλβανικό βορρά, στο λιμάνι του Σέντζιν και στην παρακείμενη πόλη Γκιαντέρ, δοκιμάζεται στο εσωτερικό και των δύο χωρών. Με τον Αλβανό πρωθυπουργό να την αμφισβητεί ήδη, καταφεύγοντας στη δικαιολογία ότι δεν μπορούσε να πει όχι στην Ιταλία!
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Μελόνι δέχεται τα πυρά του Δημοκρατικού Κόμματος και του συνόλου της αντιπολίτευσης, ενώ και οι κυβερνητικοί της εταίροι, η Λέγκα του Σαλβίνι και η Forza Italia δεν έκρυψαν την έκπληξή τους για το γεγονός ότι δεν είχαν ενημερωθεί πριν από την υπογραφή, ώστε να συμβάλουν στη βελτίωση της συμφωνίας. Από την πλευρά του, ο πρώην πρωθυπουργός και αρχηγός των 5 Αστεριών Κόντε μίλησε για «μαζικό εκτοπισμό που θα κοστίσει πολύ ακριβά».
Έτσι, παρά το γεγονός ότι αρχικά η Ιταλίδα πρωθυπουργός είχε δηλώσει πως η συμφωνία δεν χρειαζόταν να κυρωθεί στο κοινοβούλιο, πρόσφατα έκανε γνωστό ότι τελικά θα χρειαστεί αυτή η ψηφοφορία.
Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές έχουν διχαστεί μεταξύ του Σουηδού προέδρου τους Στέφαν Λέβεν που διαφωνεί και του καγκελάριου Σολτς που συμφωνεί.
Το θέμα συζητήθηκε στο πρόσφατο συνέδριο του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος στη Μάλαγα της Ισπανίας, με τον Σολτς να δηλώνει πως η Αλβανία βρίσκεται ένα βήμα πριν από την είσοδό της στην ΕΕ και τον Λέβεν να διακηρύσσει πως στο θέμα της μετανάστευσης η δεξιά δημαγωγεί όταν λέει ότι μπορεί να σταματήσει τη μετανάστευση, ακολουθώντας πολιτικές καταδικασμένες να αποτύχουν.
Αλλά δεν είναι αυτά τα σημαντικά προβλήματα. Παρά τις ενστάσεις, η ιταλική κυβέρνηση διαθέτει την αναγκαία πλειοψηφία στη Βουλή. Και τελικά οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές δεν προβλέπεται να αναλάβουν καμιά σπουδαία δράση εναντίον του ομοϊδεάτη τους Έντι Ράμα, ο οποίος τους προειδοποίησε ότι η διαχείριση των αιτημάτων ασύλου δεν αποτελεί ζήτημα του… σοσιαλισμού.
Έστειλε μάλιστα προς τους Ιταλούς συντρόφους του το μήνυμα ότι «οι κυβερνήσεις έρχονται και παρέρχονται, ο σοσιαλισμός υπόκειται σε πολλές ερμηνείες», αλλά… «η Αλβανία και η Ιταλία θα είναι πάντα εκεί, δεμένες πάντα στις καλές και στις κακές μέρες»!
Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως η συμφωνία προβλέπει ότι στην Αλβανία θα μεταφέρονται 3.000 μετανάστες κάθε φορά και το άσυλό τους θα κρίνεται μέσα σε τρεις εβδομάδες. Όσοι λαμβάνουν το άσυλο θα επιστρέφουν στην Ιταλία και όσοι λαμβάνουν απορριπτικές αποφάσεις θα μεταφέρονται στον καταυλισμό του Γκιαντέρ με σκοπό την απέλαση. Κάπως έτσι, κατά τη συμφωνία, μπορούν να εξετάζονται 36.000 αιτήματα ασύλου τον χρόνο.
Πολύ ωραία όλα αυτά για να είναι αληθινά. Με δεδομένο ότι στις δομές αυτές, που θα χρηματοδοτηθούν από την Ιταλία, θα ισχύει η ιταλική (δηλαδή η ευρωπαϊκή) νομοθεσία, αμέσως αναρωτήθηκαν όλοι για ποιο λόγο οι διαδικασίες θα ήταν ταχύτερες εκτός συνόρων. Και αμέσως, ο υφυπουργός αρμόδιος για την υλοποίηση του κυβερνητικού έργου Φαρτσολάρι διευκρίνισε ότι η παραμονή αυτών των αιτούντων άσυλο θα μπορούσε να παραταθεί μέχρι και 18 μήνες!
Και αυτό σημαίνει πως η συμφωνία δύσκολα θα εφαρμοστεί!
Γεγονός που τέθηκε υπ’ όψη του Αλβανού πρωθυπουργού, ο οποίος προέβη σε δηλώσεις στις ιταλικές εφημερίδες Corriere della Sera και il Fatto Quotidiano.
