Του Βασίλη Παζόπουλου*
Οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν βάσει του καταστατικού τους σκοπό την σταθεροποίηση των τιμών. Η FED αποτελεί εξαίρεση, γιατί στους στόχους της περιλαμβάνει επίσης και τη μείωση της ανεργίας.
Τα πρακτικά της συνεδρίασης του Απριλίου αποκάλυψαν ότι σκέφτονται πως η οικονομία των ΗΠΑ είναι αρκετά ισχυρή για να δικαιολογήσει μια αύξηση των επιτοκίων στο «όχι και τόσο μακρινό μέλλον».
Η νέα πολιτική της FED ξεκίνησε τον Δεκέμβρη, χωρίς όμως να συντρέχουν οι προϋποθέσεις με βάση τους δείκτες που εξετάζει. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ανεβάζουν τα επιτόκια για να μπορούν να τα μειώσουν, αν προκύψει η ανάγκη.
Ωστόσο αυτή η προοπτική απομακρύνθηκε την προηγούμενη Παρασκευή, όταν ανακοινώθηκαν απογοητευτικά στοιχεία σχετικά με την απασχόληση.
Σύμφωνα με την JPMorgan, ο κίνδυνος ύφεσης στις ΗΠΑ τους επόμενους 12 μήνες είναι ο υψηλότερος των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τους μακροοικονομικούς δείκτες που χρησιμοποιούν, από πιθανότητα 30% στις αρχές του Μάη, σκαρφάλωσε στο 36% σε λιγότερο από ένα μήνα.
Χάνουν εσκεμμένα τα χρήματα τους
Για πρώτη φορά το Μάιο, τα χρήματα που έχουν επενδυθεί σε κρατικά ομόλογα με αρνητικές αποδόσεις ξεπέρασαν τα 10 τρισεκατομμύρια δολάρια. Σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα αυξήθηκαν κατά 5%.
Η αβεβαιότητα οδηγεί τους επενδυτές να πληρώνουν τις κυβερνήσεις για να προστατέψουν τα χρήματά τους. Σε αρνητικά ονομαστικά επιτόκια βρίσκεται το 30% των κρατικών ομολόγων υψηλής διαβάθμισης, ενώ το 40% με απόδοση μικρότερη του 1%. Αν μάλιστα τα υπολογίσουμε με αποπληθωρισμένους όρους, πάνω από το μισό χρέος είναι με αρνητικά επιτόκια, το 33% βρίσκεται μεταξύ 0% και 1%, ενώ μόλις το 16% των ομολόγων αποδίδει πάνω από 1%. 
Τα αρνητικά επιτόκια υπάρχουν γιατί έχει δημιουργηθεί τεράστια ρευστότητα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ως αποτέλεσμα των πολιτικών των τελευταίων ετών. Κάποιοι αναλυτές φοβούνται πως οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν αυτοπαγιδευθεί σε μια κατάσταση δύσκολα αναστρέψιμη.
Ενδεικτικό είναι πως ο Draghi στην πρόσφατη ομιλία του στην Οικονομική και Νομισματική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου άφησε πολλά ερωτηματικά: «Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι οι δημοσιονομικές πολιτικές θα πρέπει να υποστηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη μέσω δημοσίων επενδύσεων και χαμηλότερη φορολογία».
Άραγε πως συμβιβάζονται οι αυξημένες δημόσιες επενδύσεις με την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, δηλαδή με δημοσιονομικά ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς ;
Το νέο αφήγημα
Παλαιότερα αυτές οι καταστάσεις λυνόντουσαν με αιματηρές πολεμικές αναμετρήσεις. Είναι παρήγορο πως σήμερα αυτό το σενάριο φαίνεται να μην εξετάζεται, αν και ο προβληματισμός για το πώς θα συμπεριφερθεί η οικονομία όταν αυξηθούν τα επιτόκια και η πλημμυρίδα του φθηνού χρήματος αντιστραφεί είναι ιδιαίτερα έντονος.
