Η εκπρόσωπος της Επιτροπής, Πάολα Πίνιο δήλωσε την Τρίτη (27/05) ότι η απόφαση της Επιτροπής να επιλέξει το Άρθρο 122 της Συνθήκης της ΕΕ ως νομική βάση για τον κανονισμό του χρηματοδοτικού εργαλείου για επενδύσεις στην άμυνα, «SAFE», είναι σωστή και νομικά στοιχειοθετημένη.
Ερωτηθείσα σχετικά με τη γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αμφισβητεί τη νομική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η πρόταση της Επιτροπής για τον κανονισμό του «SAFE», η Πάολα Πίνιο απάντησε: «Η πρότασή μας βασίζεται στο Άρθρο 122 της Συνθήκης της ΕΕ, το οποίο προβλέπει μια σειρά από κριτήρια. Είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι τα κριτήρια αυτά πληρούνται για να βασιστεί νομικά η πρόταση που καταθέσαμε».
Η Π. Πίνιο εξήγησε ότι το Άρθρο 122 της Συνθήκης προβλέπεται για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων, τα οποία κατά την Επιτροπή πληρούνται και έχουν δικαιολογηθεί με νομική επιχειρηματολογία, πριν κατατεθεί η πρόταση.
«Είμαστε βέβαιοι για την απόφασή μας να επιλέξουμε το Άρθρο 122 ως νομική βάση», δήλωσε η εκπρόσωπος της Επιτροπής.
Σημειώνεται ότι την Τρίτη (27/05) ο κανονισμός για τη σύσταση του μέσου Δράσης για την Ασφάλεια για την Ευρώπη εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ την Τρίτη (27/05).
Πώς λειτουργεί το SAFE
Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα παράσχει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη.
Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας και η διαλειτουργικότητα και να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός του EDTIB, τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, κατ' αρχήν, να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες που θα αφορούν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες για να λάβουν τα δάνεια.
Αντιδρώντας στην τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση και την επείγουσα ανάγκη για μαζικές επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό, το SAFE θα επιτρέψει επίσης προμήθειες που θα αφορούν μόνο ένα κράτος μέλος για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Συμμετοχή και τρίτων χωρών
Το SAFE ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες ΕΟΧ-ΕΖΕΣ θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη.
Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά θα είναι επίσης δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους.
Το SAFE θα επιτρέψει επίσης στις υπό ένταξη χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και 'Αμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες.
Ταυτόχρονα, το SAFE προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας.
Επιλέξιμες δράσεις
Οι επιλέξιμες δράσεις που χρηματοδοτούνται μέσω του SAFE θα σχετίζονται με τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει: Πυρομαχικά και πυραύλους, συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων επιθέσεων βαθιάς ακρίβειας, δυνατότητες επίγειας μάχης με τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού, προστασία κρίσιμων υποδομών, κυβερνοασφάλεια, στρατιωτική κινητικότητα συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους εργολάβους να έχουν την ικανότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος.
Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει: συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, συστήματα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και στρατηγικά συστήματα διευκόλυνσης (στρατηγική αερομεταφορά, ανεφοδιασμός αέρος-αέρος και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά στοιχεία και υπηρεσίες, τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος).
Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμηθειών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ, κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος.
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα προσπαθήσει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να διασφαλίσει την αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους.
Υπενθυμίζεται ότι το SAFE είναι ο πρώτος πυλώνας της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή άμυνα και το σχέδιο ετοιμότητας ως το 2030 «ReArm Europe», που παρουσίασε η Επιτροπή το Μάρτιο του 2025.
Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη μόχλευση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες.
Οι άλλοι πυλώνες είναι: η ενίσχυση της εθνικής χρηματοδότησης για την άμυνα μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας εθνικής διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η αύξηση της ευελιξίας των μέσων της ΕΕ, όπως τα ταμεία συνοχής, ώστε να επιτρέπονται μεγαλύτερες αμυντικές επενδύσεις, η συμπλήρωση της δημόσιας χρηματοδότησης με συνεισφορές από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Το SAFE θα τεθεί σε ισχύ την επόμενη ημέρα από τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή στις 29 Μαΐου 2025.
Φον ντερ Λάιεν: Πρόκειται για κρίσιμο βήμα προόδου
«Ως κρίσιμο βήμα προόδου» χαιρέτισε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τη συμφωνία στο Συμβούλιο της ΕΕ για το «SAFE», το μέσο για την «Ασφάλεια για δράση για την Ευρώπη».
Όπως δήλωσε η ίδια, «οι έκτκατοι καιροί απαιτούν έκτακτα μέτρα».
«Η Ευρώπη πρέπει τώρα να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη δική της ασφάλεια και άμυνα. Με το SAFE, δεν επενδύουμε μόνο σε ικανότητες αιχμής για την Ένωσή μας, για την Ουκρανία και για ολόκληρη την ήπειρο, αλλά ενισχύουμε και την ευρωπαϊκή τεχνολογική και βιομηχανική βάση στον τομέα της άμυνας», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Πρόσθεσε δε ότι «πρόκειται για την ετοιμότητα και την ανθεκτικότητα μας. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας πραγματικά ευρωπαϊκής αγοράς για την άμυνα. Η Ευρώπη προχωρά – με σκοπό, με ενότητα και με σαφή χάρτη πορείας προς την ετοιμότητα για το 2030».
Όπως πρότεινε η Επιτροπή τον περασμένο Μάρτιο στο σχέδιο αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ ως το 2030, το «ReArm Europe», η Επιτροπή θα συγκεντρώσει έως και 150 δισ. ευρώ στις κεφαλαιαγορές, παρέχοντας χρηματοδοτικούς μοχλούς στα κράτη μέλη της ΕΕ για την αύξηση των επενδύσεων σε βασικούς αμυντικούς τομείς, όπως η αντιπυραυλική άμυνα, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή οι στρατηγικοί παράγοντες διευκόλυνσης.
Τα κεφάλαια θα αντληθούν από τις κεφαλαιαγορές και θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος, με βάση τα επενδυτικά τους σχέδια για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