«Μας υποδέχτηκαν με ανοιχτές αγκάλες», αλλά…
Οι απαντήσεις του ήταν αφοπλιστικές:
«Δεν ξέρω αν η συμφωνία για τα μεταναστευτικά κέντρα θα λειτουργήσει καλά, λιγότερο καλά ή καθόλου, γιατί είναι η πρώτη φορά που έχουμε μια τέτοια συμφωνία. Είναι θέμα της ιταλικής κυβέρνησης αφού όλα θα τεθούν υπό την ευθύνη της. Αλλά στη Ρώμη δεν μπορούσαμε να πούμε όχι. Έχουμε ένα χρέος που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ξεπληρώσουμε και που δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε. Η συμφωνία είναι μια πράξη αναγνώρισης προς μια χώρα που μας υποδέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες όταν δραπετεύαμε από την κόλαση, που μας βοήθησε όχι μια αλλά πολλές φορές».
Γι’ αυτό και έσπευσε να διευκρινίσει ότι η χώρα του δεν σκοπεύει να δεχθεί άλλες τέτοιες προτάσεις από άλλες χώρες.
Ήταν μια σαφής αναφορά στα αλβανικά μεταναστευτικά κύματα της δεκαετίας του 1990, όταν, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος και το άνοιγμα των συνόρων, δεκάδες χιλιάδες Αλβανοί συγκεντρώνονταν στο λιμάνι του Δυρραχίου για να μεταναστεύσουν στην Ιταλία.
Στη συνέντευξή του, ο Ράμα είπε πως η συμφωνία προβλέπει ότι οι μετανάστες θα φιλοξενούνται μόνο για το διάστημα που απαιτείται για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου. Στην περίπτωση που θα λήγει ο χρόνος παραμονής, οι άνθρωποι αυτοί θα απομακρύνονται αμέσως από το αλβανικό έδαφος.
«Ο μέγιστος αριθμός φιλοξενουμένων θα είναι σταθερός, 3.000 άτομα», εξήγησε ο Ράμα.
«Κάθε φορά που θα ολοκληρώνεται η εξέταση ενός αριθμού αιτήσεων, οι μετανάστες θα εγκαταλείπουν την Αλβανία και στη θέση τους θα έρχονται άλλοι. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: Αν οι μετανάστες θα μένουν επί 18 μήνες, τότε δεν υπάρχει δυνατότητα για 36.000 τον χρόνο».
Με τη διαφορά ότι η συμφωνία είναι πενταετούς διάρκειας με δυνατότητα να ανανεωθεί για άλλα πέντε χρόνια. Η διαδικασία θα κοστίζει στο ιταλικό δημόσιο 16 εκατ. ευρώ τον χρόνο -θα αποζημιώνεται και το προσωπικό της αλβανικής αστυνομίας που θα απασχολείται στα δύο κέντρα- ενώ η Ιταλία θα καταθέσει στην Αλβανία και 100 εκατ. ευρώ ως εγγύηση.
Τα αγκάθια της συμφωνίας
Επιπλέον, στην Αλβανία θα μεταφέρονται μόνο όσοι διασώζονται από το ιταλικό Λιμενικό και το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό και όχι εκείνοι που διασώζονται από τα πλοία των ΜΚΟ ή μεταφέρονται από τους διακινητές, ενώ θα εξαιρούνται οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι έγκυες και άλλες κατηγορίες ευάλωτων και θα καταβληθεί προσπάθεια να μην διαχωρίζονται οι πυρηνικές οικογένειες.
Όσοι γνωρίζουν από μεταναστευτικό καταλαβαίνουν πως πρόκειται για μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία, που θα πρέπει να γίνεται σε ιταλικό έδαφος και θα περιλαμβάνει και τη διαδικασία ανίχνευσης της ηλικίας των νεαρών μεταναστών. Μια ακόμη διαδικασία θα απαιτείται για να αποφασίζεται τι θα γίνεται με τα υπόλοιπα μέλη των οικογενειών των γυναικών που εγκυμονούν - κάτι εξαιρετικά συνηθισμένο.
Από την πλευρά της, η Ευρωπαία Επίτροπος Ίλβα Γιόχανσον, έδωσε μια σιβυλλική απάντηση: «Η προκαταρκτική αξιολόγησή μας είναι ότι η συμφωνία δεν παραβιάζει το κοινοτικό δίκαιο, διότι τίθεται εκτός αυτού».
Φαίνεται ωστόσο ότι η συμφωνία θα απέβαινε προβληματική αν η Ιταλία έστελνε στην Αλβανία μετανάστες που διασώζονται εντός ευρωπαϊκών χωρικών υδάτων, ενώ δεν θα υπήρχε πρόβλημα αν εφαρμοζόταν σε μετανάστες που διασώζονται εκτός ευρωπαϊκών υδάτων.
Ωστόσο, εδώ υπάρχει μια αντίφαση. Το ιταλικό Λιμενικό και το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό πραγματοποιούν διασώσεις εντός ιταλικών χωρικών υδάτων, ενώ εκτός ευρωπαϊκών χωρικών υδάτων δραστηριοποιούνται οι ΜΚΟ.