Προς το παρόν είμαστε στο επίπεδο του ακήρυκτου νομισματικού πολέμου, μια που όλοι επιδιώκουν να υποτιμήσουν το νόμισμα τους προκειμένου να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να αυξήσουν τον πληθωρισμό.
Μια πιθανή λύση είναι να δοθεί ένα καινούργιο όραμα προκειμένου να επενδυθεί όλη αυτή η ρευστότητα στην πραγματική οικονομία. Τον ρόλο αυτό ίσως παίξει η πράσινη ανάπτυξη, όπου παρόλα τα προβλήματα της είναι η μόνη που πληρεί τις προϋποθέσεις.
Λεφτά υπάρχουν…
Το λεγόμενο «τύπωμα» χρήματος χρησιμεύει όταν υπάρχει τραπεζικός πανικός ή όταν υπάρχει αποπληθωρισμός. Σε κάθε άλλη περίπτωση, αν μια χώρα τυπώνει χρήμα που δεν αντιστοιχεί στις παραγωγικές της ικανότητες, δημιουργεί ανεπιθύμητο υψηλό πληθωρισμό.
Η ΕΚΤ ενθαρρυμένη, βλέποντας πως αυτό το ενδεχόμενο αποφεύχθηκε στις ΗΠΑ, αποφάσισε να «τυπώσει» 1 τρις. Αυτό δεν σημαίνει πως βάζει τις πρέσες να δουλεύουν νυχθημερόν να τυπώνουν ευρώ. Ούτε τα παίρνουν από το χρηματοκιβώτιο τους. Παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, οι Κεντρικές Τράπεζες διαθέτουν ελάχιστα δικά τους χρήματα.
Αγοράζουν ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά με λεφτά τα οποία δημιουργούν ψηφιακά. Με αυτόν τον τρόπο δεν δημιουργείται πλούτος. Αγοράζουν ομόλογα που ήδη υπάρχουν, περιουσιακά στοιχεία που είχαν ήδη αξία.
Τα αποτελέσματα όμως δεν είναι τα αναμενόμενα.
…αλλά όχι για αυτούς που μπορούν να τα αξιοποιήσουν
Ακόμα μεγαλύτερος προβληματισμός υπάρχει στην Ιαπωνία, γιατί εκεί είχαμε εφαρμογή όλου του «πακέτου» σε ιδανική μορφή:
Η κεντρική τράπεζα ανέλαβε να «τυπώσει» άφθονο χρήμα, πραγματοποιείται ένα ευρύ πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, και ψηφίστηκαν μεταρρυθμίσεις που διευκολύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις.
Η ανάπτυξη τους έστησε στο ραντεβού, βγάζοντας με αυθάδεια την γλώσσα στην θεωρία.
Το πρόβλημα είναι πως από όλη αυτή την καταιγίδα χρημάτων, στους εργαζόμενους δεν έφτασαν παρά σταγόνες, με αποτέλεσμα το διαθέσιμο εισόδημα να μην αυξάνεται, παρασύροντας καθοδικά την κατανάλωση.
Λεφτά υπάρχουν αλλά από ότι φαίνεται δεν πάνε εκεί που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν πραγματικά.
Η προοπτική να μοιράζουν οι Κεντρικές Τράπεζες χρήματα πετώντας τα από το ελικόπτερο, έπαψε να φαντάζει γελοία και μελετάται σοβαρά. Όχι με αυτή την μορφή κυριολεκτικά, αλλά με το να μπαίνουν στοχευμένα χρήματα, ονομαστικά στους τραπεζικούς λογαριασμούς.
Ίσως λοιπόν ξυπνήσουμε μια ημέρα και δούμε στο βιβλιάριο μας ένα δωράκι από τους αγαπημένους μας τραπεζίτες. Σίγουρα θα είναι λιγότερα από αυτά που έτυχε να καταθέσουν απρόσεκτοι άγνωστοι στον λογαριασμό του Μαρτίνη του Ερρίκος Ντυνάν, αλλά ας μην είμαστε αχάριστοι.
Εξάλλου τα πολλά λεφτά χαλάνε τον άνθρωπο. Έτσι έχω ακούσει…
* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα» (www.ependytes.com).