Αν, λοιπόν, η ΕΕ δέχεται μεταφορά μεταναστών που διασώζονται εκτός ευρωπαϊκών υδάτων και η συμφωνία αναφέρεται σε μεταφορά μεταναστών αποκλειστικά από τις ιταλικές αρχές που δραστηριοποιούνται εντός ευρωπαϊκών υδάτων -άρα επιβάλλεται η εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου- τότε η συμφωνία έχει πρόβλημα από την κατασκευή της.
Από την πλευρά της, η Ιταλίδα πρωθυπουργός υπήρξε πολύ θερμή. Όπως είπε «αν και δεν είναι ακόμη επίσημα μέλος της ΕΕ, η Αλβανία συμπεριφέρεται ήδη ως ντε φάκτο μέλος και αυτός είναι ένας από τους λόγους που είμαι περήφανη για το γεγονός ότι η Ιταλία υπήρξε πάντα μεγάλη υποστηρίκτρια της εισόδου της Αλβανίας και των Δυτικών Βαλκανίων στην Ένωση. Δεν μου αρέσει να την αποκαλώ διεύρυνση, μου αρέσει να την αποκαλώ επανένωση».
Αντίβαρο στις πιέσεις της Ελλάδας και ο δραματικός Αύγουστος του 1991
Ήταν μια αναφορά που παραπέμπει σε άλλες ιστορικές περιόδους, αλλά οι διεθνείς αναλυτές δεν αποφεύγουν να σημειώσουν πως η συμφωνία και οι δηλώσεις περί εισόδου της Αλβανίας στην ΕΕ έρχεται ως αντίβαρο στις τεταμένες σχέσεις Αθήνας - Τιράνων εξαιτίας της παρατεινόμενης κράτησης του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας Φρέντι Μπελέρη.
Πιστεύεται δηλαδή πως ο Ράμα αποδέχθηκε τη συμφωνία για να εξασφαλίσει τη στήριξη χωρών όπως η Ιταλία και η Γερμανία την ώρα που δέχεται τις πιέσεις της Ελλάδας.
Και όλα τα υπόλοιπα είναι απλώς περιτυλίγματα. Η ιταλική κυβέρνηση αναζητά απεγνωσμένα μια διέξοδο, καθώς ήδη φέτος έχουν φθάσει στη χώρα πάνω από 145.000 μετανάστες -μία αύξηση της τάξης του 65% σε σχέση με το 2022- γεγονός που προκαλεί εσωτερικές αναταράξεις, την ώρα που απέτυχε η συμφωνία με την Τυνησία.
Πολύ περισσότερο που όλοι θυμούνται τα δραματικά γεγονότα της 8ης Αυγούστου 1991. Την προηγουμένη, στο Δυρράχιο, οι απελπισμένοι Αλβανοί που προσπαθούσαν να επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο με προορισμό την Ιταλία, δέχθηκαν τους πυροβολισμούς των αστυνομικών.
Παρ’ όλα αυτά, χιλιάδες άνθρωποι κατάφεραν τελικά να επιβιβαστούν στο εμπορικό πλοίο «Βλόρα» που ξεφόρτωνε στο λιμάνι και ουσιαστικά καταλήφθηκε από τους Αλβανούς μετανάστες, οι οποίοι υποχρέωσαν τον καπετάνιο να σαλπάρει για το Μπάρι.
Παρά το γεγονός ότι οι Ιταλοί είχαν κηρύξει την Αδριατική σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το πλοίο κατόρθωσε να μπει στο λιμάνι του Μπάρι. Τότε ήταν που τους έριξαν στο ψαχνό. Λίγες μέρες αργότερα, όσοι Αλβανοί είχαν κατορθώσει να φθάσουν στην Ιταλία -σχεδόν 20.000- επεστράφησαν στην Αλβανία, αφού προηγουμένως κρατήθηκαν κάτω από σκληρές συνθήκες.
Φυσικά, μετά από αυτό το επεισόδιο -και τη σκληρή κριτική από όλες τις πλευρές- άνοιξε για τους Αλβανούς ο δρόμος προς την Ιταλία.
Αν επομένως ο κ. Ράμα αισθάνεται την ανάγκη να αποδείξει την ευγνωμοσύνη του προς την Ιταλία, το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, που επίσης υποδέχθηκε εκατοντάδες χιλιάδες Αλβανούς.
Ωστόσο, ο Αλβανός πρωθυπουργός θεωρεί ότι δεν μπορεί να αρνηθεί κάτι στην Ιταλία για λόγους ευγνωμοσύνης, αλλά μπορεί να αρνείται την αποφυλάκιση και ορκωμοσία του εκλεγμένου δημάρχου Χιμάρας, Φρέντι Μπελέρη.
Ευγνωμοσύνη α λα καρτ δηλαδή…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
